Βλαντιμίρ Πούτιν: Ο άνθρωπος που κινεί τα νήματα στη Μέση Ανατολή;

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

του Πάολο Γκαριμπέρτι(*)

Με τον συνήθη του κυνισμό, σε συνδυασμό με τη διπλωματική δεξιοτεχνία του υπουργού Εξωτερικών Λαβρόφ, ο Βλαντίμιρ Πούτιν όρμησε στον μεσανατολικό αυτοκινητόδρομο τον οποίο άφησαν ανοιχτό η ωμότητα του Τραμπ και η ανικανότητα του υπουργού Εξωτερικών Τίλερσον. Από τη Μόσχα μέχρι την Άγκυρα, με μια γρήγορη παρέκκλιση στη Συρία, ο ρώσος πρόεδρος συνάντησε μέσα σε 24 ώρες όλους τους βασικούς πρωταγωνιστές ενός θεάτρου όπου παίζεται η τύχη του κόσμου. Γιατί εκεί, κατά μήκος ενός άξονα που ξεκινά από την Τεχεράνη και φτάνει μέχρι τη Βηρυτό, διασταυρώνονται ο πόλεμος στη Συρία, το μέλλον του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους και των ξένων μαχητών του, η αιώνια σύγκρουση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων που φούντωσε ξανά μετά την απόφαση του Τραμπ να μεταφέρει την αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ, ο άγριος ανταγωνισμός μεταξύ Σαουδαράβων και Ιρανών και η αποσύνθεση της Λιβύης: ένα άθροισμα αστάθειας και ανασφάλειας.

Σε αυτό το θέατρο, ο Πούτιν ανέλαβε αργά και μεθοδικά τον ρόλο του ανθρώπου που κινεί τα νήματα. Και συνέβαλαν σε αυτό τόσο η αναποφασιστικότητα του Μπαράκ Ομπάμα (ο οποίος δεν θέλησε και δεν μπόρεσε να αποτρέψει τη μαζική ρωσική παρέμβαση στη Συρία, αλλά ούτε και να κάνει κάτι ουσιαστικό στο ισραηλοπαλαιστινιακό μέτωπο), όσο και οι αυτοσχεδιασμοί του Τραμπ σε συνδυασμό με τη διπλωματική «ασθένεια» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Το ταξίδι-αστραπή του Πούτιν αποτελεί την απόδειξη αυτού του ρωσικού ιστού που ξεδιπλώνεται πλέον σε όλη τη Μέση Ανατολή. Ο ρώσος πρόεδρος έκανε μια απροσδόκητη στάση στη Συρία, στην αεροπορική βάση του Χμεϊμίμ, απ?όπου ξεκίνησαν στις 30 Σεπτεμβρίου 2015 οι ρωσικές επιθέσεις στη Συρία. Μπροστά στον σύμμαχό του Μπασάρ αλ Ασαντ, τον οποίο κράτησε στη ζωή όταν όλοι θεωρούσαν τελειωμένο, έδωσε εντολή στον υπουργό Αμύνης να αρχίσει να αποσύρει τα ρωσικά στρατεύματα από τη Συρία.

Πρόκειται βέβαια για μια κίνηση επικοινωνιακού χαρακτήρα: η απόσυρση των στρατευμάτων είχε ανακοινωθεί και τον περασμένο Μάρτιο, χωρίς να γίνει ποτέ πραγματικότητα. Τώρα ο Πούτιν λέει ότι επειδή νικήθηκε ο Isis, ήρθε η ώρα της διπλωματίας υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Αυτό που δεν λέει είναι ότι εκείνοι που βάζουν εμπόδια στη δουλειά του ΟΗΕ, και του υπομονετικού διαπραγματευτή Στάφαν ντε Μιστούρα, είναι το τρίγωνο Ρωσία-Ιράν-Τουρκία, που εφαρμόζει μια παράλληλη διαπραγμάτευση. Όπως δεν λέει επίσης ότι οι ρώσοι στρατιώτες εμποδίζουν με διάφορα προσχήματα την είσοδο στη Συρία των ανθρωπιστικών αποστολών του ΟΗΕ. Δεν λέει τέλος ότι οι αεροναυτικές βάσεις της Συρίας θα υπηρετούν στο εξής τον πλήρη στρατιωτικό, και άρα πολιτικό, έλεγχο της περιοχής από τη Μόσχα.

Μετά τη στάση στη Συρία, ο Πούτιν συνέχισε το ταξίδι του στον μεσανατολικό αυτοκινητόδρομο με δύο ακόμη στάσεις μεγάλης σημασίας για τη στρατηγική της ανακατάληψης μιας σκακιέρας όπου κάποτε η Σοβιετική Ένωση κυριαρχούσε. Στο Κάιρο συνάντησε τον πρόεδρο της Αιγύπτου, τον βασιλιά της Ιορδανίας και τον πρόεδρο των Παλαιστινίων. Ο Αλ Σίσι και ο Αμπντάλα είναι θεωρητικά σύμμαχοι των ΗΠΑ, αλλά ταυτόχρονα είναι και όλο πιο ευάλωτοι στα τραγούδια των ρωσικών σειρήνων. Ο αιγύπτιος πρόεδρος, άλλωστε, μιμείται τον Πούτιν στην εσωτερική πολιτική και νοσταλγεί τον Νάσερ στην εξωτερική πολιτική.

Η τελευταία στάση στην Τουρκία του Ερντογάν, του συμμάχου που «πρόδωσε» τον Πούτιν όταν κατέρριψε ένα ρωσικό βομβαρδιστικό στα σύνορα με τη Συρία, είναι το κερασάκι στην τούρτα. Ο τούρκος πρόεδρος, επίσης υπέρμαχος του μοντέλου δημοκρατίας που αρέσει στον Πούτιν (ένα μίγμα δημοκρατίας και δικτατορίας), λειτουργεί ως εγγαστρίμυθος σε ένα θέμα όπου δεν συμφέρει τη Μόσχα να εκφράζεται: στην Ιερουσαλήμ. Όλοι ξέρουν ότι αυτά που θα πει ο τούρκος πρόεδρος στη σύνοδο των Ισλαμικών Κρατών στην Κωνσταντινούπολη έχουν εκ των προτέρων συμφωνηθεί με τον Πούτιν.

Ενώ λοιπόν ο Ομπάμα ήταν αδρανής και ο Τραμπ είναι μονομερής στον εναγκαλισμό του με τους Σαουδάραβες, ο Πούτιν έχει άριστες σχέσεις με τον Νετανιάχου (τον οποίο έχει συναντήσει τέσσερις φορές τους τελευταίους 16 μήνες) και κοινά συμφέροντα με τον σαουδαραβικό βασιλικό οίκο, όπως δείχνει η ιστορική επίσκεψη του βασιλιά Σαλμάν στη Μόσχα τον περασμένο Οκτώβριο.

Ο Πούτιν έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι το τέλος της ΕΣΣΔ ήταν η μεγαλύτερη τραγωδία της Ιστορίας. Μπορεί να είναι υπερήφανος: ακόμη και στις μέρες της δόξας της, η ΕΣΣΔ δεν ασκούσε στη Μέση Ανατολή τον έλεγχο που ασκεί σήμερα η Ρωσία.

(*) Ο Πάολο Γκαριμπέρτι είναι αρθρογράφος της Repubblica