Eretiki κριτική της ταινίας Η Κυρία Εξαφανίζεται (The Lady Vanishes)

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Από τις 18/7/2019 η Bibliotheque παρουσιάζει σε ψηφιακά αποκατεστημένη κόπια μια από τις καλύτερες ταινίες εξιχνίασης μυστηρίου, από το μαιτρ του είδους, Sir Alfred Hitchcock: Η Κυρία Εξαφανίζεται (1938).

Το σπουδαίο έργο παίζεται στους θερινούς κινηματογράφους: Σινέ Βοξ (Θεμιστοκλέους 82, Εξάρχεια), Σινέ Όαση (Πρατίνου 7, Παγκράτι), Σινέ Ζέφυρος (Τρώων 36, Άνω Πετράλωνα) και Σινέ Αμίκο (Επιδαύρου & Ανδρούτσου 20, Χαλάνδρι).

Σενάριο:

Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, σε μια ιδιαίτερη χώρα της Κεντρικής Ευρώπης, τη μουσικόφιλη αλλά υπό δικτατορία Μπαντρίκα, διάφοροι ταξιδιώτες, λόγω παρατεταμένης αναμονής της -κοινού προορισμού- αμαξοστοιχίας τους προς Αγγλία, διέμειναν σε ένα μικρό, αλλά αξιόπιστο για τη φιλοξενία του, ξενοδοχείο. Η ατυχής συγκυρία της Ανοιξιάτικης χιονοστιβάδας συγκέντρωσε στον ίδιο χώρο εντελώς διαφορετικές περσόνες.

 

Η γλυκιά, κακομαθημένη και μέλλουσα νύμφη, δεσποινίς Iris Henderson, διαμένοντας με τις φίλες της. Ο εκκεντρικός μουσικός Gilbert, που σκοπεύει να εκδώσει ένα βιβλίο σύμφωνα με τις χορευτικές παραδόσεις διαφόρων χωρών. Το λιγομίλητο, διακριτικό ζεύγος των Todhunters. Το σνομπ, παραπονούμενο, αγγλικό δίδυμο των Charters/Caldicott, το οποίο δεν εισέπραξε τη φιλοξενία, που απαιτούσε και εξακολουθεί να ανησυχεί σοβαρά για την ταχεία ενημέρωση ζητημάτων της πατρίδας του… Σχετικά με το κρίκετ! Και φυσικά η αθόρυβη, ευγενική Κυρία Froy, συνιστώντας μαζί με τους προαναφερθέντες μια ιδιάζουσα ομάδα πελατών. 

 

Ειδικά η δεσποινίς Iris και ο νεαρός Gilbert βάζουν σε δύσκολη δοκιμασία το χαμαιλέοντα διαλέκτων, αγχώδη και απηυδισμένο ξενοδόχο, Boris. 

 

Το κακό βεβαίως είναι μικρό, διότι όλοι τους θα φύγουν με τρένο το επόμενο πρωί. Η διανυκτέρευση ωστόσο δεν περιλαμβάνει, αυτό που θα λέγαμε “αλληλοκατανόηση συνενοίκων”…Ανεξάρτητα από τα άκρως εγωιστικά και θορυβώδη παιδιαρίσματα των Gilbert και Iris, η Κυρία Froy θα στερηθεί (εν αγνοία της) το φινάλε του -ιδιαίτερης σημασίας- τραγουδιού ενός βάρδου της Μπαντρίκα, από κάποιο δολοφονικό ζευγάρι χεριών… Την επομένη, καθώς αναμένεται να επιβιβαστούν όλες οι ιδιόμορφες προσωπικότητες στο τρένο, πάλι κάποια ύποπτη μορφή, δρα εις βάρος της ηλικιωμένης Αγγλίδας. Μα έναντι εκείνης, την απειλητικά επικίνδυνη γλάστρα θα “δεχτεί” ατυχώς στο κεφάλι η Iris… 

 

Μολονότι το χτύπημα ήταν δυνατό, η δις Henderson αποχαιρετώντας τις φίλες της επιβιβάστηκε μεν, αλλά όντας ολοκληρωτικά παραδομένη στην αναπόφευκτη ζάλη της. Μόλις η γλυκιά κοπέλα επανακτά τις αισθήσεις της, η αγαπημένη, καινούργια φίλη της είναι εκεί, στο ίδιο κουπέ. Μαζί με κάποιους Ιταλούς επιβάτες. Δύο γυναίκες, ένα μικρό αγοράκι και έναν άντρα με ταχυδακτυλουργικές ασχολίες. Η συμπαθής συνταξιδιώτισσα προτείνει στην Iris να πιούν τσάι, για να ηρεμήσουν. Στο διάδρομο προς την τραπεζαρία συναντούν κατά λάθος το όχι και τόσο νόμιμο ζευγάρι των Todhunters. Λίγο μετά η νεαρή κοπέλα συστήνεται ονομαστικά μαζί με την γκουβερνάντα, Κυρία Froy, στην τραπεζαρία. Εκεί, οι Charters και Caldicott συζητούν με αφοσιωμένη σοβαρότητα, για τι άλλο; Για κρίκετ φυσικά! Η βοήθειά τους για την απαραίτητη παροχή της ζάχαρης στις Κυρίες υπήρξε πολύτιμη, παρά το ξινό ύφος του Charters. Το τσάι είναι προσωπικής συνταγής της πλημμυρισμένης από διαύγεια γκουβερνάντας. 

 

Αφού η Iris ολοκλήρωσε την ανάπαυσή της πριν από την έναρξη του μεσημεριανού γεύματος, καθώς ξυπνά, αδυνατεί να εντοπίσει την Κυρία Froy. Το χειρότερο όμως είναι, πως οι συνεπιβάτες του κουπέ αλλά και οι υπάλληλοι του τρένου επιμένουν, πως δεν υπήρξε ποτέ η εν λόγω παρουσία εντός της αμαξοστοιχίας! Η δεσποινίς Henderson δεν αισθάνεται καθόλου καλά με αυτούς τους ισχυρισμούς. 

 

Θα ανακαλύψει πάραυτα σε κάποιο βαγόνι κατά λάθος τον Gilbert, με τον οποίο είχαν μια έντονη αντιπαράθεση στο ξενοδοχείο. Εκείνος όμως είναι πρόθυμος να τη βοηθήσει, αν και δεν την πιστεύει ουδείς. Στο ταχύτατο μέσο προστίθεται και η συντροφιά του γιατρού Egon Hartz από την Πράγα. Φυσικά ο λαμπρός επιστήμων υποστηρίζει την ίδια κυρίαρχη άποψη. Μα ο γλωσσολόγος Gilbert δεν καταθέτει τα όπλα. 

 

Η incognito επιβίβαση του παράνομου ζεύγους “Todhunter” αναγκάζει τους  Eric και Margaret να αρνηθούν τελικά τα γεγονότα και καθιστά ως λανθασμένη τη γνώμη της Iris. Η τελευταία λέει, πως αν δεν βρεθεί η καινούργια φίλη της, τότε θα σταματήσει το τρένο! Charters και Caldicott προκειμένου να μην χάσουν το ματς στην Αγγλία, αποσιωπούν τη μαρτυρία με το τσάι…

 

Ο Δρ. Hartz επεξηγεί στους Iris και Gilbert, ότι η νεαρή Henderson εξαιτίας του χτυπήματος στο κεφάλι, συνέδεσε υποσυνείδητες πεποιθήσεις με την πραγματικότητα. Έτσι, κατά την ιατρική του διάγνωση, η Κυρία Froy δεν υπήρξε ποτέ, ούτε καν στο ξενοδοχείο. 

 

Ένα φερέγγυο πρόσωπο μαζί με κάποιον ασθενή του γιατρού επιβιβάζονται στην επόμενη στάση. 

 

Μία γυναίκα με τα ρούχα της Froy, εμφανίζεται απότομα στο κουπέ. Τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτό το  μυστηριώδες ταξίδι;

 

Γενικά στο έργο:  

 

Θα παρακολουθήσουμε μια ταινία σε ασπρόμαυρο φόντο, με στοιχεία εξιχνίασης μυστηρίου, αλλά σαφώς περιστοιχισμένη από χιουμοριστική, κινηματογραφική αύρα. Ο ρομαντισμός κρύβεται πονηρά στις καρδιές δύο νέων ανθρώπων. Το σενάριο θα δράσει σε διαφορετικούς χρόνους από ότι η σκηνοθεσία και επίσης όταν οι δύο αυτές δημιουργικές κατηγορίες ενωθούν, η ενημέρωση των θεατών θα προηγηθεί της γνώσης των ηρωίδων/ηρώων. Όμως οι χαρακτήρες δεν θα αργήσουν να αντιληφθούν τα γεγονότα. Οι ερμηνείες εντάσσονται στην ελίτ του κινηματογράφου.  

 

Η δράση στο έργο θα προσδιοριστεί ουσιαστικά μέσα από τρεις τόπους και ως επί των πλείστων αφορά κλειστούς χώρους (στην πραγματικότητα όλα τα γυρίσματα αφορούσαν κλειστούς χώρους): 

 

1) Τη χώρα της Μπαντρίκα, μέσα από το μικρό, φιλόξενο ξενοδοχείο του Boris και το σιδηροδρομικό σταθμό της περιοχής.

 

2) Την περιβόητη αμαξοστοιχία σε όλη την επίσημη και ανεπίσημη διαδρομή της.

 

3) Την επιστροφή στην Αγγλία με τρεις ευχάριστες εκπλήξεις, που αφορούν τον έρωτα, την επιβεβαίωση (μουσικός σκοπός) και τη συμπάθεια.

 

Κυρίαρχος τόπος φυσικά είναι η διαδρομή της αμαξοστοιχίας. Μα και η εισαγωγή στο ξενοδοχείο δεν είναι σύντομη.

