Ιδιωτικοποιήσεις: Η κατάρρευση του νεοφιλελεύθερου μύθου

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Του Μενέλαου Γκίβαλου*

Οι ιδιωτικοποιήσεις και οι αποκρατικοποιήσεις εδώ και σαράντα περίπου χρόνια αποτέλεσαν και αποτελούν ακόμα, σύμφωνα με τα εγχώρια οικονομικο-πολιτικά συμφέροντα, μια νέα «σωτηριολογία» που υπόσχεται αύξηση του ΑΕΠ, αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας, νέες τεχνολογικές δομές, αποφασιστική συμβολή στην πρόοδο και στη γενική ευημερία.

Εάν αποτιμήσουμε συνολικά τις ιδιωτικοποιήσεις και τις επιπτώσεις τους πάνω στην παραγωγική και κοινωνική δομή της χώρας μας, θα διατυπώσουμε τις ακόλουθες ενστάσεις:

1. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να πιστοποιεί ότι οι ιδιωτικοποιήσεις συνέβαλαν στην προώθηση ενός νέου παραγωγικού προτύπου, ότι διαμόρφωσαν όρους για μια συνολική κοινωνική ευημερία ή ότι μέσα από τον ανταγωνισμό δημιούργησαν συνθήκες μείωσης του κόστους παραγωγής.

Αντίθετα ο χρηματοπιστωτικός τομέας, ενώ έχει απορροφήσει για πολλές δεκαετίες δεκάδες δις από το Κράτος, βρίσκεται σε μια οιονεί κρίση και αρνείται να συμβάλλει στην ενίσχυση της οικονομίας. Στον τομέα της Ενέργειας έχει διαμορφωθεί ένα καρτέλ που κερδοσκοπεί ασύδοτα σε βάρος της εθνικής οικονομίας και των καταναλωτών, ενώ κρίσιμες βιομηχανικές δομές (Ναυπηγεία, Λάρκο κ.λπ.) έχουν πλήρως απαξιωθεί.

2.Υπάρχουν δυο κρίσιμες παράμετροι που αφορούν στην ίδια την υπόσταση και δομή των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων.

α) Το θέμα της χρηματοδότησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ίδιες επενδύσεις είναι ανεπαρκείς ή και ανύπαρκτες και η χρηματοδότηση καλύπτεται από τράπεζες, από πόρους του ΕΣΠΑ αλλά και συχνά με εγγυήσεις του Δημοσίου. Η κερδοφορία τους παραμένει περίπου ανεξέλεγκτη, δεν επενδύεται αλλά διαβιβάζεται σε funds  ή επενδύσεις στο εξωτερικό. Όταν χρεωκοπήσουν το κόστος αναλαμβάνεται από το Ελληνικό Δημόσιο, ενώ η ιδιοκτησία της Επιχείρησης μπορεί να μεταβιβασθεί, χωρίς κανένα έλεγχο, στον οποιονδήποτε «επενδυτή».

β) Η περίφημη επαγγελία περί ανταγωνισμού που θα συνεπάγετο μείωση των τιμών του προϊόντος αποτελεί μύθο. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει ΑΓΟΡΑ, αλλά συγκροτούνται καρτέλ και ολιγοπώλια που δρουν ανεξέλεγκτα, όπως ήδη προαναφέρθηκαν.

Στην πραγματικότητα  με τις ιδιωτικοποιήσεις το κρατικού-δημοσίου χαρακτήρα μονοπώλιο μετατρέπεται σε ιδιωτικού τύπου μονοπώλιο το οποίο διαχειρίζεται είτε μια κλειστή ομάδα επιχειρηματιών είτε ξένα κρατικού τύπου μονοπώλια (ΟΣΕ,ΟΤΕ).

γ) Ακόμα και στις περιπτώσεις αυτές η ιδιωτικοποίηση αφορά ορισμένα τμήματα ή λειτουργικές δομές των Δημοσίων Επιχειρήσεων ή Οργανισμών, τα οποία διασφαλίζουν στους ιδιώτες ακώλυτη κερδοφορία. Αντίθετα η συντήρηση δικτύων ή υποδομών παραμένει στο Κράτος ως μη αρκούντως επωφελής για τους ιδιώτες.

 

Η ΑΣΥΔΟΤΗ ΔΡΑΣΗ

Η πλέον ,ίσως, σημαντική παράμετρος που αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις, οι οποίες συμπληρώνουν ήδη  τέσσερις  δεκαετίες  στη χώρα μας, είναι η ευθύνη και ο απολογισμός απέναντι στο κοινωνικό σύνολο.

Το Κράτος και η Εκτελεστική Εξουσία έχουν την απόλυτη ευθύνη για τη συνοχή και αναπαραγωγή της κοινωνικής και οικονομικής δομής. Αντίθετα, ο ιδιώτης που χειρίζεται δημόσια αγαθά (Ενέργεια, νερό, Υποδομές, Συγκοινωνίες, Επικοινωνίες κ.λπ.) έχει ως απόλυτο κριτήριο το κέρδος και με βάση αυτό μπορεί να οδηγήσει σε νέες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες ή να αφεθούν στην τύχη τους  τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα.

 Το κυριότερο: Η επιχειρηματική δομή δεν απολογείται ούτε στην Εκτελεστική εξουσία ούτε στους πολίτες, παρά μόνον εάν οι θιγόμενοι προσφύγουν στη Δικαιοσύνη. Τα ιδιωτικά- επιχειρηματικά Υποκείμενα είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, «αόρατα», απρόσβλητα, ανεύθυνα απέναντι στην κοινωνία και στους δημοκρατικούς θεσμούς, αφού ο οργανικός χώρος αναφοράς τους παραμένουν η νεοφιλελεύθερη Αγορά και οι μηχανισμοί της.

Καταληκτικά: Διαμορφώνεται ένας σαφής, θεμελιακού τύπου διαχωρισμός: τόσο τα φυσικά αγαθά (νερό, περιβάλλον) που αποτελούν φυσικά μονοπώλια όσο και αγαθά που είναι αναγκαία για την αναπαραγωγή της σύνολης κοινωνικο-οικονομικής ζωής (Υγεία, Εκπαίδευση, Περίθαλψη, Υποδομές, Ενέργεια) οφείλουν είτε να ανήκουν στο κράτος είτε να βρίσκονται κάτω από την άμεση και αυστηρή εποπτεία του. Η Πολιτική  Εξουσία ως άμεση και αυθεντική έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας, συνιστά τη μόνη Ύπατη και νομιμοποιούμενη Αρχή που μπορεί να διασφαλίζει και να προστατεύει τα δημόσια κοινωνικά αγαθά, αποτρέποντας τη μετατροπή τους σε εμπορεύματα και σε αντικείμενα κερδοσκοπίας.

Τα κοινωνικά-δημόσια αγαθά αποτελούν από τη φύση τους αναπαλλοτρίωτες αξίες χρήσεις και δεν μπορούν να αποτιμώνται ως απλές ανταλλακτικές αξίες. Αυτή η βασική αρχή οφείλει να επικαθορίζει κάθε επιλογή σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος, που ως θεμελιώδεις του αρχές καθορίζονται η Δικαιοσύνη, η Αλληλεγγύη, η Ισονομία, η κοινωνική Πρόοδος και η δίκαιη ανάπτυξη.

* Ο Μενέλαος Γκίβαλος είναι Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Ε.Κ.Π.Α. και Μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία