Eretiki Παρουσίαση της ταινίας Αττίλας 1974: Ο βιασμός της Κύπρου

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Από τις 12/9/2019 η New Star κυκλοφορεί σε επανέκδοση το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ, που είχε την τόλμη να συναντήσει την ίδια την ιστορία. Το αριστούργημα του Μιχάλη Κακογιάννη “Αττίλας 1974: Ο βιασμός της Κύπρου” έρχεται και πάλι στη μεγάλη οθόνη, ώστε να προβάλει για ακόμη μια φορά τους πρωταγωνιστές των τότε κρίσιμων γεγονότων. Προσφέροντας στο φως της καλλιτεχνικής και ιστορικής καταγραφής το ελεύθερο, εκφραστικό μονοπάτι της αλήθειας…

 

Το Studio Art Cinema (Σπάρτης και Σταυροπούλου 33, Πλατεία Αμερικής) από τις 12-24/9/2019 προβάλλει αποκλειστικά το ανθρωπιστικό εγχείρημα του ασυμβίβαστου σκηνοθέτη με καταγωγή από την Κύπρο. Παρέχοντας στους σινεφίλ, που εντάσσουν στη ζωή τους τη συσχέτιση των κοινωνικοπολιτικών γεγονότων, τη δυνατότητα μιας απαραίτητης, ιστορικής υπενθύμισης ή ενημέρωσης σε ένα εν μέρει άλυτο, μα ολοκληρωτικά ευαίσθητο για Ελλάδα και Κύπρο, θέμα. 

 

Η τιμή του εισιτηρίου ορίζεται στα 5 ευρώ και σεβόμενοι την επιθυμία του δημιουργού του, οι διοργανωτές θα αποδώσουν το ποσοστό 50% από τα έσοδα των εισιτηρίων κάθε προβολής στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Το ΙΜΚ θα αποδώσει το ποσό στο Δημοτικό Σχολείο Αγίων Αναργύρων «Μιχάλης Κακογιάννης» Λάρνακας, την ανέγερση του οποίου χρηματοδότησε ο Μιχάλης Κακογιάννης, ως προσωπική βοήθεια για τα θύματα της εισβολής και έκτοτε στηρίζεται και μέσα από τα έσοδα, που προκύπτουν από τις προβολές του «Αττίλας 1974».

 

Εισαγωγικό Σημείωμα: Το Σεπτέμβριο του 1974 ο Μιχάλης Κακογιάννης ταξίδεψε στην Κύπρο, τον τόπο καταγωγής του. Αποφάσισε να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ σχετικά με την εισβολή των Τούρκων στις 20 Ιουλίου και την επίθεση στις 14 Αυγούστου του 1974, μετά την έναρξη εφαρμογής του προαποφασισμένου σχεδίου της αθηναϊκής χούντας για πραξικοπηματική ανατροπή του Μακαρίου, απαλοιφή του τουρκοκυπριακού στοιχείου και άμεση προσάρτηση της Κύπρου στην Ελλάδα.

 

Σενάριο/Ιστορία:

 

Ο δημιουργός Μιχάλης Κακογιάννης πραγματοποιεί αρχικώς μια σημαντική, ιστορική αναδρομή της Κύπρου λίγο πριν από το 1955 έως το 1974. Επισημαίνοντας, παρά τις εκάστοτε κατακτητικές αντιξοότητες από Ρωμαίους, Φράγκους, Βενετσιάνους, Τούρκους και Βρετανούς, την διατηρητέα ελληνική, απείραχτη κληρονομιά του νησιού. Έπειτα τονίζοντας, ότι ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος επιθυμούσε να πείσει τους Βρετανούς, ώστε να βρεθεί μια λύση Ένωσης της μεγαλονήσου με την Ελλάδα, ο σκηνοθέτης κάνει μια ριζική αναζήτηση της διαταραχής της ειρηνικής καθημερινότητας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων από το έτος 1955. Τότε η εμφάνιση των ενόπλων ενεργειών της ε.ο.κ.α. με αρχηγό τον Κύπριο συνταγματάρχη, γρίβα, του ελληνικού στρατού, έφερε την εξορία του Μακαρίου στις Σεϊχέλες από τους Βρετανούς. Για 4 χρόνια οι στρατιωτικές, βρετανικές δυνάμεις πολέμησαν, αλλά απέτυχαν να διαλύσουν την ε.ο.κ.α. Ωστόσο, χρησιμοποίησαν σαν “κόκκινο πανί” την ιδέα της Ένωσης, υποστηρίζοντας την τουρκική μειονότητα. 