 

Αν και ο φακός επισκέπτεται τις προσωπικότητες τακτικά, η πρωταγωνιστική ματιά της Iris Henderson υπερέχει των υπολοίπων χαρακτήρων. Συγκεκριμένα:

 

Α) Αυτό βεβαίως δεν είναι ξεκάθαρο από την αρχή του έργου! Φερειπείν, στο ξενοδοχείο υφίσταται μια αλλιώτικη διαμοίραση χαρακτήρων. Εκεί, το λιγότερο κινηματογραφικό χρόνο καταγράφει η Margaret με τον Eric, ενώ το μεγαλύτερο διάστημα αφορά το αχτύπητο δίδυμο των Caldicott και Charters. Η Iris παρατηρείται μαζί με τις φίλες της ή με τον προσωρινό, ανεπιθύμητο συγκάτοικό της,  Gilbert. Ο τελευταίος δρα μουσικά στο δωμάτιό του. Η Κυρία Froy έχει τη δική της λακωνική απεικόνιση, ενώ ο ξενοδόχος Boris βρίσκεται σχεδόν μέσα σε όλα. Τέλος, αναφέρουμε πως ακόμη και η οπτική γωνία του σερβιτόρου Rudolph διακρίνεται, κοιτάζοντας τα καλλίγραμμα πόδια των κοριτσιών (δεσποινίδα Henderson με τις φίλες της). 

 

Β) Η αρχή της αλλαγής! Στο σταθμό του τρένου από τη στιγμή που ζαλίζεται η Iris, πλέον ως θεατές έχουμε γίνει ένα με την προσωπική της οπτική/εγκεφαλική οντότητα.

 

Γ) Μέσα στον πολυτελή σιδηρόδρομο το μέσο (κάμερα) συμπεριφέρεται αρκετές φορές, όπως το βλέμμα της νεαρής ηρωίδας. Σαφώς ενυπάρχει και μέσα στο κάδρο η Iris, αλλά ξεκάθαρα η σκηνοθεσία συμβαδίζει με την προσωπική της πεποίθηση, πως όντως γνώρισε την Κυρία Froy. Μάλιστα αυτό παρατηρείται αμέσως από τη στιγμή, που η ίδια ξεκινά να την αναζητά. Ο Gilbert θα αποτελέσει μαζί της το ερασιτεχνικό, μα ουσιώδες και άγρυπνο, αστυνομικό δίδυμο! Ο χρόνος των Eric/Margaret και η αμεσότητα των σκηνών τους αυξάνεται, ενώ αντιστοίχως των Caldicott/Charters μειώνεται. Η εμφάνιση του αινιγματικού γιατρού Hartz και φυσικά η μυστηριώδης εξαφάνιση της Miss Froy ανελίσσουν τη ζωτικότητα της πλοκής.  

 

-Στην Αγγλία Gilbert και Iris προχωρούν μαζί γενικώς…

 

Θεμελιώδεις αρχές του έργου:  

 

Το σενάριο είναι βασισμένο στο βιβλίο της Ethel Lina White “The wheel spins.” Η προσαρμογή σε σενάριο ταινίας (screenplay) έγινε από τους Sidney Gilliat και Frank Launder. Η Alma Reville υπήρξε υπεύθυνη των σκηνών, στις οποίες εκτιμάται η σωστή διατήρηση των λεπτομερειών, που αφορούν το χρόνο και τις τοποθεσίες της ταινίας, ως άμεσα συνδεδεμένες με την ιστορία αυτής (continuity). Υπάρχουν πάρα πολύ μεγάλες διαφορές μεταξύ βιβλίου και φιλμ. Αρκεί να σας πούμε, πως στο βιβλίο η Iris λιποθυμά από ηλίαση. Επίσης το δίδυμο των Charters και Caldicott δημιουργήθηκε αποκλειστικά για την ταινία. Βεβαίως ο σοφός επί της τέχνης του κινηματογράφου, Alfred Hitchcock, σε συνεργασία με τους σεναριογράφους έκανε κάποιες ωφέλιμες αλλαγές στο σενάριο. 

 

Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε, ήταν κυρίως τα αγγλικά. Όμως συνυπήρξαν -σε μικρότερο βαθμό- λεκτικώς και τα ιταλικά, γερμανικά, γαλλικά. 

