«Η αγάπη της κόρης για τον πατέρα»

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Είναι γνωστό ότι το Θέατρο ενσαρκώνει την φαντασίωση. Πρόσφατα έτυχε να παρακολουθήσω μία θεατρική παράσταση βασική ιδέα της οποίας ήταν η σχέση κόρης πατέρα. Ορμώμενος λοιπόν από την ιδέα αυτή η οποία εμφανίζεται πολλάκις όχι μόνο ασφαλώς στο θεατρικό σανίδι αλλά κατά βάσιν στην πραγματική ζωή, αποφάσισα να καταπιαστώ και να αναπτύξω λίγο αυτό το θέμα.

Παλαιότερα υπήρχε η ιδέα ότι ο γυιός είναι η συνέχεια του πατέρα και εκείνος με τη σειρά του πρέπει να κάνει γυιό για να μην σβήσει ο αρχαϊκός πατέρας. Ο αρχαϊκός πατέρας δεν πεθαίνει ποτέ είτε έτσι είτε αλλιώς όμως, γιατί είναι απαραίτητος στην ανθρωπότητα. (Απλώς με την γέννηση του αγοριού διαιωνίζεται η μορφή του). Αν πεθάνει ο πατέρας, η ανθρωπότητα είναι απροστάτευτη. Η συμβολική δύναμή του είναι αυτή που έχει την ικανότητα να λειτουργήσει ως πλαίσιο ασφάλειας, να κινητοποιήσει την επιθυμία δράσης και επίθεσης όπου είναι απαραίτητο, αλλά και να προβάλλει την απαιτούμενη άμυνα ταυτόχρονα, όταν υπάρχει απειλή, έως ότου να βρει την ευκαιρία να αντεπιτεθεί και να νικήσει. Ποιος όμως είναι ο βασικός εχθρός; Ο γυιός.

Ο γυιός είναι ο βασικός αντίπαλος διότι και διεκδικεί την μητέρα από την πρώτη στιγμή και μάλιστα με ολοκληρωτικό τρόπο αλλά και φέρει τη νέα δύναμη. Ωστόσο, ο πατέρας πρέπει να κρατήσει την δύναμή του μέσα στο φαντασιακό φάσμα για να μπορεί να την χρησιμοποιήσει ο γυιός του στην μετέπειτα ζωή του όταν την χρειαστεί. Τον αγαπά τον γυιό του επειδή είναι ο κληρονόμος της δύναμής του (είναι η μόνη ευκαιρία να την μεταβιβάσει σε κάποιον και να γίνει αθάνατος)  αλλά από την άλλη πλευρά τον μισεί γιατί  του κλέβει τη δύναμη και την γυναίκα. Οπότε ο πατέρας πρέπει από τη μία πλευρά να νικηθεί αλλά χωρίς να χάσει τη δύναμή του. Και ο πατέρας από τη δική του πλευρά, βλέπει τον γυιό ως αντικαταστάτη οπότε πρέπει να τον προστατέψει. Αλλά τον βλέπει και ως ανταγωνιστή. Ξέρει ότι είναι η μοίρα του να μείνει στην άκρη και αυτό είναι απαραίτητο να γίνει με τρόπο τέτοιο ώστε ο πατέρας  να μην απαξιωθεί αλλά να διατηρήσει την αίγλη του και βεβαίως να υπομείνει τον συμβιβασμό της μοιρασιάς της δύναμής του. Αυτή η συμμαχία επέρχεται σταδιακά και δεν μπορεί παρά να εμπεριέχει ανταγωνισμό. Οπότε τα δύό μέρη είναι σε συνεχή πάλη με σκοπούς δολοφονικούς αλλά και συμμαχικούς. Οι χιλιάδες πόλεμοι στην ιστορία της ανθρωπότητας δείχνουν αυτή την σχέση με τον πιο έντονο και μαχητικό τρόπο.

