Σινεμά

Eretiki κριτική για την ταινία “Μανιφέστο”

NEWSROOM 05.03.2018 | 20:56

Eretiki κριτική για την ταινία “Μανιφέστο”

Ακούστε το άρθρο

ΣΕΝΑΡΙΟ: Στην ταινία παρατίθεται αρχικά η κατάθεση ενός μανιφέστο από τα χείλη μιας γυναικείας φωνής, η οποία φέρει την ταυτότητα μιας ανεξίτηλα διαχρονικής ιδέας και όχι ενός συγκεκριμένου προσώπου. Στην πραγματικότητα η κατάθεση αυτή βρίσκει φωνή σε 13 χαρακτήρες. Χρησιμοποιήθηκαν για την ταινία αληθινά μανιφέστο, πολλών διαφορετικών χρονικών περιόδων από μια πληθώρα καλλιτεχνών, τα οποία εκφράστηκαν σε μια κατανεμημένη σύμπτυξη από την ομιλία των 13 προσώπων. Κάθε πρόσωπο συμβολίζει τουλάχιστον ένα κίνημα. Έτσι εμπεριέχονται: Καταστασιασμός, φουτουρισμός, αρχιτεκτονική δημιουργία, υπερεγματισμός και κονστρουκτιβισμός, ντανταϊσμός, λαϊκή τέχνη (pop art), στριντεντισμός και δημιουργικότητα, βορτισισμός, φλούξους και παραστατική τέχνη, υπερρεαλισμός και σπατιαλισμός, εννοιολογική τέχνη και μινιμαλισμός αντίστοιχα.

Οι χαρακτήρες είναι οι εξής: 1) Ένας άστεγος άντρας κυκλοφορεί με ένα σκύλο σε ένα αχανές, ερημικό τοπίο, που δεν φέρει κάποια άλλη ανθρώπινη παρουσία και θυμίζει μια πρώην βιομηχανική ζώνη με εγκαταλελειμμένα κτίρια, συμβολίζοντας το μέλλον. 2) Μια γυναίκα που ”ανασαίνει” μέσα από τους οικονομικούς – χρηματιστηριακούς δείκτες και βρίζει τους παρελθοντικούς ακαδημαϊκούς καλλιτέχνες (Dante Alighieri., William Shakespeare), επαινώντας την ιδέα της μελλοντικής επένδυσης, εκλαμβάνοντας ως τέτοια ακόμη και τον άνθρωπο. 3) Η εργάτρια που μετακινείται με το μηχανάκι -διασχίζοντας κτίρια μοντέρνας αρχιτεκτονικής- στο εργοστάσιο καταστροφής απορριμάτων και πιστεύει στη διαφορετική έκφραση. 4) Με χρονικό συσχετισμό της προηγούμενης περσόνας, η επιστήμων, φέρουσα ειδική στολή επικάλυψης λόγω πειραμάτων, που εκτιμά τον εξαγνισμό του παρελθοντικού χάους. 5) Μια πενθούσα κυρία η οποία μοιάζει πιο πολύ οργισμένη παρά θλιμμένη, κάνοντας μια ασυνήθιστη ομιλία στην κηδεία, ενώ κανείς δεν τη διακόπτει. Μοναδική σωτηρία κατά τα λεγόμενα της: Αληθινοί καλλιτέχνες. 6) Μητέρα σε οικογενειακό τραπέζι, πραγματοποιώντας ιδιόρρυθμη προσευχή τέχνης, εστιάζοντας στη δημιουργία και όχι τη μίμηση. 7) Ροκ σταρ γυναίκα, απαγγέλοντας μετά μουσικής πως η λογική ισούται με λάθος. Λύση; Η Τέχνη. 8) Καλλιτέχνιδα σε gallery που μιλά για το βορτισισμό, ενώ θεωρεί πως οι πλούσιοι (οι περισσότεροι που ήρθαν για τη δουλειά της) είναι βαρετοί. 9) Η Ρωσίδα χορογράφος Olga που διευθύνει ένα ιδιαίτερο μπαλέτο παραστατικής τέχνης. Η δική της πρόταση είναι το Φλούξους. 10) Μια κατασκευάστρια μαριονετών θεωρεί πως η σύζευξη ονείρου και τέχνης περιγράφεται μέσω της ποίησης. 11) Η Cate, παρουσιάστρια γνωστού καναλιού κάνει τηλεοπτική συζήτηση με την… 12) Cate, απεσταλμένη ρεπόρτερ του ίδιου συγκροτήματος μιλώντας για την εννοιολογική τέχνη. 13) Μια δασκάλα δημοτικού που επιβλέπει την πορεία βελτίωσης μιας τάξης μαθητών σκηνοθεσίας. Καθήκον της η δημιουργία ψεύτικων καλλιτεχνών. Προωθεί την αντί-τέχνη.