 

Οι προσωπικότητές του έχουν μια έντονη αύρα, που αποκαλύπτεται αργά ή γρήγορα στην πορεία. Το μυστήριο, το χιούμορ και ο ρομαντισμός ρέουν όχι μόνο μέσα από τα λόγια του σεναρίου, αλλά και από την έντονη παρουσία των ηρωίδων/ηρώων. Φερειπείν, σε όλη τη διάρκεια του έργου, ακόμη και όταν τα πάντα καταρρέουν, οι Caldicott και Charters εξακολουθούν να ενδιαφέρονται αγωνιωδώς για το κρίκετ (μεταδίδοντας στο κοινό την ένταση της αναισθησίας). Το τακτ είναι εμφανές από τη συνεχή προσφώνηση Miss Froy, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μια συμπαθή Κυρία ηλικίας… Τέλος πάντων…

 

Η σύσταση των ρόλων με το κοινό στο ξενοδοχείο της Μπαντρίκα είναι έξυπνη, καθώς μας αποδιοργανώνει σαν υποψήφιους detectives, εξαιτίας του κυρίαρχου χιούμορ. Μα μόνο μέχρι το “ανεξήγητο” σημείο της δολοφονίας του τραγουδιστή με την κιθάρα. Έπειτα η απόπειρα ανθρωποκτονίας, κατά της Κυρίας Froy στο σιδηροδρομικό σταθμό, αλλάζει το τοπίο της πλοκής. 

 

Όμως η ενδιαφέρουσα μεταστροφή της εξέλιξης αποδίδεται μέσα από το χτύπημα της Iris και την επερχόμενη προσωπική αγωνία εκείνης, περί συσχέτισης γεγονότων στη μνήμη. Επί της ουσίας, αυτές οι παράμετροι δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες μυστηρίου, σε συνδυασμό με την αντικειμενική εξαφάνιση της Κυρίας Froy.

 

Τα φιλικά ή ερωτικά ζεύγη των χαρακτήρων (Charters/Caldicott, Margaret/Eric, Gilbert/Iris) φαντάζουν συγκριτικά σαν τελείως διαφορετικοί κόσμοι. Αλλά και το καθένα φέρει εσωτερικώς τις έντονες αντιπαραθέσεις του. Εκτός από τους Charters και Caldicott, οι οποίοι λατρεύουν με το ίδιο πάθος το κρίκετ!   

 

Στη διαμόρφωση της πλοκής του μυστηρίου χρησιμοποιείται, η ωφέλιμη συγκυρία του τυχαίου. 

 

Α) Είτε για να επιβραδύνει την ιστορία. Παρεμβαίνοντας μέσα από τη διαφορετική-υποκειμενική αιτία άλλων προσώπων, συντηρεί την επίσημη απόκρυψη της αλήθειας (π.χ. ο διακεκριμένος δικηγόρος Eric δεν επιθυμεί να παραδεχτεί, πως είδε όντως την Κυρία Froy. Διότι εάν γίνουν ανακρίσεις, θα μαθευτεί το ερωτικό του σκάνδαλο με τη Margaret, απειλώντας την καριέρα του. Έτσι αποτελεί εμπόδιο στη διαλεύκανση του μυστηρίου της Froy).

 

Β) Είτε προκειμένου να πυροδοτηθεί η διάθεση της εξιχνίασης. Η προσεκτική ματιά ενός ρόλου καθορίζει την κρισιμότητα μιας ολόκληρης πλοκής, ενώ αναμενόταν να σβήσει κάθε υποψία υποστήριξης της εκδοχής της πρωταγωνίστριας (συγκεκριμένα, την ώρα που o μάγειρας πετούσε έξω τα σκουπίδια, ο Gilbert εντελώς τυχαία παρατήρησε στην εξωτερική πλευρά του τζαμιού να παραμένει, λόγω αέρος, στη γυάλινη επιφάνεια το χαρτί της μάρκας του τσαγιού Harriman. Ως αποδεικτικό στοιχείο της παρουσίας της Κυρίας Froy).

 

Οι στιχομυθίες είναι εκπληκτικές! Τέσσερα παραδείγματα (ενώ υπάρχουν αρκετά περισσότερα στο έργο) το αποδεικνύουν:

 

1) Charters και Caldicott γνωρίζουν στη διεύθυνση του ξενοδοχείου την ελκυστική, μα σεμνά ντυμένη καμαριέρα με το αναζωογονητικό χαμόγελο!!! Έκθαμβοι χαμογελούν πονηρά κοιτάζοντας, μα καταλαβαίνουν, ότι ο ξενοδόχος τη χρησιμοποίησε, ώστε να τους πείσει να διανυκτερεύσουν στο δωμάτιό της. Ο Charters λέει τότε στον Caldicott: “Πάμε να ντυθούμε τώρα.”

 

2) Ο Gilbert λέει στη γλυκιά, μα κακομαθημένη Iris στο ξενοδοχείο: “Οφθαλμός αντί οφθαλμού και οδόν αντί οδοντόβουρτσας!” Πραγματοποιώντας μια πρωτοβουλία ασύμφωνης εγκατάστασης στο διαμέρισμά της.

 

3) Στο τρένο, ενώ οι δύο νέοι ξανασυναντώνται. Iris: “Θα πρέπει να ξέρετε, ότι κάτι έπεσε στο κεφάλι μου.” Gilbert: “Στη γέννα;” Iris: “Στο σταθμό!”

