Η φαρσοκωμωδία πριν από 190 χρόνια οι πρώτες δημοτικές εκλογές

Ο νόμος «περί συστάσεως των δήμων» εκδίδεται Δεκέμβριο του 1833, ενώ οι πρώτες αυτοδιοικητικές εκλογές διεξάγονται Ιούλιο του 1834 στον, τότε, Νομό Αργολιδοκορινθίας. Πρώτος εκλεγμένος δήμαρχος της χώρας θεωρείται ο πρώην γερουσιαστής και αντι-οθωνικός Σπυρίδων Παπαλεξόπουλος, στο Ναύπλιο.

Φαρσοκωμωδία οι πρώτες δημοτικές εκλογές – Δείτε τι συνέβη πριν από 190 χρόνια

Η ψηφοφορία στις εκλογές αυτής της περιόδου συνδυάζει το παράδοξο της υποχρεωτικότητας για ελάχιστους και της απαγόρευσης για τους περισσότερους, αφού οι προϋποθέσεις συμμετοχής θυμίζουν περισσότερο κλειστή λέσχη παρά δημοκρατία. Δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία -ως ψηφοφόροι ή υποψήφιοι- έχουν μόνο οι άνδρες άνω των 25 ετών, που μένουν μόνιμα στον δήμο και είναι οικονομικά εύρωστοι κάτι που υποτίθεται ότι διασφαλίζει πως δεν θα είναι επιρρεπείς στα κελεύσματα των πλουσίων. Αποτέλεσμα των εξοργιστικών εξαιρέσεων είναι ότι όταν στήνονται για πρώτη φορά δημοτικές κάλπες στην Αθήνα, από τους σχεδόν 13.000 κατοίκους της ψηφίζουν μόνο οι 800… Ακόμα κι έτσι όμως, το πρώτο βήμα έχει γίνει.

Η πρώτη εκλογική διαδικασία στο υπόλοιπο κρατίδιο διεξάγεται μεταξύ 15-29 Μαρτίου 1835 -σε κάποιες περιφέρειες φτάνει μέχρι το 1836-, με τους περίπου 900.000 κατοίκους να χωρίζονται σε εννέα νομούς, 47 επαρχίες και 450 δήμους. Στην πρωτεύουσα η ψηφοφορία διαρκεί πέντε ολόκληρες ημέρες, αφού στην πόλη υπάρχει μόνο ένα εκλογικό τμήμα, στον ιερό ναό Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου, σε ημέρες μάλιστα που κάνει πολύ κρύο και χιονίζει διαρκώς. Οι τυχεροί εύποροι ψηφοφόροι γράφουν στο λευκό χαρτί του ψηφοδελτίου ονόματα και… επαγγέλματα όσων ψηφίζουν και εν συνεχεία ρίχνουν στην, κλεισμένη με βουλοκέρι, κάλπη το διπλωμένο ψηφοδέλτιο. Η ψηφοφορία αρχικά δεν είναι μυστική, με αποτέλεσμα άλλοι να δηλώνουν δημόσια την επιλογή τους κι άλλοι να υπογράφουν το ψηφοδέλτιο ώστε να γνωρίζει ο υποψήφιος από ποιον ψηφίστηκε. Σημειώνεται πως το ψηφοδέλτιο μπορεί να συμπληρωθεί εκτός του εκλογικού κέντρου και να σταλεί μέσω εξουσιοδοτημένου αντιπροσώπου, κάτι που οδηγεί σε συνεχείς αλληλοκατηγορίες υποψηφίων για νοθεία και χειραγώγηση.