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Το έργο ξεκινά επιγραμματικά με τον ορισμό του μανιφέστο και ακολουθεί την πρώιμη ανάφλεξη ενός πυροτεχνήματος σε σκοτεινό φόντο, μέσα από την φωνητική αφήγηση μιας γυναίκας. Αυτή δεν έχει ορίσει κάποιο χαρακτήρα ακόμα, μα υπάρχουν υπαινιγμοί πως η κατάθεση της ψυχικής της βάσης, διαμοιράζεται στους 13 που έπονται. Θα μεταφερθούμε σε ένα χωράφι όπου τα πυροτεχνήματα, κατά τη διάρκεια της ημέρας, απογειώνονται προς ευχαρίστηση των παιδιών που βρίσκονται κοντά. Θα παρελάσουν τα ονόματα των χαρακτήρων σε ένα ασπρόμαυρο φόντο, ώστε να μην είναι εύκολο να τα απομνημονεύσουμε όλα. Ξεχωρίζει της Οlga. Εν συνεχεία, κάνουν την εμφάνισή τους οι εικόνες τους χωρίς επωνυμία, σε ίσης κατανομής τετράγωνα σχήματα, που προμηνύουν τη διαφορετικότητα μα και το κοινό στοιχείο σύνδεσής τους: Την ιδανική επίλυση των προβλημάτων, που αποτυπώνεται μόνο μέσω της Τέχνης.

Η μεταφορά μεταξύ των χαρακτήρων δεν διέπεται πάντα από μια ορθολογική ακολουθία αρίθμησης. Καθώς μετά την 5η ιστορία (χήρα) επιστρέφουμε στην 4η (επιστημονικό κέντρο), έπειτα στην 3η (εργάτρια), ενώ από εκεί οδηγούμαστε στην 6η (προσευχή σε τραπέζι) όπου μετά (7,8) την 8η επιστρέφουμε ξανά στη γυναίκα που προσεύχεται. Η 9η και 10η ιστορία θα αντιστραφούν εστιάζοντας πάλι στο οικογενειακό τραπέζι. Όπου τελικά 11η, 12η και 13η ιστορία θα κλείσουν τον κύκλο των αριθμών. Με τον πραγματικό επίλογο της ταινίας όμως, να πραγματοποιείται από το χαρακτήρα της 1ης (άστεγος) προφορικής κατάθεσης, που είχε προλογίσει των 13 προσωπικοτήτων.