 

4) Κατά την ήρεμη γνωριμία τους στην τραπεζαρία, με ανάκληση αναμνήσεων της Iris και αλλιώτικο ειρμό σκέψεων από τον Gilbert. Gilbert: “Μεταξύ άλλων ο πατέρας μου ήταν εθισμένος στο… Δεν θα πάει το μυαλό σου.” Iris: “Τσάι Βοτάνων Χάριμαν!”  Gilbert: “Λάθος. Στο διπλό ουίσκι.” Iris: “Το πίνουν 1.000.000 Μεξικανοί.” Gilbert: “O πατέρας μου δεν το έπινε πάντως.”

 

Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο σπουδαίος δημιουργός Alfred Hitchcock. Αρχικώς αναφέρουμε, ότι στις σκηνές με τρένο έχει χρησιμοποιηθεί η κινηματογραφική τεχνική Rear Projection. Αυτή αφορά ένα διαφορετικό υπόβαθρο προ-κινηματογραφημένης κίνησης, στο οποίο δρουν οι ήρωες με την νέα καταγεγραμμένη τους κινησιολογία στο studio. Σαφώς παρατηρούμε και μακέτες, στις οποίες γίνεται μια εξαιρετικά κοντινή λήψη, δημιουργώντας κατάλληλη ατμόσφαιρα. Πάλι αυτό συμβαίνει λόγω της προσωπικής σφραγίδας/ικανότητας του Hitchcock.

 

Το ξενοδοχείο σφύζει από ζωή και εκεί παρουσιάζονται έξυπνα οι χαρακτήρες. Η λάμπα που κουνιέται στο δωμάτιο της δεσποινίδας Henderson, μας προϊδεάζει για τη φασαρία από το διαμέρισμα του Gilbert.

 

Η “διακριτική” δολοφονία του τραγουδιστή της Μπαντρίκα και η σιωπηλή απόπειρα ανθρωποκτονίας της Κυρίας Froy περιγράφονται οπτικά μόνο με τα χέρια του δράστη. Φαντάζομαι, ότι αυτό, επειδή δεν εξηγείται ποτέ στο έργο, δημιουργεί μια θυμωμένης αίσθησης απορία στους θεατές. Όμως εάν κοιτάξετε ή μάλλον εάν ακούσετε πιο προσεκτικά, θα διαπιστώσετε, πως ο σκοπός που τραγουδά ο μουσικός, είναι το κωδικοποιημένο μήνυμα της γηραιάς Κυρίας. Έτσι προκύπτει το συμπέρασμα, ότι ως πράκτορα την είχαν επικυρύξει κάποιες αρχές, ήδη από μπαντρικό έδαφος.

 

Η ζάλη της χαριτωμένης δεσποινίδας Henderson, με τις διπλές και τριπλές θεάσεις των φιλενάδων της θα μας οδηγήσει στην προσωπική ματιά της πρωταγωνίστριας. Πλέον καθώς η ίδια συνέρχεται στο κουπέ, η κάμερα “κοιτά” μέσα από τα όμορφα μάτια της. Αυτό θα επαναληφθεί, μόλις εκείνη κοιμηθεί και ξυπνώντας θα διαπιστώσει την απουσία της καινούργιας, συμπαθητικής φίλης της. Τότε το μέσο (κάμερα) θα κινηθεί ανιχνευτικά, εξετάζοντας τις θέσεις των συνεπιβατών. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός πως μέσα από τα μάτια της Iris (απευθείας στον κόσμο των θεατών) η Signora Doppo και αργότερα η Madame Kummer κοιτάζουν επιθετικά την ηρωίδα, ενώ παριστάνουν τις καλοσυνάτες και αθώες υπό την παρουσία του Gilbert.

 

Η πλύση εγκεφάλου πείθει για κάποιες στιγμές την ηρωίδα, η οποία βλέπει σε άλλους ανθρώπους το πρόσωπο της Κυρίας Froy. Ο σκηνοθέτης εκτός από τη ζάλη λοιπόν, μας κατευθύνει και προς το ενδόμυχο, εγκεφαλικό σύμπαν της πρωταγωνίστριας, μέσα από τις προσωπικές της -απειλητικές για τη διαύγεια- αμφιβολίες.

 

Μοντάζ και φωτογραφία: 

 

Η ένωση των σκηνών του τρένου ως ανεξάρτητο, μεγάλο μέσο μεταφοράς που κινείται. Η εξερεύνηση του μαγικού εξοπλισμού του Doppo από τους Gilbert και Iris, με την τελευταία να πέφτει κάτω, περνώντας μέσα από έναν ειδικό θάλαμο εξαφάνισης. Καθώς και ο επικείμενος καυγάς με το μάγο Doppo, ενόσω παρακολουθούν την πάλη διάφορα ανήσυχα ζωάκια, συνιστούν κάποια δείγματα του πολύ καλού μοντάζ της ταινίας. Υπεύθυνος ήταν ο R.E. Dearing.

