Κώστας Τσουκαλάς: Οι κίνδυνοι για τις συντάξεις από την αλλαγή του συστήματος επικουρικής ασφάλισης

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Οι Έλληνες συνταξιούχοι επικουρικής, έχουν ξανακούσει λόγια υποτιθέμενης εξασφάλισης των συντάξεων τους αλλά την δεκαετία που πέρασε, οι επικουρικές συντάξεις μειώθηκαν κατά 55% κατά μέσο όρο.

*Του Κώστα Δ. Τσουκαλά

Πριν λίγες ημέρες εγκρίθηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο το νομοσχέδιο για την επικουρική ασφάλιση και την μετατροπή του ασφαλιστικού συστήματος από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό. Προχθές κατατέθηκε το νομοσχέδιο για δημόσια διαβούλευση.

Μέχρι σήμερα το επικουρικό σύστημα της χώρας είναι σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης, δηλαδή οι τρέχουσες εισφορές των εργαζομένων κατευθύνονται, στα πλαίσια της αλληλεγγύης γενεών, στην χρηματοδοτική κάλυψη των υφισταμένων και καταβαλλομένων συντάξεων, όπως ακριβώς και οι εισφορές των σημερινών συνταξιούχων κάλυψαν σε μεγάλο βαθμό τις επικουρικές συντάξεις της προηγούμενης γενιάς συνταξιούχων.

Με την μετατροπή του συστήματος επικουρικής ασφάλισης σε κεφαλαιοποιητικό, οι εισφορές των εργαζομένων που θα προσχωρήσουν στο νέο σύστημα δεν θα χρηματοδοτούν τις επικουρικές συντάξεις αλλά θα παραμένουν δεσμευμένες με το σύστημα του «ατομικού κουμπαρά» και θα επενδύονται σε συνεργασία με διαχειριστές κεφαλαίων προκειμένου να επιτευχθεί η υψηλότερη απόδοση του ασφαλιστικού προϊόντος.

Στο νέο σύστημα θα μετέχουν υποχρεωτικά οι νέοι ασφαλισμένοι από 1-1-2022 και προαιρετικά οι ασφαλισμένοι ηλικίας έως 35 ετών από 1-1-2023. Το νέο σύστημα θα αφορά και μισθωτούς αλλά και επαγγελματίες-αυτοαπασχολούμενους.

Οι εισφορές των ασφαλισμένων θα επενδύονται σε μετοχές & ομόλογα. Ο ασφαλισμένος θα βλέπει τις αποταμιεύσεις του από υπολογιστή ή κινητό τηλέφωνο. Οι εισφορές παραμένουν στο 6%, 3% για τον εργοδότη και 3% για τον εργαζόμενο και θα εισπράττονται από τον ΕΦΚΑ μαζί με της κύριας σύνταξης και αποδίδονται στο ΤΕΚΑ (Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης. Εφόσον δεν καταβάλλονται εμπρόθεσμα, θα επιβαρύνονται με τόκους και προσαυξήσεις και θα εισπράττονται από το ΚΕΑΟ. Οι εισφορές ασθενείας θα παρακρατούνται κανονικά και από τον επικουρικό ταμείο ΤΕΚΑ.

Οι ασφαλισμένοι θα λαμβάνουν σύνταξη στο όριο ηλικίας που δικαιούνται κύρια σύνταξη από τον ΕΦΚΑ. Ο χρόνος επικουρικής ασφάλισης που έχει διανυθεί έως σήμερα στα παλιά επικουρικά ταμεία, συνυπολογίζεται για τη θεμελίωση δικαιώματος.

Προβλέπεται δυνατότητα αναγνώρισης πλασματικού χρόνου για τη συμπλήρωση 15ετίας στο ΤΕΚΑ εφόσον υπάρχουν 12 έτη ασφάλισης. Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα προαιρετικής ασφάλισης έως και 3 έτη για τη συμπλήρωση 15 ετών ασφάλισης.
Το ποσό της σύνταξης θα υπολογίζεται με βάση το ποσό των εισφορών συν τις αποδόσεις των επενδύσεων του χαρτοφυλακίου των εισφορών .

Για κάθε ασφαλισμένο δημιουργείται και τηρείται ατομικός λογαριασμός ασφάλισης που τηρείται μηχανογραφικά.

Αν ο ασφαλισμένος δεν συμπληρώσει 15ετία, έχει δικαίωμα να του επιστραφούν οι εισφορές.

Όποιος έχει συμπληρώσει 15ετία θα μπορεί αν λάβει σύνταξη.

Οι αυτοαπασχολούμενοι για να λάβουν σύνταξη πρέπει να μην οφείλουν ή να έχουν ρυθμίσει τις οφειλές τους.

Προβλέπεται αναπηρική επικουρική σύνταξη σε όσους ασφαλισμένους έχουν λάβει κύρια αναπηρική σύνταξη, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από αυτήν που θα ελάμβανε ο ασφαλισμένος αν είχε 15 έτη και αποδοχές κατώτατου μισθού.

Προβλέπεται επίσης σύνταξη λόγω θανάτου η οποία υπολογίζεται με βάση τη σύνταξη που θα ελάμβανε ο θανών ασφαλισμένος και επιμερίζεται σε δικαιοδόχα μέλη, πχ σύζυγος και τέκνα.

Το Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης το οποίο θα συσταθεί θα είναι δημόσιο. Αυτό είναι τουλάχιστον μια θετική εξέλιξη σε σχέση με την παραφιλολογία των προηγούμενων μηνών για δυνατότητα παραχώρησης αρμοδιοτήτων ταμείου επικουρικής ασφάλισης και απευθείας σε ιδιώτες. Από την άλλη οι επενδύσεις των αποθεματικών θα γίνονται προφανώς σε συνεργασία με ιδιώτες διαχειριστές κεφαλαίων.