 

Η ειρηνική συμβίωση των δύο λαών είχε πλέον καταρρεύσει μέσα σε βίαιο κλίμα και οι Τούρκοι απαιτούσαν για πρώτη φορά τη διχοτόμηση, ως μοναδική λύση των δικαιωμάτων τους. Το έτος 1960 η υπογραφή της συμφωνίας της Ζυρίχης έδωσε μεν στην Κύπρο την Ανεξαρτησία της, μα απέκλεισε ταυτόχρονα Ένωση και διχοτόμηση. Το Σύνταγμα αυτό έδινε δικαίωμα βέτο και διοικητικές εξουσίες στην τουρκική πλευρά, έχοντας σαν εγγυήτριες χώρες τις Ελλάδα και Τουρκία με στρατό στο νησί, αλλά προσφέροντας επίσης στην Αγγλία δύο στρατιωτικές βάσεις σε μεγάλες περιοχές. Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, επιστρέφοντας από την εξορία, έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου. 

 

Ο σκηνοθέτης συνομιλεί ανοικτά με τον πρόεδρο Μακάριο, ρωτώντας τον για την προβολή της ιδέας της Ένωσης από τον ίδιο, παρά τη συμφωνία της Ζυρίχης και για την αιτία της κατάρρευσης της συνταγματικής λειτουργίας μεταξύ των δύο λαών. Ο Μακάριος απαντά, τονίζοντας τη σημασία της διαφύλαξης της Ανεξαρτησίας της Κύπρου και αποδίδει τη διχόνοια στα διαιρετικά στοιχεία του προηγούμενου Συντάγματος, στη δημαγωγία πολιτευομένων σε Κύπρο και Ελλάδα και στα προϋπάρχοντα, κατακτητικά σχέδια της Τουρκίας. Τα οποία απέτρεπαν τους Τουρκοκυπρίους από τη συνεργασία με Έλληνες σε συνταγματικά πλαίσια.

 

Η αφήγηση του δημιουργού μας υπενθυμίζει, ότι το 1963 ξέσπασαν οι πρώτες, ενδοκοινοτικές εχθροπραξίες και η παρουσία στρατού των Η.Ε. χειροτέρεψε την κατάσταση, καθώς πίσω από τις διαχωριστικές γραμμές Λευκωσίας και Αμμοχώστου οι Τουρκοκύπριοι περίμεναν πλέον υποστήριξη από την Άγκυρα. 

 

Η κατάληψη της εξουσίας στην Ελλάδα από την στρατιωτική χούντα την 21η Απριλίου 1967 απείλησε τη διαφύλαξη της συνύπαρξης και Ανεξαρτησίας στο νησί και χρειάστηκε η επιτυχής διπλωματική διαχείριση από την ισχυρή προσωπικότητα του Μακαρίου,  ώστε να παραμείνουν σε πρέποντα βαθμό οι ισορροπίες για τα επόμενα 7 χρόνια.

 

Όμως το έτος 1974 έμελε να αποτελέσει μια χρονιά ανεξέλεγκτων καταστάσεων. Οι υποψίες του Μακαρίου, μετά την παράνομη διαμονή τα τρία τελευταία έτη από τον γρίβα στο νησί, για το σχέδιο εκείνου περί σχηματισμού της ε.ο.κ.α. Β΄ με υποστήριξη από τους Έλληνες αξιωματικούς, έχοντας σαν συνέπεια τη διαίρεση Ελληνοκυπρίων και την ώθηση σε αδελφοκτόνο αιματοκύλισμα, δεν ήταν μακριά από την πραγματικότητα.