 

Η Κυρία Froy κατεβαίνει τη σκάλα του ξενοδοχείου και πηγαίνει στη διεύθυνση. Οι πελάτες (μεταξύ πρωταγωνιστικών ρόλων) την κοιτούν. Ο Boris, (διευθυντής του ξενοδοχείου) ειδοποιεί τους πελάτες, ότι υπάρχει πρόβλημα διαμονής. Στο πλάνο βρίσκονται πάλι οι Margaret/Eric και Charters/Caldicott καθήμενοι μαζί με άλλους. Αργότερα η Iris και οι φίλες της στέκονται σε “διάφορα σημεία” στο δωμάτιο της πρώτης. Charters και Caldicott αδημονούν στο σταθμό του τρένου, για τη δυνατότητα παρακολούθησης της διεξαγωγής του τουρνουά κρίκετ. Η Iris ανακαλύπτει τον Gilbert μέσα στο τρένο και καθώς συζητά μαζί του, ενόσω ζαλίζεται πάλι, η εστίαση του φακού γίνεται στο πρωταγωνιστικό ζευγάρι και οι χορευτές/μουσικοί αχνοφαίνονται στο βάθος. Στη διεύθυνση φωτογραφίας ήταν ο  Jack E. Cox.

 

Η πινελιά της αναφοράς των Sherlock Holmes και Watson είναι πραγματικά εύστοχη, συνδυάζοντας χιούμορ και μυστήριο! Η αντίστοιχη στον κωμικό Will Hay τιμά το βάθρο του γέλιου, μέσα από το δημοφιλή ρόλο του ηθοποιού ως “Harbottle character.” 

 

Το γνώριμο (το έχουμε δει σε ταινίες όπως το Strangers On a Train – αλλά για κάπως διαφορετικό λόγο), απειλητικό χέρι που κινείται αργά και σταθερά, είναι ένα ακόμη σήμα κατατεθέν του Alfred Hitchcock. Εδώ ανήκει στο Signor Doppo.

 

Ένα δυνατό χαρτί του Sir Alfred Hitchcock:

 

O Alfred Hitchcock οδηγεί τους θεατές, σε εφαπτόμενες σκηνές, ακριβώς μια ανάσα από τη λύση του μυστηρίου στο τρένο, αλλά ταυτοχρόνως τους απομακρύνει… Ονοματίζοντας αυτή την πιθανότητα εξιχνίασης, μέσα από τους ήρωές του (Gilbert/Iris), ως ανόητη ιδέα. Στη συνέχεια με έμμεσο τρόπο πάλι πλησιάζει στο ακόνισμα της σκέψης (πληροφορία για ψηλά τακούνια της καλόγριας). Και αμέσως μετά, το ζευγάρι λύνει κατά 95% το γρίφο συσχέτισης γεγονότων.

 

Έτσι ο δημιουργός εξιτάρει τους θεατές, δίχως να τους ταλαιπωρήσει. Παράλληλα, παραμένει ένα σεβαστό ψήγμα μυστηρίου, ώστε το κοινό να εξακριβώσει, εάν οι συλλογισμοί του πρωταγωνιστικού διδύμου ισχύουν. Όλα αυτά συμβαίνουν σε λίγες, εναλλασσόμενες σκηνές. Η τακτική είναι ευφυής! Καθώς και ο εν λόγω δημιουργός.

 

Φυσικά για ακόμη μια φορά ο ίδιος παίζει ένα “διάφανο,” σύντομο ρόλο σε ταινία του. Μπορείτε να τον εντοπίσετε (Σας δίνω ένα στοιχείο: Είναι στις  σκηνές του αγγλικού, σιδηροδρομικού σταθμού Victoria);

 

Παράμετροι ανάδειξης της κινηματογραφικής ατμόσφαιρας:   

 

– Το Casting είναι απλώς εκπληκτικό! Υπεύθυνος υπήρξε ο Alfred Hitchcock. Οι επιλογές για τους ηρωικούς πρωταγωνιστές του, Margaret Lockwood (Iris Henderson) και Michael Redgrave (Gilbert), καθώς και για το εξίσου επιτυχημένο, μα κωμικό δίδυμο των Naunton Wayne (Caldicott) και Basil Radford (Charters), αποδεικνύουν τη διορατικότητά του.  Η May Whitty (Miss Froy) ήταν ήδη γνωστή και έλαμψε υποκριτικά επίσης! Όμως γενικά η συνδρομή όλων των ηθοποιών είναι ανεκτίμητη.

 

Ξεχωρίζoυν επίσης: 

 

Ο Paul Lukas (Dr. Hartz), με την ωραία εναλλαγή υποκριτικής προτού και αφού αποκαλυφθεί το μυστήριο. Και τη στεντόρεια φωνή (“Most interesting!”). 

 

Ο Emile Boreo (ξενοδόχος Boris) με τις εκπληκτικές, αγανακτισμένες γκριμάτσες και την κωμική φωνή του (*κάτι μου λέει, πως ο μέγας Danny Kaye γοητεύτηκε από την καρτουνίστικη έξοδο του Boris από το δωμάτιο της δεσποινίδας Henderson). 