Η υποκλοπή ψήφων αποτελεί μόνιμο πρόβλημα της εκλογικής διαδικασίας της περιόδου, κάτι που επιβαρύνει η χρήση ψηφοδελτίων και όχι σφαιριδίου, που επικρατεί μετά το 1862. Η μη υποχρεωτική συμπλήρωση του ψηφοδελτίου εντός του εκλογικού κέντρου και η πλειοψηφία των αγράμματων ψηφοφόρων οδηγεί πολλούς εκ των τελευταίων να συνωστίζονται σε γραφεία κομμάτων ή επιτηδείων που τους πιέζουν να επιλέξουν τον «εκλεκτό» τους ή απλά τους δίνουν έτοιμα ψηφοδέλτια με διαφορετικά ονόματα από εκείνα που θα επέλεγαν οι ίδιοι, ενώ η ασφυκτική πίεση συνεχίζεται και πάνω από την κάλπη…

«Λοιδορίαι, ξυλοκοπισμοί, πληγαί…»

Επανερχόμενοι στις πρώτες δημοτικές εκλογές στην Αθήνα, οι τελευταίες αποτελούν πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα στην κυβερνητική παράταξη που καθοδηγεί ο Βαυαρός αρχιγραμματέας κόμης Ιωσήφ Λουδοβίκος Αρμανσπεργκ -με υποψήφιο τον Ιωάννη Κωλλέτη και προύχοντες της εποχής- και της αντικυβερνητικής και κατά της αντιβασιλείας παράταξης με εκπροσώπους τους Ιωάννη Μακρυγιάννη, Δημήτριο Καλλιφρονά και Ανάργυρο Πετράκη. Θριαμβεύτρια των εκλογών -κερδίζοντας 650 εκ των 800 ψήφων- αναδεικνύεται η δεύτερη, αλλά όχι ο πρώτος σε ψήφους Δημήτρης Καλλιφρονάς, αφού η αντιβασιλεία ορίζει ότι ο νέος δήμαρχος πρέπει να είναι της απολύτου αποδοχής της. Οι νικητές υποβάλλουν στην αντιβασιλεία κατάλογο τριών εκλεγμένων υποψηφίων τους και η τελευταία κάνει την τελική επιλογή… Ετσι, πρώτος δήμαρχος της πρωτεύουσας ορίζεται ο Ανάργυρος Πετράκης (της οικογένειας που ιδρύει την ομώνυμη μονή) μέχρι τη 15η Ιανουαρίου 1837 που ο Αρμανσπεργκ τον απολύει διαλύοντας το δημοτικό συμβούλιο και καταστρέφοντας τα πρακτικά συνεδρίασής του…

Οι επόμενες δημοτικές εκλογές γίνονται Μάρτιο του 1837 και πάλι οι Βαυαροί προσπαθούν με κάθε τρόπο να τις χειραγωγήσουν. Η προεκλογική εκστρατεία γίνεται μεταξύ «κυβερνητικών» και «συνταγματικών» που απαιτούν από τον Οθωνα τη θέσπιση Συντάγματος. Η εφημερίδα «Σωτήρ» γράφει χαρακτηριστικά γι’ αυτές: «Λοιδορίαι, ξυλοκοπισμοί, πληγαί, τίποτα δεν παραμελήθη διά να γεννηθεί το σκάνδαλον», ενώ η εφημερίδα «Αθηνά» συμπληρώνει: «Αι νέαι εκλογαί του Δημοτικού Συμβουλίου των Αθηνών καταντούν πλέον σκανδαλώδεις. Κατά δυστυχίαν παντού τα ατοπήματα ταύτα προέρχονται από τους υπαλλήλους της κυβερνήσεως». Παρά τη νοθεία και τους εκβιασμούς, οι «συνταγματικοί» κερδίζουν 12 από τις 18 έδρες στο νέο δημοτικό συμβούλιο, αναγκάζοντας τον Οθωνα να λειτουργήσει πιο κατευναστικά από τον Αρμανσπεργκ, διορίζοντας δήμαρχο τον Δημήτριο Καλλιφρονά, αποδεχόμενος έτσι την πολιτική αδικία που έχει γίνει στον τελευταίο στις εκλογές του 1835.