 

Στις 15/7/1974 μεταδόθηκε ραδιοφωνικά ο υποτιθέμενος θάνατος του Μακαρίου. Ο ντοκιμαντερίστας έβαλε τον πρόεδρο της Κύπρου να μιλήσει στην κάμερα μέσα από τα ερείπια για αυτή την ύπουλη τότε, στρατευμένη συκοφαντία της χούντας των Αθηνών. Ο χρόνος ενώνεται, καθώς ακούμε την αποφασιστική φωνή του Μακαρίου στον κυπριακό λαό, γελοιοποιώντας τους ψευδείς ισχυρισμούς της χούντας. Ο σκηνοθέτης ακούει τις απόψεις του Νίκου Σαμψών, σχετικά με τους εχθρούς του Μακαρίου, που ήθελαν να πραγματοποιήσουν τις θανατηφόρες απειλές για τους υποστηρικτές του τελευταίου.

 

Οι μαρτυρίες του ιερέα που έθαψε πάμπολλους νεκρούς, του τραυματία λοχαγού της εθνικής φρουράς, Ερμή Χριστοδούλου και των γιατρών, οι οποίοι απειλήθηκαν από πραξικοπηματίες σε περίπτωση περίθαλψης των “Μακαριακών,” δίνουν φως στην υπόθεση. Η 20η Ιουλίου του 1974 αποτελεί την πρώτη σοκαριστική εισβολή. Η επιστροφή της Δημοκρατίας στην Ελλάδα δεν ενισχύει στρατιωτικά το νησί. Την 14η Αυγούστου γίνεται η δεύτερη τουρκική επίθεση. Η διαχωριστική “Attila line” δυστυχώς είναι γεγονός…Οι νεκροί, οι αγνοούμενοι, οι θρηνούσες γυναίκες, οι ξεριζωμένοι πολίτες από τα σπίτια τους καταλήγοντας σε χωράφια με συσσίτια και τα απορημένα, θλιμμένα ή αιθεροβάμονα, μικρά παιδιά καταδεικνύουν το απύθμενο πλήγμα της Κύπρου…

 

Οι πρόεδροι Ραούφ Ντενκτάς και Γλαύκος Κληρίδης διακόπτουν τη διαδικασία ανταλλαγής αιχμαλώτων. Ενώ ο λαός ουρλιάζει υπέρ του Μακαρίου και της απαλλαγμένης από στρατιωτικές δυνάμεις Ανεξαρτησίας του νησιού, η ε.ο.κ.α. Β΄ σκοτώνει Ελληνοκυπρίους μέσα στην πόλη. Αυτή η εγκληματική οργάνωση περιγράφει μέσων των στελεχών της στο φακό μια αόριστη στιγμή επιθυμητής 

 

Ένωσης με μη καταλογισμό ευθυνών στον εθνικό κορμό. Και στις κρίσιμες ερωτήσεις του ντοκιμαντερίστα, δεν δίνει απαντήσεις. Ενώ ο Νίκος Σαμψών διατυπώνει άλλες θεωρίες. 

 

Οι πραξικοπηματίες της Κύπρου ξεμπροστιάζονται ως προδότες στην κάμερα από τις μαρτυρίες των έμπειρων, μα αβοήθητων, κατά την επίθεση, στρατιωτικών, όπως του λοχαγού Ερμή Χριστοδούλου. Η εστίαση στα θύματα της Κύπρου συγκλονίζει…Οι θέσεις των μεγάλων δυνάμεων αποδεικνύουν απομάκρυνση. Οι προθέσεις τους όμως;;;!

 

Γενικά στο έργο:

 

Θα παρακολουθήσουμε ένα από τα πιο σημαντικά, αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ, συνδεδεμένο άρρηκτα με την ελληνική-κυπριακή, πρόσφατη ιστορία! Ο σκηνοθέτης κατορθώνει να ενώσει τις ριζικές αιτίες της διαταραχής της ειρηνικής καθημερινότητας μεταξύ των δύο λαών του νησιού, με την εγκληματική δράση της πρώτης και δεύτερης ε.ο.κ.α., συν την προστατευτικής, πατριωτικής φύσης εμβληματική προσωπικότητα του προέδρου της Δημοκρατίας της Κύπρου, Μακαρίου, αλλά και τις κρίσιμες μαρτυρίες πολιτών-θυμάτων, ιατρών και στρατιωτικών της εθνικής φρουράς.