 

Η Kathleen Tremaine (καμαριέρα Anna), χωρίς να έχει σημασία τι, μα ο τρόπος  που το λέει.

 

H Linden Travers (Margaret ή “Mrs Todhunter”), για την ακαταμάχητη γοητεία της στο φακό!

 

Ο υπεύθυνος έκανε εξαιρετικές επιλογές ηθοποιών.

 

– Ο ήχος είναι μια υπόθεση, που εξαιτίας της πολύ καλής αντιστοίχισης φωνητικών ερμηνειών στα χείλη των πρωταγωνιστών και λόγω της καταγραφής των -υπεράνω των απαραίτητων- ατμοσφαιρικών παραμέτρων, απασχολεί τους θεατές/ακροατές. Υπεύθυνοι ήταν οι Sidney Wiles και Claude Hitchcock.     

 

– Η μουσική εντάσσεται σε αυτό το κινηματογραφικό περιβάλλον, όπως την ήθελε ο Alfred Hitchcock. Παρούσα, αφήνοντας το αποτύπωμά της, μα όχι καλύπτοντας τη δράση των ηρώων του. Την έγραψαν οι Louis Levy και Charles Williams (το όνομά του δεν μπήκε στα credits).

 

Διακρίνoνται: Η θορυβώδης παρουσία του Gilbert με κλαρινέτο και υπό τη συνοδεία δυνατών, χορευτικών-ρυθμικών βημάτων από το προσωπικό του ξενοδοχείου. Το  τραγούδι “Colonel Bogey March” του Gilbert στο μπάνιο της Iris (είναι εκείνο, όπου εντάχθηκε αργότερα στην ταινία “Η Γέφυρα Του Ποταμού Κβάι”). Και φυσικά το μουσικό, κωδικοποιημένο μήνυμα της Κυρίας Froy σε διάφορες διασκευές.

 

–Τα Κοστούμια περιγράφουν ιδανικά την αυστηρή κομψότητα της εποχής.

 

Ερμηνείες:

 

Margaret Lockwood: Υποδυόμενη τη γλυκιά, κακομαθημένη και παρατηρητική δεσποινίδα, Iris Henderson.

 

Μόλις εισέρχεται με τις φίλες της στο ξενοδοχείο ως Iris, η ερμηνεύτρια εκφράζει με γλυκό και έπειτα λίγο αυστηρό τρόπο το χειρισμό της στον ξενοδόχο Boris. Έπειτα μεταδίδει υποκριτικά το θυμό της με την εισβολή του Gilbert εντός του δωματίου. Καθώς ο συμπατριώτης της τραγουδά στο μπάνιο, εκείνη σε μια στιγμή χαμογελά διακριτικά. Κατόπιν, καλεί τηλεφωνικώς τον Boris με μαλακωμένο ύφος και στη συνέχεια θυμώνει πάλι με τον Gilbert.

 

Στη σκηνή κατά την οποία δέχεται το χτύπημα στο κεφάλι (στο σταθμό του τρένου), η ηθοποιός είναι με πειστικό τρόπο ζαλισμένη. Ακόμα περισσότερο με την έκφρασή της μόλις λιποθυμά. Καθώς επανακτά τις αισθήσεις της, ως δεσποινίς Henderson, η ερμηνεύτρια παίζει με τα μάτια της άψογα, εξετάζοντας το χώρο, μέχρι το βλέμμα της να συναντήσει τη γνώριμη μορφή της Κυρίας Froy. Τότε με μια αποδιδόμενη αίσθηση ασφαλείας χαμογελά. Όταν οι παθιασμένοι με το κρίκετ συνεπιβάτες της δηλώνουν, ότι δεν θυμούνται την παρουσία της φίλης της, εκείνη εκφράζει ανησυχία στο ύφος της.

 

Κατά την ημιτελή μαρτυρία της Margaret, η πρωταγωνίστρια επανακτά μια χαμένη αυτοπεποίθηση, μιλώντας στο Dr. Hartz. Η φωνητική ερμηνεία λέγοντας για τη Madame Kummer “She isn’t, she isn’t!” κορυφώνει την ιδιωτική αγωνία της ηρωίδας. Σιγά σιγά η ηθοποιός αποδίδει μια εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του Gilbert. H αυξανόμενη ένταση της φωνής της (σταματώντας το τρένο) περιγράφει ιδανικά το φόβο της κοπέλας. Η χαλάρωσή της μετατρέπεται σε επαγρύπνηση, παρατηρώντας τα σπασμένα γυαλιά της Κυρίας Froy. Στο σταθμό Victoria της Αγγλίας αποκαλύπτει στον Gilbert τον έρωτά της με τρυφερό ύφος, προτού εκείνος τη φιλήσει.

 

Michael Redgrave: Στο ρόλο του γλωσσομαθή, ευδιάθετου και αρνούμενου να το βάλει κάτω, Gilbert.

