Αντώνης Λιάκος: Στη μεταμοντέρνα εποχή η πολιτική παράγεται στο διαδίκτυο

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Μία καταπληκτική συνέντευξη με τον Αντώνη Λιάκο, τον σοφό ιστορικό, δημοσιεύει ο ιστότοπος lifo.gr. Τη διαβάζεις και γίνεσαι σοφότερος, ενώ πολλά παράθυρα ανοίγονται στον κόσμο. Αξίζει όχι να τη διαβάσετε, αλλά να την μελετήσετε. Καλή ανάγνωση ή καλύτερα καλή μελέτη.

Ο συγγραφέας και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αντώνης Λιάκος ανήκει στην κατηγορία των ιστορικών που δεν χρειάζονται συστάσεις. Εδώ και πολλά χρόνια ειδικεύεται στη νεότερη και σύγχρονη ιστορία. Οι παρεμβάσεις του συχνά πυροδοτούν συζητήσεις και δεν είναι λίγες οι φορές που εξαιτίας κάποιων τολμηρών ή αιρετικών απόψεών του έχει βρεθεί στο στόχαστρο της κριτικής. Ο ρηξικέλευθος και αναλυτικός του λόγος για τις μεταμορφώσεις της ιστορικής συνείδησης και η επίμονη προσπάθειά του να ερμηνεύσει βαθύτερα προβλήματα και αγκυλώσεις αποτελούν την αιτία που έχει αποκτήσει πολλούς φίλους αλλά και φανατικούς εχθρούς.

Το ραντεβού μας είναι στο σπίτι του, μια μονοκατοικία στην περιοχή των Εξαρχείων, που όταν διαβείς το κατώφλι της ξεχνάς ότι βρίσκεσαι στο θορυβώδες αθηναϊκό κέντρο. Παντού υπάρχουν βιβλιοθήκες, πίνακες ζωγραφικής, οικογενειακές φωτογραφίες, ξενόγλωσσα περιοδικά, αποκόμματα εφημερίδων και, φυσικά, ένα μεγάλο κομμάτι από το πολύτιμο υλικό του αρχείου της συντρόφου του και πρώην υπουργού Πολιτισμού, Μυρσίνης Ζορμπά, με δημοσιεύματα, ημερολόγια και αλληλογραφία με γνωστά πολιτικά πρόσωπα.

«Προφανώς και το βιολογικό τέλος με απασχολεί. Ουσιαστικά, αυτό που σε τρομάζει είναι η μοναχική πορεία προς τον θάνατο. Χωρίς σύντροφο. Όπως έλεγε και η Μυρσίνη, δεν με φοβίζει η ανυπαρξία, αλλά το πώς πας προς τα κει».

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

• Κατερίνα Σακελλαροπούλου: Σε βραβεύσεις μαθητών και δημοσιογράφων θα παραβρεθεί σήμερα η ΠτΔ

• Ευρωεκλογές/ Μητσοτάκης: Με φράχτη και Μακεδονικό πάει να κερδίσει τον (Ακρο)δεξιό

Αφορμή για τη συνάντησή μας είναι η κυκλοφορία του βιβλίου της Μυρσίνης Ζορμπά με τον τίτλο «Σημειώσεις από την εποχή των προσδοκιών» με εισαγωγή και επιμέλεια δική του. Πρόκειται για μια εξιστόρηση του βίου της με τη συνειδητοποίηση της υπό προθεσμία ζωής, όταν η συγγραφέας άρχισε να κρατά, με εξαιρετική ψυχραιμία και διαύγεια, το ημερολόγιο του τέλους της.

Μου δείχνει κάποιες σημειώσεις της που έχει σκόρπιες πάνω σε ένα μεγάλο τραπέζι και προσθέτει ότι αν και είναι επώδυνο να επεξεργάζεσαι το αρχείο ενός ανθρώπου που έχει φύγει από τη ζωή, είναι ταυτόχρονα, όσο παράξενο και αν φαίνεται, μια μορφή επικοινωνίας, αφού η απώλεια του άλλου ολοκληρώνει τη γνωριμία μαζί του. «Δεν γνώριζα εξαρχής την ύπαρξη του ημερολογίου, το ανακάλυψα στην πορεία, όταν χρειάστηκε να χειριστώ τον υπολογιστή της. Ήταν ένα επώδυνο ξάφνιασμα», συμπληρώνει.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά ανοιχτά και χωρίς περιστροφές για όλους και για όλα. Αρχικά, μιλά για τις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, τον Στέφανο Κασσελάκη και τον Αλέξη Τσίπρα. Επίσης, αποκαλύπτει για πρώτη φορά τις σχέσεις του με τον Κώστα Σημίτη και εξηγεί γιατί μεταπήδησε στον ΣΥΡΙΖΑ. Τοποθετείται για την κατάσταση που επικρατεί στα πανεπιστήμια και δίνει τον δικό του ορισμό για το τι σημαίνει πατριωτισμός σήμερα. Τέλος, αναφέρεται στις τελευταίες στιγμές που έζησε με τη Μυρσίνη Ζορμπά και μιλά για το τι έμαθε από την προσωπική του περιπέτεια πριν από λίγες μέρες στο νοσοκομείο «Σωτηρία».

