Eretiki κριτική για την ελπιδοφόρα, ελληνική ταινία “Digger”

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Από τον Eretiko κριτικό Γιάννη Κρουσίνσκυ

Ο δημιουργός Τζώρτζης Γρηγοράκης μάς συστήνει ένα πρωτόγνωρο, κινηματογραφικό πάντρεμα ανάμεσα στην αέναη εχθρότητα της Δημιουργίας & της Καταστροφής!

Διανομή: Μικρόκοσμος

Υπόθεση:

Ο 60άρης Νικήτας έχει μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα. Είναι μοναχικός και μόνος. Συναισθηματικά ανεξάρτητος, μα και εγκαταλελειμμένος. Η πρώην σύζυγος αφού έζησε μαζί του κάποια όμορφα χρόνια, επέλεξε τελικά να πάρει το γιο τους και να φύγει μακριά χωρίς επιστροφή, στην άλλη άκρη της Ελλάδας. Αιτία; Η ακατανίκητη αγάπη του Νικήτα για μια διαφορετική μορφή ανεξαρτησίας. Αυτή της ασυμβίβαστης γαλήνης…Σε έναν τόπο που άλλους ανθρώπους τους τρομάζει και άλλους τους μαγεύει.

Ο Νικήτας ζει πλέον μόνος τα τελευταία 20 χρόνια σε μια ταυτόχρονα μαγευτική και τρομακτική, αυτοσχέδια κατασκευασμένη κατοικία, μέσα στην καρδιά ενός σαγηνευτικού, σκοτεινού δάσους της Βόρειας Ελλάδας. Οι γείτονές του είναι το άλογο, οι κοτούλες και τα σκυλιά του. Είναι αγρότης. Οι κοινωνικές του επαφές σπανίζουν, αλλά αφορούν έμπιστους ανθρώπους. Με το αγροτικό του αυτοκίνητο μεταφέρει και πουλά σε εκείνους ορισμένα προϊόντα, που ο ίδιος καλλιεργεί στη γαλήνια φάρμα του. Διασκεδάζει με τους δικούς του ανθρώπους σε κάποια στέκια λίγο πιο μέσα στον κοινωνικό ιστό, αλλά ελάχιστες φορές. Αυτός και οι φίλοι του έχουν να αντιμετωπίσουν ένα πολύ σοβαρό, εχθρικό κλίμα…

Σε όλη την περιοχή μαίνεται μια έντονη διαμάχη σε σχέση με την βιομηχανοποίηση του τόπου. Η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο. Η μία κατοικία μετά την άλλη αναγκαστικά πωλείται. Οι διεργασίες στα μεταλλεία-ορυχεία δείχνουν τους οδοντωτούς τροχούς τους, ως άλλο τέρας που ετοιμάζεται να καταβροχθίσει την παραμυθένια ομορφιά της αθώας συνύπαρξης φύσης και ανθρώπου. Ο Νικήτας είναι αμείλικτος όμως, εδώ και τόσα χρόνια. Δεν σκοπεύει να πουλήσει την ιδιοκτησία του. Δεν εγκαταλείπει το δάσος. Έχει χάσει τον εαυτό του, μα όχι το δάσος…Εκεί τα πιστεύω του είναι ολοζώντανα!

Ξαφνικά τη νύχτα, ο ήχος μιας μηχανής μοτοκρός και μιας διαπεραστικής φωνής θα εισβάλει σε αυτό το δασικό-ηθικό του φρούριο. Κάτω από το κράνος του αναβάτη της μηχανής είναι μια μορφή, την οποία ο Νικήτας δεν πίστευε να δει ξανά μπροστά του. Είναι ο Johnny! Ο γιος του. Ήρθε να τον βρει μετά από 20 ολόκληρα χρόνια. Την επομένη το πρωί, η προσέγγιση του γιου είναι ψυχρή, αποστασιοποιημένη, διεκδικητική. Στο χέρι κρατά τη διαθήκη της μητέρας του. Μιλά μόνο για το διεκδικηθέν 50% των δικαιωμάτων του σπιτιού του Νικήτα.