 

Στις πρώτες του σκηνές στο δωμάτιο, καταγράφοντας έναν παραδοσιακό χορό της Μπαντρίκα, ο ερμηνευτής χρησιμοποιεί υποκριτικά πιο πολύ με ωφέλιμο τρόπο, τη χροιά της φωνής (εννοείται ηχογραφημένη), παρά τις εκφράσεις του (καθώς μιλά στον ξενοδόχο). Μόλις μπαίνει στο δωμάτιο της Iris, το θράσος σκιαγραφείται στο πρόσωπό του, καθώς και η αίσθηση της ψύχραιμης εκδίκησης. Λέγοντας την ατάκα με την οδοντόβουρτσα πετυχαίνει μια ασύλληπτη κίνηση τοποθέτησης αντικειμένων (πως έγινε αυτό;!) και αλλάζει εκφράσεις προειδοποίησης (κίνηση φρυδιών) και εξευγενισμένης απειλής (χαμόγελο και ήρεμη φωνή).

 

Ο ηθοποιός τραγουδά στα αλήθεια στο μπάνιο! Ειρωνεύεται την Iris, κλείνοντας την πόρτα. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της αμαξοστοιχίας, ο ερμηνευτής αποδίδει μια υγιή αυτοπεποίθηση του ρόλου μαζί με την ανάδειξη της καλοπροαίρετης διάθεσής του, ώστε να λυθεί το μυστήριο της εξαφάνισης. Γενικώς, η κίνησή του δείχνει σιγουριά και η φωνή του αισιοδοξία. Μόνο σε μια στιγμή, όταν μιλούν οι Charters και Caldicott με την Iris (προτού βρεθεί η Froy), δίχως εκείνος να συνομιλήσει, εκφράζει μια μορφή ανησυχίας. 

 

Η φωνή του χάνει σκόπιμα το χρώμα της με κωμικό τρόπο, όταν η Iris του λέει, πως μάλλον δεν της αρέσει και ο ηθοποιός κοιτά παράλληλα προς τα κάτω. Στις μεταμφιέσεις του σε Sherlock Holmes, Άγγλο Κύριο και Will Hay υιοθετεί ένα σταθερό ύφος, μία πιο σοβαρή περσόνα και μια κωμική, πραγματικά καλή μίμηση αντίστοιχα! Παρουσιάζεται αναστατωμένος μετά τον καυγά με το μάγο Doppo. Στο κουπέ του αγνώστου ασθενούς με τις γάζες, εκφράζει δυσπιστία μέσα από το ύφος του ως Gilbert, απέναντι στα λεγόμενα του γιατρού.

 

Η καχυποψία για τις προθέσεις του διακεκριμένου επιστήμονα συνεχίζεται, καθώς το “αστυνομικό” δίδυμο απολαμβάνει κάποια ποτά μαζί του στην τραπεζαρία. Στο σιδηροδρομικό σταθμό Victoria της Αγγλίας μιλά και τραγουδά, αλλάζοντας ύφος, δίχως να χάνει τον κωδικοποιημένο, κομβικής σημασίας, μουσικό σκοπό. Απολαμβάνει ως Gilbert εκφραστικά την παραδοχή της Iris, ότι ο ίδιος της αρέσει.

 

Συνεπώς: 

 

Ο σκηνοθέτης Alfred Hitchcock μας παρουσιάζει μια εξαιρετική ταινία μυστηρίου, στην οποία δηλώνει απροκάλυπτα την παρουσία του το αληθινό χιούμορ και φωλιάζει πονηρά ο λυτρωτικός ρομαντισμός.

 

Έτσι χρησιμοποιώντας:

-Την ιδιωτική, αγωνιώδη, πρωταγωνιστική ματιά η οποία τίθεται υπό σοβαρή, ιλιγγιώδη αμφισβήτηση και διαθέτει ένα μόνο σύμμαχο.

-Τη μαεστρία του δικού του κινηματογραφικού αποτυπώματος (άγνωστα δολοφονικά χέρια στην αρχή, απειλητικό χέρι σε κάθοδο αργότερα κ.α.).

-Την ουσιώδη διαμοίραση σκηνοθετικών/σκηνικών τόπων.

-Την πολύτιμη συνεργασία μέσα από ένα πολύ καλογραμμένο και κατάλληλα διαμορφωμένο σενάριο.

-Την ιδανικότερη επιλογή casting, με σπουδαίους ηθοποιούς.

-Την κατάλληλη υποστήριξη ήχου!

 

-Τη λακωνική χρήση της μουσικής.

Καθιστά ως επικίνδυνα γοητευτική την εν λόγω εξαίσια ταινία εξιχνίασης μυστηρίου, στους απαιτητικούς λάτρεις του ποιοτικού σινεμά.

Μια διανομή από τη Bibliotheque

O Eretikos κριτικός Γιάννης Κρουσίνσκυ