Όμως υπάρχει σκόπιμη σύνδεση των διαφορετικών ρευμάτων, που εκπροσωπούν οι χαρακτήρες και δεν είναι τυχαία ούτε η ορθολογική (μεταφορά από το κατώτατο στάδιο του καπιταλισμού στο ανώτατο, από την εργατική τάξη στην επιστημονική κοινότητα, έπειτα σε αυτό που δεν μπορεί να λύσει η επιστήμη: τη θνητότητα), ούτε η ιδιόρρυθμη σειρά ( κατόπιν στην τελετουργία μιας προσευχής) ούτε και η επανάληψη των δυο μοτίβων που παρατίθενται (ακολουθεί η ελευθερία της μουσικής έκφρασης, της δίνης των χρωμάτων, η προσκόλληση στην ιδιωτικά οικογενειακή προσευχή, η επερχόμενη επικοινωνία με το κοινό μέσω της κίνησης της χορογραφίας, η ποίηση που ελευθερώνει τη φαντασία-μα δεσμεύει με νήματα μαριονέτας το σώμα του ποιητή-, η ταριχευμένη φύση της τελετουργίας, η δήθεν ενδεδειγμένη προβολή προτύπων και ειδήσεων, η διδασκαλία υπό σήψη και τέλος η κλεψύδρα του χρόνου ανάποδα, με την επιστροφή στο κατώτατο στάδιο του καπιταλισμού). Όπως δεν είναι τυχαίοι οι περιβάλλοντες χώροι που βρίσκονται οι περσόνες (άστεγος σε εγκαταλελειμμένη βιομηχανική ζώνη εκθέτοντας επαναστατικές απόψεις, εργάτρια σε εργοστάσιο απορριμάτων, ενώ μιλά για τη δημιουργικότητα της αρχιτεκτονικής, επιστήμων που περιβάλλεται από αποσκευές που φέρουν χάρτινη μορφή). Για αυτούς ακριβώς τους λόγους, δεν μπορούμε να πούμε πως η σκηνοθεσία περιγράφει ελλειπτική αφήγηση, μα αντίθετα μας οδηγεί στην αριστοτέλεια.

ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ: CATE BLANCHETT: Επειδή κυριολεκτικά το έργο στηρίζεται στην παρουσία των πρωταγωνιστικών της ρόλων, θα αναφέρουμε τι μετέφερε μέσα από κάθε χαρακτήρα. 1) Άστεγος: Ποτέ δεν είναι εύκολο για έναν ηθοποιό να αποδώσει τα ακριβή φυσικά χαρακτηριστικά ενός αντίθετου φύλου. Σίγουρα ο θεατής καταλαβαίνει ότι δεν είναι άντρας, αλλά απομένει η έκφραση, η κίνηση και η νοοτροπία του ρόλου, στις οποίες έχει αποδώσει πάρα πολύ καλά (και με τη φωνή σε ελάχιστες στιγμές). 2) Business woman: Ο ρόλος είχε το πιο σύντομο πέρασμα. Ξεχωρίζουν πιο πολύ τα λεγόμενά της, δεδομένου ότι βλέπαμε και τον χώρο. 3) Εργάτρια: Ειλικρινά όταν ανέβηκε πάνω στο μηχανάκι την 1η φορά, άλλαξε πρόσωπο. Έγινε ο ρόλος χωρίς λόγια (υπήρχε αφήγηση). 4) Επιστήμων: Πραγματικά δημιουργούσε την εντύπωση του ανθρώπου που έχει αποκτήσει γνώση, μιας άγνωστης στους θεατές, επικινδυνότητας στο χώρο που εργάζεται. 5) Χήρα: Ένας ιδιαίτερος ρόλος. Αναφέροντας βωμολοχίες και γενικά λέξεις που δεν λέγονται σε μια κηδεία, δεν χάνει κάτι από τη σοβαρότητα ούτε και την οργή της. Πείθει, ότι τους έκανε να παραμείνουν σιωπηλοί. 6) Γυναίκα που προσεύχεται πριν το φαγητό: Είναι δύσκολο να προσπαθήσει κάποιος να ενσαρκώσει ένα ρόλο, που δεν θα είχε ποτέ πραγματική υπόσταση ( θρησκευτική τελετουργία και προσέγγιση για τις τέχνες). Τα κατάφερε! 7) Ροκ σταρ γυναίκα: Με όλη τη σημασία της φράσης! Μα έχοντας εκτός από τη νοοτροπία (με κάθε πρόσημο) και αδάμαστη ανησυχία έκφρασης που έχουν οι μουσικοί. 8) Καλλιτέχνιδα σε γκαλερί: Υποδύθηκε σωστά μια συμβιβασμένη καλλιτέχνιδα. 9) Olga χορογράφος: Βεβαίως ξεχωρίζει, επειδή υπάρχει μια ιδιαίτερη εθνικότητα, ωστόσο μετέδωσε τον αυταρχισμό της απαιτητικής χορογράφου. 10) Κατασκευάστρια μαριονετών: Υπήρχε κάτι απροσδιόριστα ιδιαίτερο στην ερμηνεία όταν έφτιαχνε τη δική της μαριονέτα. 11) Cate παρουσιάστρια: Αποδίδει την έπαρση, σιγουριά και απόλαυση μιας γυναίκας, που κάποιοι της ορίζουν τα λεγόμενά της. 12) Cate ρεπόρτερ: Περιγράφει μια δημοσιογράφο που ξέρει πως πρέπει να διανύσει μεγάλη απόσταση προκειμένου να φτάσει τη θέση της προηγούμενης. 13) Δασκάλα: Από τις καλύτερες στιγμές της στην ταινία! Πολύ καλός ο συντονισμός με τα παιδάκια. Άλλος ένας ρόλος που σεναριακά φεύγει από την πραγματικότητα (εκπαιδεύτρια μαθητών που δημιουργούν αντί-τέχνη με στόχο το κέρδος). Και όμως πάλι η ηθοποιός ανταποκρίνεται!