Η προσαρμογή του Johnny σε αυτόν τον τόπο γίνεται με τη μορφή της παρατήρησης των ανθρώπων. Η Μαίρη αποτελεί μια αλλιώτικη γνωριμία για εκείνον.

Οι αντικρουόμενες σχέσης συμβίωσης πατέρα και γιου θα αποδειχτούν τόσο αρχέγονες, όσο και σύγχρονες…

Ανάλυση:

Το έργο αξίζει σαφέστατα την αμείωτη προσοχή σας! Ας ξεπεράσουμε λοιπόν σχετικά γοργά πρωτίστως…

Κάποιες βασικές διευκρινίσεις (*αλλιώς αν θέλετε, περνάτε κατευθείαν στα κάτωθι πλεονεκτήματα του “Digger”):

Περί Γουέστερν αύρας γενικώς:

-Αν και δεν ήθελα να παίξω αυτό το παιχνίδι, το κάνω μόνο για το καλό της Ορθής Λογικής-

Έχω ειλικρινά βαρεθεί από την προηγούμενη δεκαετία να παρατηρώ να γράφεται επανειλημμένα και επιπόλαια η μεταφορά εννοιών από Western έργα σε διάφορες ελληνικές και μη ταινίες, οι οποίες έχουν μεν αξιοπρόσεκτη, ποιοτική κινηματογραφική δομή, αλλά πέφτουν σε αυτή την παγίδα ένταξης, χωρίς να το έχουν καν ανάγκη. Το Western είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο. Εξελίσσεται σε συγκεκριμένη γη (αμερικάνικη) και ειδική χρονολογία (αφορά τον 19ο και λίγο τον 20ο αιώνα). Υπάρχει η λήξη του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου (σε τεράστια έκταση γης και ειδικής γεωμορφολογίας, με απίστευτους αριθμούς ανθρώπων=συμμετοχή, τραυματισμοί, θάνατοι σε Βόρειους, Νότιους, ελεύθερους πολίτες και σκλάβους), έπειτα η διαμάχη πραγματικών γηγενών (Ινδιάνοι Αμερικανοί) με ετερόχθονες (Λευκοί Αμερικανοί) στις κατάλληλες ταινίες, ενώ σε άλλες γίνεται προπαγάνδα περί αυτού. Και τελικά για αυτή τη διαμάχη, πάλι στις σωστές ταινίες, βγαίνει το ειρηνικό συμπέρασμα, πως έχει σημασία η συνύπαρξη ανθρώπων και όχι ποιος είναι αυτόχθων ή ετερόχθων. Ενδιαφέρουσα εδώ ακριβώς είναι η ενδιάμεση, προσδιοριστική κοινωνική θέση των Αφροαμερικανών, από την εποχή που τους εκμεταλλεύτηκαν ως σκλάβους (δηλ. από το 1776) έως την ιδιοτελή, εγχώρια αποδοχή τους από το κράτος μόνο ως στρατιωτών πριν και μέχρι το τέλος του εμφυλίου πολέμου (1861-1865). Μια σύγχρονης ματιάς, ωραία ταινία Western, που περιλαμβάνει, όσα σας προείπα, είναι το “Hostiles” (Ταξιδεύοντας με τον εχθρό μου, 2017) (εδώ https://eretikos.gr/eretiki-kritiki-gia-tin-tenia-taxidevontas-ton-echthro-mou/104510). Γενικότερα στα Western, οι ενδυμασίες είναι εκείνης ή προσομοιάζουσας εκείνης της εποχής, υπάρχουν πιστόλια, άλογα, πολεμιστές ή και αγρότες. Σαν δεύτεροι χαρακτήρες συναντώνται από δασκάλες, πόρνες, τζογαδόροι, παράνομοι, μέχρι και κυνηγοί επικηρυγμένων. Και φυσικά παρουσιάζεται η ίδια η γη και όσα μπορεί αυτή να προσφέρει στον άνθρωπο για το μέλλον του.

Η ουσία:

Εάν λοιπόν: απομονώναμε επιλεκτικά τις παραμέτρους της Ηθικής των Westerns και αφαιρούσαμε όλες τις παραπάνω καλλιτεχνικές αναφορές, τότε θα ανακαλύπταμε την “Ανθρώπινη Σύγκρουση” και το “Δραματικό Στοιχείο,” με φόντο τη φονική υπεροχή, καθώς και την αναζήτηση του μοραλιστικού ενάντια στο αμοραλιστικό στοιχείο. Δηλαδή, τις αενάως μαχόμενες έννοιες Δημιουργίας και Καταστροφής. Αυτά όμως τα Ηθικά στοιχεία προϋπάρχουν από τις ταινίες Western. Βρίσκονται στις Τραγωδίες και στη Μυθολογία! Άρα, όποιος/όποια έχει στα έργα του/της αυτά τα όμορφα καλλιτεχνικά στοιχεία, δεν σημαίνει απαραίτητα, ότι γύρισε και ταινία Western. Γιατί με αυτή τη λογική, υπάρχουν όχι μόνο ταινίες, αλλά και ένας ολόκληρος πλανήτης με Western πράξεις στην πραγματική ζωή.

Αντιθέτως, με βάση την Ορθή Λογική, σε τέτοιου τύπου ταινίες έχει πιο βαθιές ρίζες, αυτό με το οποίο καλώς ασχολήθηκε ο εκάστοτε δημιουργός. Το Δράμα προϋπάρχει. Απλώς τα έργα Western έχουν συλλέξει στο δικό τους σύμπαν ενδιαφέροντα στοιχεία Δραματουργίας. Αυτός είναι ένας κύριος λόγος, που μας αρέσουν τόσο αυτές οι ταινίες.

Περί Γουέστερν αύρας στο “Digger”:

Εάν παρόλα αυτά επιμένετε σε αυτή την κατηγοριοποίηση: τότε η μοναδική περίπτωση να αποκαλούσαμε σαν “Γουεστερνοειδή” αυτή την ταινία, θα ήταν, μόνο εάν η αύρα της εντασσόταν με σύγχρονη μεταφορά, αυστηρά ανάμεσα στα είδη “Classical Western” και “Revisionist Western.” Εκεί κινείται και για αυτό το λόγο έχει ενδιαφέρον το έργο!

1) Διότι το μεν “Classical” έχει ως ήρωα τον ηθικό άνθρωπο, που υπερασπίζεται την αντιμετώπιση μιας λανθασμένης πράξης. Φέρει έναν ρόλο αντίστασης, απόφασης ανταπόδοσης και εκδίκησης. Αλλά αυτό το είδος έκανε μια από τις πιο ανήθικες προπαγάνδες, κατά των Ινδιάνων και των Μεξικανών πάρα πολλές φορές (τους παρουσίαζε ως απολίτιστους και ως απειλή, χρίζοντας παράλληλα ως πολιτισμένους ήρωες τους λευκούς Αμερικανούς), με το μοραλιστικό του περιβάλλον να είναι αντιστραμμένο σε σχέση με την πραγματικότητα των αληθινών γηγενών και καλών/σωστών ανθρώπων.

2) Το δε “Revisionist” είδος έχει ως πρωταγωνιστές αντιήρωες ή εγκληματίες και ενυπάρχει μέσα του μια γκρι ζώνης ηθικής, για την απόφαση του προσδιορισμού, περί σωστού και λάθους.

-Και φυσικά ανάμεσα στα 2 είδη διακρίνεται πάντοτε η καθοριστική παρουσία ενός τοπίου με ιστορικό, αινιγματικό ή και μυσταγωγικό ρόλο.