Σύμφωνα με το άρθρο 60 του νομοσχεδίου, το κράτος θα εγγυάται την καταβολή των συντάξεων του υφιστάμενου συστήματος. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι αν θα εγγυηθεί μακροπρόθεσμα και το ύψος των σημερινών επικουρικών συντάξεων. Οι Έλληνες συνταξιούχοι επικουρικής, έχουν ξανακούσει λόγια υποτιθέμενης εξασφάλισης των συντάξεων τους αλλά την δεκαετία που πέρασε, οι επικουρικές συντάξεις μειώθηκαν κατά 55% κατά μέσο όρο. Επίσης, μπορεί η κυβέρνηση να κατηγορεί τα διανεμητικά συστήματα ότι είναι εκτεθειμένα στη δημογραφική γήρανση, αλλά δεν λέει ότι τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα είναι πολλαπλώς εκτεθειμένα στις οικονομικές κρίσεις, όπως είδαμε την περίοδο του 2008 στις ΗΠΑ.

Ο ίδιος ο Υφυπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ο κύριος Τσακλόγλου στην εισήγηση του στο Υπουργικό Συμβούλιο αποδέχθηκε ότι το ακαθάριστο κόστος μετάβασης «θα αφορά την περίοδο 2022-2070 και θα είναι σημαντικό, αλλά εκτιμά ότι αυτό θα καλυφθεί από το δημοσιονομικό ”μέρισμα ανάπτυξης” που θα προκύψει από την επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας».

Το ίδιο ευχολόγιο αναπαράγεται και στην περίφημη έκθεση Πισσαρίδη. Η έκθεση αναγνωρίζει πως «η ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών πυλώνων δημιουργεί ένα χρηματοδοτικό κενό καθώς μέρος των εισφορών των εργαζομένων θα κατευθύνεται προς τις μελλοντικές συντάξεις τους και όχι προς την κάλυψη των συντάξεων των σημερινών συνταξιούχων».

Όμως πάλι εύκολα βρίσκεται και η λύση. Όπως αναφέρεται «Η θετική αναπτυξιακή δυναμική που θα δημιουργήσει η μείωση του μη μισθολογικού κόστους εργασίας και η συσσώρευση αποταμιεύσεων στον κεφαλαιοποιητικό πυλώνα θα μειώσει το χρηματοδοτικό κενό».

Οι συντάκτες της έκθεσης δηλαδή εκτιμούν ότι η μείωση των εισφορών των μισθωτών θα οδηγήσει σε γρήγορη και μεγάλη αύξηση αποταμιεύσεων, που οι μισθωτοί μην έχοντας που να τις δαπανήσουν, θα σπεύδουν να την καταθέσουν στην επικουρική τους ασφάλιση. Ακόμα και στο απίθανο σενάριο που ο κόσμος έχει τόσες αποταμιεύσεις που θα σπεύδει να τις καταθέσει στο επικουρικό του ταμείο, πώς θα καλύπτονται οι τρέχουσες συντάξεις του υφιστάμενου διανεμητικού επικουρικού ταμείου, αφού οι αποταμιευτές θα έχουν απευθυνθεί στο νέο κεφαλαιοποιητικό επικουρικό ταμείο το οποία θα διαχειρίζεται με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια τις εισφορές τους;

Η πραγματικότητα είναι ότι το κόστος μετάβασης θα δημιουργείται από το κενό που θα υπάρχει αφού οι εισφορές θα συσσωρεύονται σε έναν ατομικό κουμπαρά και όσο οι σημερινοί εργαζόμενοι από 35 ετών και άνω θα συνταξιοδοτούνται, τόσο θα αυξάνονται οι συνταξιούχοι και θα μειώνεται ο πληθυσμός των ενεργών που θα καταβάλλουν εισφορές στο δημόσιο διανεμητικό σύστημα.

Προκειμένου να διατηρηθεί το μέσο μηνιαίο ύψος των επικουρικών συντάξεων στο σημερινό επίπεδο (195 ευρώ μεικτά), θα πρέπει με κάποιο τρόπο να χρηματοδοτείται το ετήσιο έλλειμμα που θα δημιουργείται.

Βάσει προβολών το κόστος μετάβασης σε παρούσες αξίες μπορεί να υπολογιστεί ακόμα και σε 75 δισ. ευρώ ενώ τα ετήσια αναμενόμενα έσοδα υστερούν σε σχέση με το κόστος.

Έτσι, σε ποσοτικούς όρους το νέο κεφαλαιοποιητικό σύστημα της επικουρικής κοινωνικής ασφάλισης δεν πρόκειται να επιφέρει αύξηση της παραγωγικότητας και των εσόδων του Κρατικού Προϋπολογισμού, ειδικά λόγω της επιλογής της κυβέρνησης να μην συνδυαστεί με την λειτουργία των επαγγελματικών ταμείων, τα οποία υπό προϋποθέσεις θα μπορούσαν να διασφαλίσουν μεγαλύτερη δυναμική σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα.

Βάσιμα λοιπόν, οι σημερινοί συνταξιούχοι φοβούνται για το μέλλον των ήδη «κουτσουρεμένων» συντάξεων τους, όσο η κυβέρνηση δεν απαντά πειστικά, αλλά με ευχολόγια, στο ερώτημα του τρόπου κάλυψης του κόστους μετάβασης στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα.

(Ο Κώστας Δ. Τσουκαλάς είναι δικηγόρος)