 

Επειδή σε αυτό το ντοκιμαντέρ τα γεγονότα και τα πρόσωπα φέρουν μια αέναης μορφής, δεσμευτική σχέση μεταξύ τους, ο δημιουργός σε μεγάλο κομμάτι του έργου εύστοχα αφήνει τους αληθινούς πρωταγωνιστές να δώσουν διαπιστεύσεις στο εγχείρημα. Όμως ο ίδιος λειτουργεί και ως αφηγητής σε μια οργανωμένη και προσεκτική διήγηση των κρίσιμων συμβάντων και των ολέθριων συνεπειών τους. Κατά αυτόν τον τρόπο, κατορθώνει να βρει την ισορροπία ανάμεσα σε εικόνα και προσωπική αφήγηση, σε ερωτήσεις και καταθέσεις απόψεων ή συγκλονιστικές μαρτυρίες. Είναι μέσα στην καρδιά των τραγικών απωλειών των κατοίκων. Λακωνικά παρουσιάζει τις καθοριστικές, πολιτικές εξελίξεις σε Ελλάδα και Κύπρο. Καλύπτει με την έρευνά του κάθε πιθανή άποψη, σχετική με πολιτικά εσωτερικά ή εξωτερικά (Η.Π.Α., Αγγλία και Τουρκία) συμφέροντα. 

 

Αν και ο ίδιος ξεκίνησε την καταγραφή το Σεπτέμβριο του 1974, θέλησε να παρουσιάσει στο κοινό τα αίτια που οδήγησαν στην εισβολή, στην επίθεση και εν τέλει σε αυτή τη διαχωριστική γραμμή του “Αττίλα,” όπως ονομάστηκε. Μέσω εικόνας, προβάλλοντας τα συντρίμμια της Κύπρου, έχει αναπαραστήσει αφηγηματικά το πρόσφατο παρελθόν του τόπου λίγο πριν από το 1955 έως το 1974. Χωρίς να πραγματοποιήσει διακρίσεις, ρώτησε προσεκτικά όλα τα πολιτικά πρόσωπα για την υλοποιήσιμη ή όχι προσπάθεια της πολυπόθητης Ένωσης και εξακρίβωσε πόσοι επιθυμούσαν τη διασφάλιση της ειρηνικής Ανεξαρτησίας του νησιού. 

 

Η συνέντευξη με το Μακάριο είναι μεγάλη και ουσιώδης, καθώς ο φακός θα τον καταγράψει και ακολουθήσει από τα συντρίμμια της Κύπρου μέχρι και την ομιλία των Αθηνών, κατά την πτώση της χούντας. Τα πλήθη σε Ελλάδα και Κύπρο μετά τις τραγικές εξελίξεις υποστηρίζουν με ειλικρίνεια το Μακάριο. Η “δράση” των πραξικοπηματιών της Κύπρου θα γίνει γνωστή στο κοινό, μέσω μαρτυριών ορισμένων Κυπρίων στρατιωτών, οι οποίοι εγκαταλείφθηκαν από τις απαραίτητες, αρμόδιες ενισχύσεις, κατά την επίθεση της 14ης Αυγούστου του 1974.   

 

Ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ παραθέτει κάποιες φορές επιγραφές χρονολογιών και τοποθεσιών.  Οι γλώσσες που χρησιμοποιήθηκαν στην ταινία, ήταν τα αγγλικά και τα ελληνικά. Ο Μιχάλης Κακογιάννης ως αφηγητής/σκηνοθέτης μιλούσε και στις δύο γλώσσες. Υπήρξαν και αντίστροφοι υπότιτλοι των δύο γλωσσών εναλλάξ στη διάρκεια του έργου. Αποδεικνύοντας για ακόμη μια φορά, πως η πρόθεση του σκηνοθέτη αφορούσε την ανάδειξη των προβλημάτων της Κύπρου σε διεθνή κλίμακα!  