3) Σε τούτο το έργο, ο πρωταγωνιστής Νικήτας είναι σίγουρα αντιήρωας, με την έννοια της ζήσης του από θέση μη ισχυρή. Δεν είναι ούτε εγκληματίας, ούτε σε καμία περίπτωση ανήθικος άνθρωπος, παρόλα τα οικογενειακά και προσωπικά λάθη του. Αντιστέκεται και είναι πλήρως ηθικά συνειδητοποιημένος απέναντι στην απειλητική εκβιομηχάνιση της περιοχής του. Υπερασπίζεται ένα από τα τελευταία οχυρά στον τόπο του. Το ίδιο το τοπίο φέρει χροιά ζωντανού πλάσματος! Τέλος, ο ήρωας έχει ξεκάθαρα το δίκαιο με το μέρος του, σχετικώς με τη γαλήνια συνύπαρξη Ανθρώπου και Φύσης. Αινιγματική και σκεπτική είναι η μορφή του γιου του. Εκείνος θα περάσει από διάφορα στάδια ήπιας ηθικής συμμαχίας, αμοραλιστικής εχθρότητας και μοραλιστικής ενσυναίσθησης.

Άρα, πρόκειται για ένα κράμα Western. Κλασικής ρύθμισης με τις σωστές προσεγγίσεις Αναθεώρησης. “Revisio-Classical” (ναι, χάλια ακούγεται σαν λέξη, αλλά έχει μεγάλο ενδιαφέρον η ουσία της).

*Ας περάσουμε, στα Πλεονεκτήματα του έργου “Digger”:

Η καλλιτεχνική προσφορά του έργου:

Οι διανοούμενοι, προοδευτικοί άνθρωποι, επιστήμονες, καλλιτέχνες και γενικότερα οι καλλιεργημένοι χαρακτήρες θα το εκτιμήσουν, ως προς την ενδιαφέρουσα σωματοποίηση κάποιων ιδανικών και εξαιτίας των μεταβατικών Ηθικών του διαστάσεων, περνώντας από την αρχική διερώτηση, αμφισβήτηση και περιφρόνηση του σωστού, προς τη διάσχιση στο σημαντικό Ethic και εν τέλει την αφοσίωση στο ανώτατο Moral στοιχείο, στις τελευταίες σκηνές (=κληροδοτημένη επαναφορά-επανόρθωση πινακίδας και όσων εκείνη πρέσβευε). Όλοι αυτοί όμως, ως φύσει απαιτητικοί λάτρεις των ποιοτικών Τεχνών (οι οποίες υπάρχουν, για να εμπνέουν- βελτιώνουν τη ζωή) θα ήθελαν και κάτι παραπάνω συνολικά. Ίσως όμως η μεγαλύτερη επιτυχία του γραψίματος και κινηματογράφησης σε τούτο το μοτίβο να είναι η αμεσότητα της επικοινωνίας, που μεταδίδεται αναμφισβήτητα σε διάφορες ηλικίες Σινεφίλ και απλών θεατών. Διότι αυτές οι σινεματικές εκφράσεις εκπέμπουν ξεκάθαρα, τους σημαντικούς προβληματισμούς σεναρίου και σκηνοθεσίας επιπροσθέτως σε διάφορες νοήσεις πολιτών! Ωστόσο, το έργο δεν απευθύνεται στην επιπολαιότητα της αμετανόητης, ρηχότατης, κοινωνικής μάζας. Όχι. Είναι πολύ αληθινό, ποιοτικό, για να ασχοληθεί μαζί της! Αποκολλά όμως με επιτυχία το κακώς επηρεασμένο κομμάτι αυτής, το οποίο στην πραγματικότητα δεν ήθελε ποτέ να βρίσκεται εκεί και του δείχνει η ταινία “Digger,” τον υγιή δρόμο μιας πιο σύνθετης, ουσιώδους σκέψης.

Θα ήταν εκπληκτικό, εάν αυτό το κοινωνικό κομμάτι πολιτών, αποκτώντας ως δια μαγείας ανέλπιστη ωριμότητα και δομημένο τρόπο σκέψης, εισερχόταν μεμιάς στους κύκλους των καλλιεργημένων ανθρώπων και μπορούσε να παρακολουθήσει έργα με το συνταρακτικό κάτι παραπάνω. Επειδή αυτά δεν γίνονται όμως στον πραγματικό κόσμο από τη μια στιγμή στην άλλη, η αλήθεια είναι, ότι δεν μπορούμε να χρεώσουμε στους δημιουργούς (σενάριο/σκηνοθεσία), πως εκλείπει κάτι από τη συνολική γραφή/καταγραφή τους. Έδωσαν ήδη αρκετά! Είναι χρέος των καλλιτεχνών να επικοινωνούν την Τέχνη όχι μόνο στους διαπιστευμένους εκτιμητές της, αλλά και σε όσες/όσους επιθυμούν να μυηθούν και αγνοούν τον τρόπο ή δεν το τολμούν. Σε εκείνες/εκείνους, που αν και διέθεταν πάντα ποιότητα, έκαναν λανθασμένα κάποτε την Ψυχαγωγία τους στην άκρη, μα επιθυμούν διακαώς να τη διαβρέξουν με ύδωρ διανόησης.

Το “Digger” με τις θεματικές του διασώζει αυτό το επικίνδυνο Λογικό και Ηθικό κενό μεταξύ ομάδων πολιτών και τελικά τοποθετεί έναν ακλόνητο πυλώνα γεφύρωσης ανάμεσα σε διανοούμενους και μη. Σε νέα μυαλά και μη. Καταφέρνει να αγγίξει αμφοτέρους.

Τέλος, φυσικά η ταινία έχει διεθνές σκεπτικό και αφορά την προσοχή διαφόρων λαών, αλλά ταυτόχρονα και ανεξάρτητων ατομικών οντοτήτων, που μπορούν να ταυτιστούν με το μοραλιστικό, σινεματικό της κώδικα. Και αυτό είναι μια μεγάλη καλλιτεχνική προσφορά!!!

Η ιδανικότερη στιγμή ένωσης Σεναρίου-Σκηνοθεσίας:

Είναι πρωτόγνωρο το Πάντρεμα ανάμεσα στην αέναη εχθρότητα μεταξύ Δημιουργίας και Καταστροφής.

Η πιο ισχυρή, θεμελιώδης θεματική του έργου: Η πατρότητα και η συνέχιση της ζωής από τη νέα γενιά ακροβατούν σε μια αναμέτρηση δημιουργίας και καταστροφής. Ο σκεπτικός, καλλιτεχνικός επίλογος ενώνει τα πάντα σε σχέση με τη δομημένη αρχιτεκτονική της ταινίας. Η προσωποποίηση ηθικών ή μη επιλογών των δύο ηρώων, πατέρα και γιου, επιτυγχάνεται με την ανάδειξη δύο στοιχείων: Α) Ενός τοπίου και την αντισυμβατικής μορφής κατοίκησης σε αυτό (έκφραση δημιουργίας & υπεράσπισης αυτής από τον πατέρα) Β) Ενός οχήματος-εργαλείου-δαγκάνας με τρεις λειτουργίες (δημιουργία, καταστροφή, δημιουργία+καταστροφή = όλες οι επιλογές του γιου).

Αυτό λοιπόν που απεχθάνεται ο πατέρας (Νικήτας) και αντιθέτως προς στιγμήν ασπάζεται ως αυστηρά βιολογικός συγγενής μεν, αλλά ως ηθικά απόμακρος εχθρός, με προδοτικό χαρακτήρα ο γιος (Johnny), είναι μετέπειτα ακριβώς εκείνο, το οποίο θα προσφέρει την ανταπόδοση της ζωής. Την εξισορρόπηση της προσφοράς της ζωής, αυτή τη φορά από τον γιο προς τον πατέρα (προσοχή: δεν έχει σημασία η εξισορρόπηση των ίδιων χρόνων ζωής – άλλωστε είναι αδύνατον κάτι τέτοιο – αλλά η κεντρική ιδέα της ανταπόδοσης). Διασώζοντας έτσι τη μεταξύ τους Ηθική συγγένεια. Την πιο αγνή και υγιή, εγκεφαλική, ανθρώπινή τους επικοινωνία. Τη μοραλιστική σχέση πατέρα και γιου.