Αυτή είναι με δυο λόγια η βασική σχέση μεταξύ πατέρα και γυιού. Σε επίπεδο οικογένειας ο πόλεμος αυτός είναι φανερός όταν το αγόρι μπαίνει στο τρίτο έτος ζωής που ξεκινάει να φανερώνει τον ανταγωνισμό προς τον πατέρα του. Κάποτε όλη αυτή η συνεχιζόμενη μάχη παίρνει έναν δρόμο ταυτοποίησης, δηλαδή το αγόρι μοιάζει στον πατέρα του, γίνεται ένα με αυτόν, υιοθετεί αρκετές από τις στάσεις και τις συμπεριφορές του κι έτσι μειώνεται το άγχος της δολοφονίας και της αντεπίθεσης. Αν όλα πάνε σχετικά καλά, λύνεται το οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Αγαπάς τη μάνα σου αλλά ξέρεις ότι ανήκει στον πατέρα σου και έτσι εσύ πρέπει να βρεις μια άλλη γυναίκα. Συμβιβάζεσαι λοιπόν και ο πόλεμος λήγει. Αργότερα επανεμφανίζονται τα συναισθήματα αυτά στην εφηβεία όπου ξαναζούμε ολόκληρη την παιδική ζωή και κάνουμε διάφορες επανορθώσεις όπου χρειάζεται και στον βαθμό που αυτό είναι δυνατό να συμβεί.

Μέχρι εδώ καλά. Τι γίνεται όμως με το μοίρασμα; Μπορείς να διαθέτεις δύναμη αλλά υπάρχουν και άλλες πτυχές της ψυχικής ζωής οι οποίες ενεργούν πέραν αυτής. Αυτές οι πτυχές έχουν να κάνουν με την συναισθηματική ζωή. Οταν γυρίζεις από τον πόλεμο χρειάζεσαι ξεκούραση, ενα πιάτο φαΐ κι ενα ζεστό κρεβάτι. Τα λέω κάπως αρχαϊκά γιατί αυτή τη δύναμη έχουν μέσα μας οι αισθήσεις αυτές. Αν η δύναμη είναι η πρώτιστη εικόνα της αρσενικής φύσης, η επιθυμία να την μεταβιβάσεις είναι εξίσου μεγάλη. Κι εκεί ανακαλύπτει κανείς ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα πέραν του πολέμου. Η ιδέα του πατέρα, η γνώση του, η αγάπη του για τη ζωή, η τρομερή επιθυμία του να διαιωνιστεί πέραν την μεταβίβασης της δύναμής του, περνάνε στην κόρη του τελικά. Η δύναμη πάει στο γυιό. Η συναισθηματική ζωή όμως; Η Κόρη είναι και αυτή μια συνέχεια. Όταν βλέπεις εκείνη είναι σα να βλέπεις αυτόν. Εκείνη είναι εκείνος. Κάνει μια ταύτιση για να τον κρατήσει μέσα της. Τον καταλαβαίνει.

Μόνο μια κόρη μπορεί να καταλάβει τον άντρα. Όχι η γυναίκα απλώς. Αλλά μια κόρη. Ο γυιός θα τον σκοτώσει, η γυναίκα θα τον ξεχάσει όταν κάνει παιδιά, αλλά η κόρη θα τον κάνει αθάνατο. Εκεί δεν φοβάσαι πια. Ίσως είναι ο μόνος τρόπος για να βρει ο άντρας παρηγοριά στο δικό του μάταιο ταξίδι επάνω στον πλανήτη. Είναι άδικο για τη γυναίκα που θα παντρευτεί, και αδιάφορο για το γυιό που μοιραία θα ανταγωνιστεί. Αυτός ο έρωτας θα περάσει μέσα στην ψυχή και στο μυαλό της γυναικείας φύσης μιας κόρης. Είναι η μάνα που δίνει το παράδειγμα στην κόρη της για να γίνει γυναίκα, αλλά είναι ο πατέρας που εμπνέει το αγνό και βαθύ δέσιμο. Την υπαρξιακή σύνδεση.

Ο πατέρας δεν πεθαίνει ποτέ. Μένει άθικτος στο νου του κοριτσιού που τον αγάπησε τόσο βαθιά, θυσιάζοντας μέχρι και την αγάπη στη μητέρα της. Γιαυτό και όταν προδίδεται ο έρωτας, η γυναίκα εκδικείται με μανία. Η σχέση πατέρα γυιού έχει μέσα της, από την φύση της, την αγωνία της συνεχούς αντιζηλίας, της επίθεσης, της δολοφονικής ενέδρας. Πρόκειται για μια ανταγωνιστική κατάσταση η οποία παραμένει σε όλη την ζωή αν και μειούμενη όταν τα πράγματα έχουν πάει σχετικά καλά (δηλαδή όταν ο γυιός ταυτίζεται με τον πατέρα). Έτσι ο πατέρας έχει το δικαίωμα να φαντάζεται την διαιώνισή του μέσω του γυιού του και να προσδοκά να γεννήσει αγόρια προκειμένου να μείνει περισσότερο χρόνο επάνω στη γη. Η τάση αυτή είναι πραγματικά έντονη, αυτόματη σχεδόν και θα λέγαμε προκύπτει από την εμπειρία της ανθρωπότητας στο πέρασμά της επάνω στον πλανήτη.