Λοιπόν η κυρία Cate Blanchett έχει συμμετάσχει εδώ και πολλά χρόνια σε ενδιαφέρουσες δουλειές όπως το -I’m not there- που υποδύθηκε με μεγάλη επιτυχία μία από τις 6 δημόσιες περσόνες/όψεις του Bob Dylan. Μα και δουλειές που αναδείκνυαν την απόδοσή της και όλων των συναδέλφων της, αν και δεν ήταν σπουδαίες οι ταινίες ( π.χ. -Notes on a scandal-, μια ταινία που το σενάριό της με όσα ερωτικά σκάνδαλα έχουν γίνει στον κόσμο δεν προκαλεί έκπληξη, μα η Blanchett κράτησε την ταινία. Μαζί με την καταπληκτική Judi Dench).

Μετά το Μανιφέστο η ηθοποιός ανέβηκε επίπεδο. Είναι στο σύνολό της πλήρης! Έχοντας, να αποστηθίσει δύσκολες φράσεις, που πρέπει να αποδοθούν και εκφραστικά ταυτοχρόνως, μέσα από την ιδιαιτερότητα αυτών των ασυνήθιστων ρόλων, δίνει αυτό το κάτι παραπάνω που χρειάζεται στον κινηματογράφο. Και αυτό δεν οφείλεται στον αριθμό των ρόλων. Αλλά στη συνολική ποιότητά της. Με τόσες διαφορετικές φωνές. Μπράβο!

Στους δεύτερους ρόλους οι ηθοποιοί έπαιξαν πολύ επαγγελματικά (π.χ. στην κηδεία χωρίς να μιλούν, οι υπόλοιποι πενθούντες έδιναν την εντύπωση πως ήταν υποταγμένοι μα και απορροφημένοι από την ομιλία της, επειδή εκείνη ίσως να είχε δίκιο) όμως ειλικρινά θα μπορούσαν να υπάρξουν και άλλοι. Είναι η φύση της ταινίας τέτοια.

ΕΠΙΤΥΧΗΣ Ή ΑΝΕΠΙΤΥΧΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ 3 ΠΑΡΑΠΑΝΩ: Για το σενάριο χρησιμοποιήθηκαν αρχικά 60 manifestos. Μεταξύ πολλών άλλων: από Karl Marx (1848), Tristan Tzara (1918), Claes Oldenburg (1961), Yvonne Rainer (1965) έως και το manifesto του Jim Jarmus (2002). Τελικά ο σκηνοθέτης Julian Rosefeldt επέλεξε 12 (επειδή 2 χαρακτήρες της ταινίας περιλαμβάνουν κοινό manifesto) από αυτά. Τροποποιώντας τα μερικώς.