— Τι εποχή είναι αυτή που ζούμε;
Ζούμε σε μια ρευστή εποχή, ραγδαίων μεταβολών και μετασχηματισμών. Όπως βλέπουμε, τα παλιά σχήματα δεν ισχύουν και πιστεύω ότι αυτή η περίοδος απαιτεί περίσκεψη, όχι βιασύνη, ειδικά ως προς τις προτάσεις που καταθέτουμε. Το βέβαιο είναι ότι αποχαιρετάμε τον κόσμο στο πλαίσιο που τον ξέραμε. Η ιστορική εξέλιξη αποκτά τη μορφή επικαλυπτόμενων κρίσεων.

— Τι σας ανησυχεί περισσότερο;
Προφανώς η κλιματική αλλαγή και φυσικά οι αλυσιδωτές προεκτάσεις της. Για παράδειγμα, ένα πολύ σοβαρό θέμα είναι η μετακίνηση πληθυσμών. Εκατομμύρια άνθρωποι ήδη εκτοπίζονται βίαια κάθε χρόνο λόγω καιρικών φαινομένων, όπως πλημμύρες, καταιγίδες, πυρκαγιές και ακραίες θερμοκρασίες. Όλες αυτές οι εξελίξεις συνεπάγονται συγκρούσεις και οι συγκρούσεις πολέμους που απομακρύνονται από τις αρχικές αιτίες και δημιουργούν τη δική τους δυναμική. Το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα, με τη σειρά του, έχει προκαλέσει την άνοδο των κομμάτων της άκρας δεξιάς στην Ευρώπη.

Ουσιαστικά, τα ζωώδη ένστικτα επικρατούν, στη λογική τού να μην έρθει ο άλλος να κάνει κατάληψη στον χώρο μου. Το ακόμα πιο ανησυχητικό είναι μια επικείμενη σύνδεση του φόβου για την κλιματική αλλαγή με τον φόβο, την καχυποψία και τη συνωμοσιολογία για τους μετανάστες που θα τους μετατρέπει αυτόματα σε «επικίνδυνους» ανθρώπους, σε θύματα χωρίς προοπτικές επιβίωσης και, κυρίως, σε αποδιοπομπαίους τράγους. Είδαμε ένα μικρό δείγμα με τις πυρκαγιές και το κυνήγι μεταναστών στον Έβρο.

— Πώς κρίνετε μέχρι στιγμής τον νέο αρχηγό του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., Στέφανο Κασσελάκη;
Η πρώτη φορά που άκουσα το όνομά του ήταν το καλοκαίρι που βρισκόμουν σε μια παραλία της Άνδρου. Από τα παιδιά του beach bar. Στην αρχή υπέθετα ότι ήταν τραγουδιστής ή ποδοσφαιριστής. Αργότερα, διαπίστωσα ότι πολλά από αυτά τα παιδιά, που δεν ενδιαφέρονταν για την πολιτική, είχαν παθιαστεί μαζί του και σε αυτό το κοινό είχε κατακτήσει μια ιδιαίτερα υψηλή δημοφιλία. Νομίζω ότι μέχρι στιγμής δεν έχουμε μεταφράσει σωστά −στο επίπεδο πολιτικών συμπεριφορών− τις τάσεις και τις επιθυμίες πολιτών οι οποίοι βρίσκονται συνεχώς μπροστά από την οθόνη του smartphone τους. Επομένως, υπάρχει ένα άγνωστο φάσμα που δεν βλέπουμε, και σε αυτό το σημείο διεισδύουν και αναδεικνύονται φαινόμενα τύπου «Κασσελάκη».

 

Αν στηριχθούμε στις ιστορικές αναλογίες, θα διαπιστώσουμε ότι κάθε εποχή ευνοούσε κατά καιρούς κινηματικές αλλαγές που γεννιούνταν από διάφορες πλατφόρμες. Για παράδειγμα, η Γαλλική Επανάσταση βασίστηκε στο φθηνό φυλλάδιο. Η Ρωσική Επανάσταση αλλά και τα κινήματα του Μεσοπολέμου βασίστηκαν στο μεγάφωνο, στον κινηματογράφο και στη μεγαλοαφίσα. Σήμερα, η πολιτική έχει μετατοπιστεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram ή το TikTok. Τέλος, παρατηρούμε και μια άνοδο της πολιτικής των ταυτοτήτων, έχοντας ουσιαστικά απομακρυνθεί από τις αφηρημένες αρχές. Στις μέρες μας, δηλαδή, ο πολιτικός μιλάει σε πρώτο ενικό για τον εαυτό του. Θυμηθείτε ότι ο πρώτος, βέβαια, πολιτικός που το έπραξε αυτό ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, αλλά με μια άλλη μορφή, αφού τότε δεν είχαμε την κυριαρχία της εικόνας και του βίντεο, όπως συμβαίνει σήμερα.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι τα τελευταία χρόνια το διαδίκτυο και η ψηφιακή συνθήκη μάς έχουν οδηγήσει να ζούμε σε ένα καινούργιο σύμπαν. Στη μεταμοντέρνα εποχή εκεί παράγεται η πολιτική. Ακούω να λένε ότι η μεταπολιτική δίνει έμφαση στο πρόσωπο και την εικόνα, ενώ η πολιτική στο πρόγραμμα. Ωστόσο, δεκαετίες προσωπολατρείας στην αριστερά δεν άκουσα να ονομάζονται «μεταπολιτική».

Συνέχεια στην πηγή