Με την κόρη του όμως, μπορεί να αγαπηθεί. Όχι μόνο να θαυμαστεί. Μπορεί να ζήσει ως αιχμάλωτος της αγάπης που εκείνος ενέπνευσε. Εκεί βρίσκει τέλος το γραμμικό σκεπτικό. Το δόρυ που τρυπά, το ξίφος που σκίζει, τα δυνατά χέρια που κάμπτουν τις αντιστάσεις. Αυτά είναι γραμμικά. Όταν αυτό καταρρίπτεται, μένει η αίσθηση της προστασίας και όχι ο αγώνας για προστασία. Η αίσθηση που δημιουργείται ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα να ψάξεις να βρείς στον θαυμασμό. Όχι όμως στον θαυμασμό του αγοριού που θέλει να σε σκοτώσει για να σου πάρει τη δύναμη και μετά να σε κάνει ιδανικό άγαλμα. Αυτός ο θαυμασμός είναι τελείως διαφορετικός. Τον ζεις εκείνη τη στιγμή. Δεν έχει σκοπό να σε σκοτώσει αλλά να σε αγκαλιάσει. Σε κάνει ιδανικό όχι μετά το θάνατο αλλά εν ζωή.

Την ώρα που αναπνέεις και αισθάνεσαι. Την ώρα που παλεύεις για να μείνεις αιώνιος. Την ώρα που είσαι από την φύση σου αναγκασμένος να καιροφυλακτείς των εχθρών και να προετοιμάζεσαι για πόλεμο. Ο άντρας ξέρει ότι η ειρήνη είναι απλώς μια προετοιμασία για μάχη. Σε αυτή την κατάσταση έρχεται κάποιος και σου λέει να δεις τη φύση, να αναπνεύσεις τον αέρα, να νιώσεις το γλυκό αεράκι, να μοιραστείς την καρδιά σου, τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα. Ο πατέρας και η κόρη είναι σαν την Τιτίκα και τον Γιάννη Αγιάννη στους Αθλίους του Βίκτωρος Ουγκώ. Μέσα στην ζωή σου δίνεται η ευκαιρία να ζήσεις και όχι στην αιωνιότητα. Αν υπάρχει κάτι να δεις και να νιώσεις, αυτό είναι στο τώρα. Η ευτυχία είναι στιγμές. Κι αυτές οι στιγμές περνάνε μόνο στην σχέση αυτή. Η αιωνιότητα είναι η αγάπη της κόρης προς τον πατέρα της.

Κανονικά (φυσιολογικά) αυτά τα συναισθήματα αναπτύσσονται και βιώνονται στην σχέση πατέρα κόρης χωρίς όμως να μεταβιβάζεται η αγάπη που έχεις για την γυναίκα σου στην κόρη σου. Αυτό δημιουργεί ανταγωνισμό μεγαλύτερο από όσο θα έπρεπε στις δυο γυναίκες και εκεί πρέπει να κρατηθούν οι ισορροπίες. Οπότε και πάλι πρέπει να θυσιάσεις λίγη από την φυσική αγάπη που έχεις ως πατέρας στην κόρη προκειμένου να μεγαλώσει κι εκείνη (η Κόρη) φυσιολογικά. Έτσι θα σου θυμώσει και εσύ θα μετατρέψεις την θυσιασμένη αγάπη σε προστασία. Αυτή είναι η δουλειά του πατέρα. Να αγαπάει την γυναίκα του να προστατεύει την κόρη του και να μεταβιβάζει την δύναμή του στον γυιό του σταδιακά.

Για την μητέρα και τις σχέσεις της στην οικογένεια θα μιλήσουμε μια άλλη φορά. Ο σκοπός είναι να πάρει ο αναγνώστης μια λίγο αναλυτικότερη εικόνα σχετικά με τις σχέσεις οι οποίες αναπτύσσονται μέσα στην οικογένεια και πόσο πολύπλοκη από την φύση της είναι. Γιαυτό και πολλές φορές μπορεί να αναπτυχθούν συναισθήματα μέσα σε μια οικογένεια που δεν καταλαβαίνει κανείς πως προέκυψαν, από που πηγάζουν και γιατί έχουν μια έντονη και διαρκή δυναμική.

Μιχάλης Πατεράκης