Η σκηνοθεσία αφορά το Βερολίνο της Γερμανίας όπου έγιναν τα περισσότερα γυρίσματα όπως και κάποιες πόλεις εκτός αυτού. Ο σκηνοθέτης είχε συνεργαστεί με την Cate Blanchett σε ένα θεατρικό έργο στη Γερμανία και επειδή την είχε παρακολουθήσει στην ταινία -I’m not there- κατάλαβε πως είναι η κατάλληλη για την ταινία. Παρουσιάζονται όμορφοι τρόποι απεικόνισης στις μεταφορές ιστοριών ( από το επιστημονικό κέντρο, μεταφερόμαστε μέσω μιας δίνης πράσινων και κόκκινων χρωμάτων – ενώ η ηρωίδα της ιστορίας αναφέρεται στο Μιχαήλ Άγγελο – σε μια κυκλική δίνη χορευτικής αγκαλιάς που κάνουν 2 κοριτσάκια που βρίσκονται στο νεκροταφείο. Συμβολίζοντας έτσι τον κύκλο της ζωής που περιγράφει η επιστήμη και την εκτός κύκλου παρουσία του θανάτου, που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί από αυτήν).

Στη σκηνή της προσευχής τεχνών, παρατηρώντας τα ταριχευμένα ζώα, θα διακρίνουμε ένα ζωντανό κοράκι. Αναπόφευκτα γίνονται συνειρμοί με το ποίημα του Edgar Alan Poe δεδομένου, ότι ενδέχεται να επέλθει μια αίσθηση δίκης, στην οικογένεια η οποία υπηρετεί μια τέχνη που χωρίς κανόνες ηθικής δολοφονεί τη φύση. Η πανκ ροκ σταρ θα μας μιλήσει, τελευταία στο πλάνο της ιστορίας της, αφού πρώτα γίνει μια κυκλικής μορφής, περιήγηση του χώρου της. Το μπαλέτο της Οlga φέρει εξωγήινα κεφάλια στα κοστούμια του κάνοντας αλληγορία με μια μορφή τέχνης, που θα έρθει στον πλανήτη, ως τόσο αγνή και πρωτότυπη. Παρατηρώντας τις μαριονέτες που κατασκευάζει η γυναίκα, θα δημιουργηθούν αμφιβολίες για μία εξ’ αυτών. Η αλλαγή υποδημάτων της παρουσιάστριας μέσω ειδικού βοηθού, μας δείχνει το ποιόν της. Το ίδιο συμβαίνει και με τη ρεπόρτερ μόλις τελειώσει η τηλεοπτική κάλυψη. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ονόματά τους (Cate) όντας ίδια με το πραγματικό της ηθοποιού, δείχνοντας πιθανότατα πως οι δύο κυρίες λειτουργούν ως υποδυόμενες, ένα ρόλο εκάστη.

Οι 13 ερμηνείες προσδίδουν πραγματικά πολύ γοητεία στην οθόνη, ακόμη και όταν οι ρόλοι φέρουν απογοητευτικό χαρακτήρα. Αυτή η αντίθεση μεταξύ σεναρίου και ερμηνειών είναι αυτό το παράξενο πάντρεμα, που δίνει αντιηρωική φινέτσα στο έργο. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί ενίσχυσαν σωστά το σύνολο.

Φυσικά και επιτυχής η απόδοση σεναρίου, σκηνοθεσίας, ερμηνειών.

ΕΠΙΛΟΓΗ CASTING – ΕΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ – ΜΑΚΙΓΙΑΖ: Αδύνατον να είχε επιτευχθεί το εγχείρημα που είχε ο σκηνοθέτης στο μυαλό του, χωρίς την ταλαντούχα Cate Blanchett. Εξαιρετική επιλογή των πρωταγωνιστικών ρόλων και ορθές επιλογές των υπολοίπων. Οι ενδυμασίες που χρησιμοποιήθηκαν για την ηθοποιό, μαζί με τις επιλογές κομμώσεων, καπέλων και μακιγιάζ (τατουάζ, γένια, δημιουργία χαρακτηριστικών διαφορετικών ηλικιών) συνεισέφεραν σημαντικά στο έργο, καθώς έδωσαν σωστή οπτική υποστήριξη των χαρακτήρων της ταινίας.