Εκλογές: Οι πιο ιστορικές εκλογικές αναμετρήσεις με απλή αναλογική

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Εκλογές: Στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, η πρώτη φορά που οι πολίτες προσήλθαν στις κάλπες προκειμένου να ψηφίσουν και το ισχύον σύστημα ήταν η απλή αναλογική, ήταν στις 7 Νοεμβρίου 1926. Οι εκλογές εκείνης τη χρονιάς, προκηρύχθηκαν στις 22 Σεπτεμβρίου 1926 από τον Γεώργιο Κονδύλη για τις 24 Οκτωβρίου αλλά τελικά έγιναν στις 7 Νοεμβρίου 1926.

Έμειναν στην ιστορία για τρεις λόγους:

Ήταν οι πρώτες εκλογές μετά το 1862 που έγιναν με ψηφοδέλτιο

Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η απλή αναλογική

Το ΚΚΕ έκανε την παρθενική του εμφάνιση στη Βουλή

Στην προεκλογική εκστρατεία που ακολούθησε επικράτησε ήρεμο πολιτικό κλίμα, πρωτόγνωρο για τα ελληνικά πολιτικά ήθη. Ίσως να συνέβαλε και η απλή αναλογική, που άμβλυνε τη μετωπική πολιτική αντιπαράθεση.

Πρώτο κόμμα, με 31,63% και 102 έδρες εξελέγη το «Κόμμα των Φιλελευθέρων», με ηγέτη τους όχι τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που βρισκόταν στο Παρίσι, αλλά τον Αλέξανδρο Καφαντάρη. Δεύτερο Κόμμα ήταν το «Λαϊκόν Κόμμα» του Παναγή Τσαλδάρη με 20,27% και 60 έδρες. Ακολούθησαν το «Κόμμα Ελευθεροφρόνων (15,76%) και το «Κόμμα Δημοκρατικής Ενώσεως» (6,48%).

Η Ταυτότητα των Εκλογών
Νόμιμος Πληθυσμός 6.004.431
Εγγεγραμμένοι 1.567.378
Ψηφίσαντες 962.304
Έγκυρα Ψηφοδέλτια 958.392
Σύνολο Εδρών 286
Σύνολο Υποψηφίων 2.023
Εκλογικές Περιφέρειες 37
Εκλογικό Σύστημα Απλή Αναλογική
Εκλογικός Νόμος Ν.3363/1926 (ΦΕΚ 291 τ.Α 2.9.1926).

Παρά όμως τη μεγάλη διαφορά μεταξύ πρώτου και δεύτερου κόμματος. Ο Καφαντάρης και οι Φιλελεύθεροι δεν κατόρθωσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση. Όπως ήταν φυσικό, επικράτησε μια ανησυχία περί… ακυβερνησίας. «Δεν είναι μόνον η Ελλάς την οποίαν έρριψεν εις αμηχανίαν το αναλογικόν σύστημα διά των αποτελεσμάτων του. Και άλλα κράτη ευρέθησαν προ των ιδίων δυσχερειών, αι οποίαι γεννώνται συχνά δι’ αυτού εις την συγκρότησιν μιας κυβερνήσεως. Αλλ’ αυτά δεν εσκέφθησαν με τα πρώτα σύννεφα που ενεφανίσθησαν εις τον πολιτικόν και τον κοινοβουλευτικόν ορίζοντα ότι η αντιμετώπισις των δυσχερειών ήτο εφικτή μόνον διά της αλλαγής του εκλογικού συστήματος», έγραφε η εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα».

Ο νομικός και πολιτικός Αλέξανδρος Σβώλος είχε περιγράψει με γλαφυρότητα το αν ήθελε την απλή αναλογική ή όχι. «Κάθε κόμμα, όχι μόνον παρ’ ημίν, αλλά και εις πολλά άλλα κράτη, έχει δύο τροπάρια και τα ψάλλει εναλλάξ: Όταν είμεθα μειοψηφία θέλομεν την αναλογικήν διά να αναπνέωμεν και εμείς… Όταν όμως γίνωμεν πλειοψηφία θέλομεν το πλειοψηφικόν διά να αναπνέωμεν μόνον εμείς» είχε πει!

Τελικά, στις 4 Δεκεμβρίου 1926, σχηματίστηκε οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, τον αποκαλούμενο και εξωκοινοβουλευτικό «πρωθυπουργό των δυσχερών και μεταβατικών καταστάσεων»! Η κυβέρνηση αυτή, ωστόσο, είχε μικρή διάρκεια ζωής. Και το ίδιο έγινε και με την επόμενη και με την… παραεπόμενη. Και όλα αυτά μέσα σε 14 μήνες. Ναι! Η χώρα, μέσα σε αυτό το διάστημα, άλλαξε τρεις κυβερνήσεις.

Οι πιο δραματικές εκλογές στην ιστορία της χώρας

Με απλή αναλογική έγιναν και οι εκλογές, της 31ης Μαρτίου του 1946, οι οποίες ήταν πιθανότατα οι πιο δραματικές στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Στη χώρα, μπορεί πόλεμος με τη στενή έννοια του όρου, να μην υπήρχε τότε, ωστόσο υπήρχε ένας ακήρυχτος πόλεμος (κυρίως στην ύπαιθρο) όπου από τη μια συμμορίες ακροδεξιών (παραβιάζοντας τους όρους της Συμφωνίας της Βάρκιζας) είχαν επιδοθεί σε ένα αιματηρό πογκρόμ κατά πρώην ανταρτών και των οικογενειών τους και από την άλλη οι πρώην ΕΛΑΣιτες βιώνοντας όλη αυτή την κατάσταση, ετοιμάζονταν (επίσης παραβιάζοντας τους όρους της Συμφωνίας της Βάρκιζας) για τον «δεύτερο γύρο».

Ο τότε πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης (είχε αναλάβει την εξουσία το Νοέμβριο του 1945) δεν ήταν σίγουρος πως με αυτές τις συνθήκες θα μπορούσε η χώρα να οδηγηθεί στις κάλπες. Οι Βρετανοί, ωστόσο, τον πίεζαν αφόρητα θεωρώντας πως έτσι η χώρα θα επιστρέψει γρηγορότερα στο δρόμο της ομαλότητας.

Τα ζητήματα που έπρεπε να λυθούν ήταν τρία και ιδιαίτερα σημαντικά. Το πρώτο ήταν το εκλογικό σύστημα με το οποίο θα γίνονταν οι εκλογές. Αυτό λύθηκε με τη λύση της απλής αναλογικής. Το δεύτερο ήταν η ριζική ανασύνταξη των εκλογικών καταλόγων και το τρίτο ήταν η εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού. Αυτά τα δυο ζητήματα δεν επιλύθηκαν ποτέ και έτσι η ατμόσφαιρα άρχιζε να μυρίζει μπαρούτι.

ΕΑΜ και κεντροαριστερά κόμματα καταγγέλλουν το προετοιμαζόμενο εκλογικό πραξικόπημα και δηλώνουν πως θα απέχουν από τις εκλογές. Πριν πάνε στις κάλπες οι υπόλοιποι Έλληνες, μαθαίνουν πως τη νύχτα που πέρασε, αντάρτες επιτέθηκαν στον σταθμό της Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο όπου τις προηγούμενες ημέρες είχαν βασανιστεί άγρια και είχαν δολοφονηθεί τρία στελέχη του ΕΑΜ. Από την επίθεση σκοτώθηκαν 13 χωροφύλακες. Οι ιστορικοί, πλέον, λένε πως αυτή η επίθεση είναι η αρχή του εμφυλίου πολέμου.

Οι εκλογές της 31ης Μαρτίου έγιναν «κανονικά», με την παρουσία περίπου 1200 παρατηρητών (Αμερικανών, Άγγλων και Γάλλων, καθώς οι Ρώσοι δε δέχτηκαν να συμμετέχουν). Σχεδόν όλοι ήταν στρατιωτικοί οι οποίοι κυκλοφορούσαν φορώντας περιβραχιόνια με αποτυπωμένη μια κουκουβάγια και επιβαίνοντας σε οχήματα με την επιγραφή AMFOGE (Allied Mission for Observing Greek Elections = Συμμαχική Αποστολή για την Παρατήρηση των Ελληνικών Εκλογών).
Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα των εκλογών, ψήφισαν 1.117.379 σε σύνολο εγγεγραμμένων 2.195.950 (οι γυναίκες δεν είχαν ακόμα δικαίωμα ψήφου). Τα κόμματα έλαβαν:

Λαϊκό Κόμμα και Συνεργαζόμενοι 609.000 ψήφους (54,5%)
ΕΠΕ 213.721 ψήφους (19,3%)
Φιλελεύθεροι 159.525 ψήφους (14,4%)
Εθνικό Κόμμα 65.484 ψήφους (5,8%)
Εθνικόφρονες 32.385 ψήφους (2,8%)
Αγροτικοί 6.232 ψήφους (0,7%)
Στις 15 Απριλίου 1946, οι βουλευτές του Λαϊκού Κόμματος με μεγάλη πλειοψηφία, εξέλεξαν αρχηγό τον Κ. Τσαλδάρη, ο οποίος στις 18 Απριλίου σχημάτισε κυβέρνηση. Η Βουλή που προέκυψε άντεξε μέχρι το τέλος του εμφυλίου και στήριξε 10 δεξιές κυβερνήσεις και πέντε πρωθυπουργούς!

Η απλή αναλογική στο σήμερα

Εκλογές με το σύστημα της απλής αναλογικής θα είναι αυτές που θα γίνουν την ερχόμενη Κυριακή, 21 Μαΐου, στην Ελλάδα. Οι κάλπες θα στηθούν με βάση το άρθρο 54 παρ. 1 του Συντάγματος που ορίζει ότι εκλογές θα διεξαχθούν με το σύστημα της απλής αναλογικής, τον νόμο δηλαδή που ψήφισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Ο εκλογικός νόμος 4406/2016 της τότε Κυβέρνησης ψηφίστηκε από την προ τριετίας βουλή, προβλέποντας κατάργηση του «μπόνους» των 50 εδρών για το πρώτο κόμμα και υπολογισμό των κοινοβουλευτικών εδρών που αντιστοιχούν σε καθένα από τα κόμματα, τα οποία συγκεντρώνουν τουλάχιστον 3% επί των έγκυρων ψήφων στην εκάστοτε εκλογική αναμέτρηση, ως εξής: το σύνολο των ψήφων που κάθε κοινοβουλευτικό κόμμα συγκεντρώνει στην Επικράτεια πολλαπλασιάζεται με τον αριθμό 300 και το γινόμενο αυτό διαιρείται με το άθροισμα των ψήφων υπέρ όλων των εκάστοτε κοινοβουλευτικών κομμάτων (Ν. 4406/2016 συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ).

Με την απλή αναλογική οι έδρες που λαμβάνει κάθε κόμμα υπολογίζονται βάσει του ποσοστού τους πανελλαδικώς. Για παράδειγμα, με την απλή αναλογική στην καθαρή μορφή της, αν ένα κόμμα στην Ελλάδα λάβει 20% των ψήφων, τότε κατακτά 60 έδρες (το 20% των 300 εδρών). Για παράδειγμα, ένας συνδυασμός στην Ελλάδα που θα συγκέντρωνε το ποσοστό του 15% με αναγωγή στα έγκυρα (χωρίς λευκά και άκυρα), θα είχε 15/100 x 300 = 45 βουλευτές.

Τέλος, όσες έδρες στο τέλος της κατανομής παραμείνουν αδιάθετες λόγω της στρογγυλοποίησης, πηγαίνουν στους συνδυασμούς με τα μεγαλύτερα υπόλοιπα, σύμφωνα με όσα ορίζει ο εκλογικός νόμος. Όπως αναφέρει μεταξύ άλλων ο 4406/2016, «αν το άθροισμα των ως άνω ακέραιων μερών των πηλίκων υπολείπεται του αριθμού 300, τότε παραχωρείται, κατά σειρά, ανά μία έδρα και ως τη συμπλήρωση αυτού του αριθμού στους σχηματισμούς, των οποίων τα πηλίκα εμφανίζουν τα μεγαλύτερα δεκαδικά υπόλοιπα».

Πηγή: sansimera.gr/reader.gr/