Κριτική | «Ιππείς» του Αριστοφάνη από τον Κωνσταντίνο Ρήγο και το Εθνικό Θέατρο: Μπράβο, Καλωσήρθατε! στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

LΚώστας Β. Ζήσης

Βρισκόμαστε στον 5ο αιώνα π.Χ., ο Πελοποννησιακός πόλεμος μαίνεται, και τα θεμέλια της Αθηναϊκής Δημοκρατίας δείχνουν τα πρώτα σημάδια της φθοράς και της αλλοτρίωσης. Είναι η εποχή που γράφει ο Αριστοφάνης και εξελίσσει την κωμωδία από εύθυμο λαϊκό δρώμενο σε πολιτική κωμωδία: λόγος αιχμηρός, λόγος που στοχοποιεί θεσμούς, πολιτικές, νοοτροπίες και πολιτικούς. Ο Αριστοφάνης έχει κι ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Δεν σατιρίζει τα κακώς κείμενα του ατομικού και κοινωνικού βίου (και γι αυτό δεν είναι ηθογράφος) αλλά τη ρίζα τους, τις δυνάμεις εκείνες που τα γέννησαν και τα καλλιέργησαν (είτε πρόκειται για ανθρώπους, είτε για ιδέες, είτε για συμπεριφορές), αναπτύσσοντας μια διαλεκτική με την επικαιρότητα της εποχής του. Άλλωστε αυτή είναι η βασική αιτία, που το έργο του στην πάροδο του χρόνου ανήχθη σε συμβολική αντανάκλαση του «εκεί» και του «τότε» σε «εδώ» και «τώρα». Το «κωμικό» στοιχείο στον Αριστοφάνη, προκύπτει μέσα από τη γνώση του βαθιά «τραγικού» και γι αυτό σε όλα σχεδόν τα έργα του αυτό το κωμικό επιστρέφει στη μήτρα του. Στην καθόλου εύφορη και σίγουρα ζοφερή πραγματικότητα, με την κοινωνική απελπισία και προβληματική που εμπεριέχει.

Οι «Ιππείς», είναι ένα από τα πλέον πολιτικά έργα του Αριστοφάνη, όχι μόνο ως προς τη θεματική του αλλά (κυρίως) ως προς τα υποκείμενα της μυθοπλασίας του. Δεν υπάρχουν συμβολισμοί, δεν εννοείται τίποτα, δεν υπάρχουν σπόντες και υπαινιγμοί. Είναι όλα ξεκάθαρα και ανέλπιστα φανερά: Ο Δήμος είναι ο λαός, ο Δημοσθένης και ο Νίκίας οι υπηρέτες του ως εκτελεστική εξουσία, ο Κλέωνας είναι ο λαοπλάνος, ο Αλλαντοπώλης ο χειρότερος λαοπλάνος και ο Χορός, δεν είναι απλά οι Ιππείς, είναι συγκεκριμένη κοινωνική τάξη με συγκροτημένα οικονομικά χαρακτηριστικά, οι εύποροι «μεσοαριστοκράτες» θα λέγαμε, προσεγγίζοντας την ονομασία με σημερινούς όρους. Έτσι οι πρωταγωνιστές στη σκηνή είναι απροκάλυπτα ξεκάθαρα οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές της κοινωνίας και της πολιτικής ζωής. Μέσα από το αγώνα διεκδίκησης της εξουσίας του Δήμου, ο οποίος διεξάγεται σε 3 φάσεις, ανάμεσα στον Κλέωνα και τον Αλλαντοπώλη, ο Αριστοφάνης κάνει ένα δηκτικό σχόλιο για τη δημαγωγία, το λαϊκισμό , την πελατειακή σχέση Δήμου-Εξουσίας. Ο σκηνικός αγώνας των δύο αντιμαχόμενων ηρώων δεν είναι ένας αγώνας ανάμεσα στο Αγαθό και το Κακό, το Όμορφο και το Άσχημο, το Δίκαιο και το Άδικο (όπως για παράδειγμα στις Νεφέλες). Ο Κλέωνας και ο Αλλαντοπώλης συναγωνίζονται στην φαυλότητα. Ποιός είναι ο πιο ψεύτης, ο πιο αδίστακτος, ο πιο αχρείος, ο πιο κόλακας, ο πιο απατεώνας. Και όσο ξεκάθαρο, σαφές και δηκτικό έργο είναι , τόσο αντιφατικό, πονηρό και δύσκολο στην «ανάγνωσή» του αναδεικνύεται στη σκηνική μεταφορά του. Ξεκινώντας από τη δραματουργία του, μιας και δεν έχει κάποια ιδιαίτερη πλοκή για να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή και καταλήγοντας στο «ζουμί» και στο «μεδούλι» της Αριστοφάνικής σάτιρας.

Ο Κωνσταντίνος Ρήγος, στάθηκε αμήχανος σε αυτές τις αντικειμενικές δυσκολίες του έργου. Αυτήν την έλλειψη σκηνικής δράσης, προσπάθησε να την καλύψει με αντίληψη, ατμόσφαιρα και τρικ εξίσου αντιθεατρικά. Η όλη παράσταση θύμιζε πραγματικά ένα καλοστημένο, λαμπερό τηλεοπτικό show, από τα βάθη της δεκαετίας του 90. Λαμπερή, φορτωμένη σκηνή, κορεσμένη από κολώνες, δοκούς γυμναστικής, υπολείμματα τειχών, συντριβάνι-παρτέρι, γούρνα με νερό , σκηνικά αντικείμενα (σε βαθμό που δυσκολεύονται οι ηθοποιοί να δράσουν επί σκηνής με άνεση) και πατάρι όπου βρίσκουν καταφύγιο Χορός και υποκριτές.

διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου στο: fragilemag.gr