 

Μαρτυρίες/Καταθέσεις Απόψεων/Αφήγηση:

 

Θύματα των Ελλήνων/Ελληνίδων της Κύπρου: Με αναγκαστική κατεύθυνση σε προσφυγικούς καταυλισμούς, με τραυματισμούς και δολοφονίες από αντιφρονούντες, με βιασμούς γυναικών από Τούρκους, με ολέθριο βίωμα τη διογκωμένη και αναρίθμητη έξαρση της ανθρώπινης αποκτήνωσης.

 

Φυσικά αυτές οι εικόνες του ντοκιμαντέρ δεν χρειάζεται να περιγραφούν λεκτικά από κανέναν, διότι η μαρτυρική αλήθεια είναι καταγεγραμμένη στο φακό με το βάρος μιας ανεκτίμητης οδύνης των θυμάτων…

 

Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου, Μακάριος:

 

Μίλησε ανοικτά στην κάμερα και με ειλικρίνεια. Εστίασε στη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας της Κύπρου, παρά την ευκταία, αλλά όχι εφικτή Ένωση. Ανέφερε τα υπάρχοντα, διαιρετικά στοιχεία του συντάγματος που έσπειρε τη διχόνοια μεταξύ των δύο λαών, αλλά και τη δημαγωγία πολιτευομένων σε Ελλάδα και Κύπρο, συν την χείριστη επιρροή κατακτητικών βλέψεων των Τούρκων προς τους Τουρκοκυπρίους. Παραδέχτηκε, ακόμη και εκ των υστέρων, πως η 

 

ελληνική, στρατιωτική ενίσχυση από την ίδρυση του Ανεξάρτητου, κυπριακού κράτους είχε μεν προθέσεις αποτροπής των κατακτητικών, τουρκικών βλέψεων, αλλά τελικώς δεν ήταν απαραίτητη. Έγινε επικίνδυνη, κατά την κατάληψη της εξουσίας από την χούντα στην Ελλάδα.  

 

Θυμάται, παρά το ύπουλο παιχνίδι της χούντας περί ψευδούς ραδιοφωνικής ειδήσεως του θανάτου του, με χιούμορ και υπεράσπιση των πολιτικών φρονημάτων του, πως αρχικώς χάρηκε, το ότι ο ίδιος δεν ήταν νεκρός. Η φωνή του στην τότε καταγεγραμμένη απάντηση στον κυπριακό λαό έβαλε τα πράγματα στη θέση τους (απλώς προσωπικά διαφωνώ με τη λέξη “ηγέτης”). 

 

Οι χρόνιες αποφάσεις για τις αμνηστίες αμφισβητούν τους ισχυρισμούς, περί βασανισμών από τους αντιφρονούντες. Ξεκαθαρίζει πως δεν είναι ευχαριστημένη η Κύπρος από την πολιτική των Η.Π.Α. Η ζωντανή καταγραφή της ανένδοτης, αξιοπρεπούς στάσης του απέναντι στα αίσχη της Τουρκίας είναι δείγμα μιας ισχυρής προσωπικότητας, κατά την ομιλία των Αθηνών στις 29/11/1974. Είναι ψύχραιμος, μιλώντας αργότερα στο σκηνοθέτη με ήπια δυσαρέσκεια για την μη προσδοκώμενη θέση της Αγγλίας ως εγγυήτριας δύναμης. Πραγματοποιεί έναν ιδανικό επίλογο, θέτοντας δημιουργικούς, διεθνιστικούς προβληματισμούς με τη συνειδητή επιλογή απόκρυψης του αγάλματος της κυπριακής Ελευθερίας.

 

Ερμής Χριστοδούλου: λοχαγός της Εθνικής φρουράς:

 

Ο άνθρωπος είναι τραυματισμένος με πατερίτσες από πυρά πραξικοπηματιών του ελληνικού στρατού και διηγείται τις τότε εφιαλτικές στιγμές. Αναφέρει πώς επιχείρησαν να τον δολοφονήσουν. Αργότερα κάνει μια ακόμη πιο συγκλονιστική μαρτυρία, λέγοντας πως οι πραξικοπηματίες αξιωματικοί/ χουνταίοι δεν εφάρμοσαν κανένα στρατιωτικό σχέδιο, καμία επιστράτευση και δεν έκαναν καμία προσπάθεια, για να αποκρούσουν την επίθεση των Τούρκων. Παίρνοντας ξεκάθαρη θέση, λέει, ότι εκείνοι οι αξιωματικοί ήθελαν να διχάσουν την Κύπρο, δίνοντας τη μισή στους Τούρκους.

 

Τρεις ιατροί (δεν ανέφεραν τα ονόματά τους):

 

Κατέθεσαν, πως απειλήθηκαν από πραξικοπηματίες, εάν περιθάλψουν υποστηρικτές του Μακαρίου! 

 

Μιχάλης Κακογιάννης: σε ρόλο αφηγητή του ντοκιμαντέρ:

 

Είναι αξιέπαινη η επίτευξη μιας ήρεμης και ταυτόχρονα αποφασιστικής χροιάς, κατά την αφήγηση ολέθριων γεγονότων, που αφορούσαν την ιδιαίτερη πατρίδα του, μόλις ένα μήνα μετά. Μάλιστα η φωνή διαθέτει επαγγελματισμό, πραγματική, ανθρώπινη έκφραση, αλλά φέρει και άριστο, θεατρικό, ορθοφωνητικό τόνο, μιας και έχει σημασία να αποδείξει το διεθνές, αντικειμενικό δίκιο της, σε όποιον άνθρωπο την παρακολουθήσει. 

 

Στους ανοικτούς διαλόγους του ντοκιμαντέρ υπήρξε ευγενής και Δημοκρατικός, ανεξαρτήτως αν διαφωνούσε με τα φρονήματα κάποιων. Ένα αναπόφευκτο ηχόχρωμα γέλιου, λέγοντας στο Νίκο Σαμψών, ότι προσωρινώς εκείνος είχε τις ίδιες πολιτικές θέσεις με το Μακάριο, ήταν σε τόνο προσπάθειας μιας πιο κοντινής επικοινωνίας. Ήταν ιδανική αφήγηση. 

 

Λοιποί:

 

-Για τις καταθέσεις απόψεων των μελών της ε.ο.κ.α. Β΄ παραπέμπω οποιαδήποτε/οποιονδήποτε φέρει τέτοιες πεποιθήσεις να δει στο ντοκιμαντέρ την οδύνη της κυπριακής οικογένειας, η οποία έχασε τον άνθρωπό της, από το χέρι ενός “εοκαβιτατζή…” Εξαιτίας μιας αόριστα πραγματοποιήσιμης και κατά τα άλλα “πατριωτικής ιδέας” με οποιοδήποτε κόστος, υπέρ της Ένωσης.  

 

-Για τις δηλώσεις του Γλαύκου Κληρίδη, οι ίδιες οι απαντήσεις εκείνου δείχνουν τον ορισμό της κακής πλευράς της διπλωματίας. Και αναρωτιέμαι, από που πηγάζει αυτή η εκπεφρασμένη, ανερμήνευτη αυτοπεποίθηση, ενόσω έχουν πεθάνει τόσες ψυχές.    

 

-Ο Extra επίλογος (25 χρόνια μετά) από την ομολογία του Ραούφ Ντενκτάς στην κάμερα, περί της σφαγής και μαζικής ταφής των 1.619 αγνοουμένων Ελληνοκυπρίων αφήνει μόνο ένα ερώτημα αναπάντητο…

Σκηνοθεσία:

 

Δημιουργός του ντοκιμαντέρ υπήρξε ο Μιχάλης Κακογιάννης. Ο ίδιος ανέφερε για το έργο του: «Πέρα από καθετί, η ταινία μου είναι ένα ανθρώπινο ντοκουμέντο.» 

 

“Ο Αττίλας ‘74 δεν ήταν μια ταινία που σκηνοθέτησα εγώ, αλλά η ίδια η Ιστορία. Κατέγραψα απλώς τα γεγονότα. Πήγα με το συνεργείο, ουσιαστικά μια μηχανή είχα στη διάθεσή μου και έναν ηχολήπτη και κάτσαμε για ένα 

 

μήνα, αμέσως μετά την εισβολή. Όταν έφτασα στην Κύπρο δεν ήξερα από πού να αρχίσω. Ήταν οι καταυλισμοί, τα νεκροταφεία γεμάτα από κόσμο που πέθανε, οι συγγενείς οι οποίοι περίμεναν τους εγκλωβισμένους ή τους αγνοούμενους και ακόμη ήλπιζαν…Ήταν λες και έβλεπα τις Τρωάδες μπροστά στα μάτια μου.” (πηγή: New Star).

 

Η αμεσότητα του δημιουργού για τη σύνθεση αυτού του υλικού είναι πραγματικά άξια θαυμασμού! Ένα μήνα μετά τα γεγονότα έφυγε αμέσως από το Λονδίνο και επιστρέφοντας στη γενέτειρά του, κατέγραψε ζωντανά την ελληνική-κυπριακή ιστορία. Έχει επιτύχει να ενώσει το χρόνο μεταδίδοντας -ακόμη και σε κάποιον που αγνοεί τα γεγονότα- τις παρελθοντικές (1955-1974) και τις (τότε) παροντικές ή εν πάση περιπτώσει ακόμη ζωντανές εξελίξεις. Ήταν εκεί μέχρι την τελική έκβαση των ιστορικών δρώμενων. 

 

Η ματιά του δήλωσε το παρών στην οδύνη του κυπριακού λαού, σε όλες τις διαστάσεις: Προσφυγικοί καταυλισμοί, τάφοι με ονόματα ή χωρίς, αποκαρδιωτικά ερείπια κτιρίων εντός της πόλης, τουρκικές υψωμένες σημαίες και κατακτητικά, στρατιωτικά βήματα, κηδεία ανθρώπου που σκοτώθηκε από εγχώριο αιματοκύλισμα, ενθαρρυντική ομιλία του Μακαρίου στη Δημοκρατική Αθήνα, δηλώσεις γυναικών που υπέστησαν βιασμό από Τούρκους, αποπροσανατολισμένες, συναισθηματικές εκφράσεις μικρών παιδιών, τα οποία έχασαν το σπίτι ή τους γονείς τους. Στη διεύθυνση φωτογραφίας ήταν ο Σάκης Μανιάτης. Μοντέρ υπήρξε ο Μιχάλης Κακογιάννης σε συνεργασία με την Vivien Sammut-Smith.   

 

Πράγματι, η ζωντανή καταγραφή, μαζί με τη μετέπειτα σωστή σύνδεση των πλάνων και την οργανωμένη αφήγηση των ενημερωτικών λεγομένων (κειμένων) αποτελεί μια επιτυχή, ολοκληρωμένης εξέτασης, οπτική μελέτη ιστορικών ντοκουμέντων!

 

Η τελική εναλλαγή προσώπων με ανάμικτα συναισθήματα θρήνου, κατάρρευσης, αγανάκτησης, οργής, αλλά και κινητήριας, αντιδραστικής γενναιότητας ορίζει το εφιαλτικό βίωμα του κυπριακού λαού. Κάνοντας τους θεατές να μην θέλουν να πιστέψουν, ότι όλα αυτά συνέβησαν. Όμως δυστυχώς συνέβησαν… 

  

Διαλογή όλων των στιγμών των πρωταγωνιστών και επιλογή της παρουσίας άλλων προσώπων, που μίλησαν στο ντοκιμαντέρ:

 

Υπεύθυνος υπήρξε ο Μιχάλης Κακογιάννης. Αν μπορούσαμε να αποδώσουμε  τον εντοπισμό μιας πρωταγωνιστικής έκφρασης σε αυτό το εγχείρημα, αυτή θα ανήκε ξεκάθαρα στον κυπριακό λαό. Είναι εμφανές το γιατί, παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ! Δεν υπάρχουν πιο κατάλληλες στιγμές καταγραφής για αυτά τα βιώματα…

Ως εκπρόσωπος αυτού του λαού ήταν ο πρόεδρος της κυπριακής Δημοκρατίας, Μακάριος. Ο σκηνοθέτης διάλεξε με ενδιαφέροντα τρόπο να απαντήσει στον τότε εκφοβισμό του κυπριακού λαού, παραθέτοντας (σε άλλο χρονικό διάστημα φυσικά) την παρουσία του Μακαρίου να περπατά μέσα από τα ερείπια, όπου κάποιοι ισχυρίστηκαν, ότι έπεσε νεκρός. Κατά τα άλλα, στις τοποθετήσεις του υπήρξε μια πλήρης κάλυψη.

Η παρουσία άλλων προσώπων: 

Ο Κύπριος ιερέας, οι τρεις Ιατροί, ο Ερμής Χριστοδούλου και ένας συνάδελφός του στρατιωτικός, ο Νίκος Σαμψών, οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί της ε.ο.κ.α. Β,΄ ο Γλαύκος Κληρίδης, ο Οζόριο Ταφάλ (ειδικός απεσταλμένος του γενικού γραμματέα του Ο.Η.Ε.) αποδεικνύουν την αντικειμενική πρόθεση του σκηνοθέτη και την ειλικρινή Δημοκρατική αύρα του ντοκιμαντέρ.

 

-Η απουσία των συνεντεύξεων από Τουρκοκυπρίους δεν ήταν ευθύνη του Μιχάλη Κακογιάννη. Ο ίδιος είχε επισημάνει:

 

«Αρνήθηκαν. Όταν βρισκόμουν εκεί, κανείς Τουρκοκύπριος δεν μπορούσε να περάσει τη “γραμμή του Αττίλα.”Στο Νότο, όπου ζουν πάντα πολλές χιλιάδες Τουρκοκύπριοι, οι περισσότεροι φοβούνταν να μιλήσουν. Μόνο ένας δήμαρχος εξομολογήθηκε, πως ήθελε να ζήσει και να πεθάνει στο χωριό του» (πηγή New Star).

 

Επομένως ο εν λόγω τομέας αποδεικνύεται ως επιτυχής.

 

Μουσική/Ηχητική υπόκρουση:

 

Τη μουσική έγραψε ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης. Αυτό που έχει σημασία, είναι πως η μουσική του πέτυχε να ενώσει το ελληνικό στοιχείο με το ανατολίτικο, σε ένα δραματικό, άλυτο, και μυστηριώδη, ηχητικό δρόμο. Μοιάζει η αύρα αυτής της μουσικής σαν τη διαμαρτυρία Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Οι οποίοι, αν και έφεραν αναλογία ως 4:1 αντιστοίχως, ζούσαν ειρηνικά, μέχρι να εμφανιστεί ο γρίβας.

 

Στον ήχο:

 

Υπεύθυνος ήταν ο Ανδρέας Αχλάδης. Τα πάντα καταγράφηκαν ηχητικά με αγνό ρεαλισμό και όχι ρυθμισμένες, ακουστικές βελτιώσεις, κατά τον πραγματικό θρήνο των ανθρώπων. 

 

Αντιθέτως εκεί που χρειαζόταν, υπήρξε μια καλλιτεχνική πινελιά. Εκείνος ο “ίσκιος του ανέμου” μεταδίδει στο κοινό την παγωμένη ατμόσφαιρα της αποκαρδιωτικής αλλοίωσης της ειρήνης, μέσα σε ερειπωμένους οικισμούς.

 

“Η τολμηρή, ευαισθητοποιημένη, καλλιτεχνική έκφραση μέσα από την αγνή θέαση της επίλυσης ενός διχοτομημένου, επίπονου και πολυετούς άλυτου γρίφου”   

 

Μια διανομή της New Star

 

O Eretikos κριτικός Γιάννης Κρουσίνσκυ