Αντιλαμβάνεστε, σε ποιους ξεχασμένους θησαυρούς της Ηθικής έσκαψε με ανιδιοτέλεια ο δημιουργός Τζώρτζης Γρηγοράκης;! Εμείς του βγάζουμε με δίκαιη, καλλιτεχνική παραδοχή το καπέλο.

Σενάριο:

Το σενάριο γράφτηκε από τον Τζώρτζη Γρηγοράκη, τη Μαρία Βώττη και τον ηθοποιό Βαγγέλη Μουρίκη.

Κυριαρχούν 2 θεματικές: Α) Σχέση βελτίωσης Πατέρα-Γιου Β) Σχέση εκτίμησης Ανθρώπου-Φύσης.

Το γράψιμο αναδεικνύει τη δυναμική των πρωταγωνιστικών χαρακτήρων του έργου σε πολλές ευκαιρίες, αλλά και τις δραματικές συγκρούσεις μεταξύ των.

Οι πιο σημαντικές, δραματικές σχέσεις είναι σαφέστατα μεταξύ πατέρα και γιου. Η συνύπαρξή τους είναι τόσο αρχέγονη/πρωτόγονη, όσο και σύγχρονη/εγκεφαλική. Ανταγωνισμός, εκτίμηση, παρατήρηση, αμφισβήτηση, συμμαχία και εχθρότητα ανάμεσα σε βιολογική συγγένεια και Ηθική εγγύτητα διακρίνονται στις σχέσεις αυτές.

Η Μαίρη φέρει ιδιαίτερης, πρωταγωνιστικής αποστασιοποίησης & εγγύτητας ρόλο.

Υπάρχουν ωστόσο και μη πρωταγωνιστικοί, ενδιαφέροντες χαρακτήρες. Λόγου χάριν οι τρεις τύποι στο μανάβικο-μπακάλικο, στο οποίο φέρνει λαχανικά, καρύδια ή κότες ο Νικήτας.

Δραματικές Ψυχές και σωματοποίηση:

Υπάρχει μεν ένα εχθρικό, υπαρκτό τέρας (κατευθυνόμενες από ανθρώπους: διεργασίες ανάπτυξης σε μεταλλεία/ορυχεία), μα και ένα συνυπάρχον, νοηματικό τρίπτυχο ισχυρών προσωπικοτήτων: Νικήτας/Johnny/Μαίρη. Ο Νικήτας είναι η ίδια η απείραχτη, σταθερή γη του. Σταθερός, ώριμος και συνειδητοποιημένος. Ο Johnny, καθρεπτίζεται από τη μηχανή οδήγησης με την οποία όπως ήρθε, εάν πάρει τα χρήματα, σηκώνεται και φεύγει, χωρίς ενοχές για τον τόπο. Η πολυτέλεια του διαθέσιμου χρόνου της νιότης. Η Μαίρη αποτελεί κάτοικο της περιοχής, η οποία χωρίς δογματισμούς συμφωνεί με την άποψη του Νικήτα, αλλά έχει γνωρίσει και τον σκεπτικό Johnny. Έχει το δικό της μηχανάκι, μα δεν θα πάει πουθενά αλλού. Άρα, είναι η ενδιάμεση Δραματική Ψυχή, ανάμεσα σε ωριμότητα με θυσίες και εφεδρικών ευκαιριών νιότη.

Μαίρη = Ενδιαφέρουσα μορφή Σύνεσης:

Πρωτίστως, η Μαίρη αποτελεί την ταπεινή παρουσία μιας πολύτιμης συντροφικότητας. Η συντροφικότητα της ηρωίδας είναι στην πραγματικότητα άκρως απαραίτητη. Λειτουργεί ως το ίδιο έξυπνη οντότητα με τον Johnny, αλλά με πολύ περισσότερη Διαύγεια. Επιχειρεί η ίδια με ενδιαφέρον, σεμνότητα, αλλά και λέγοντας με πυγμή τα πράγματα με το όνομά τους να τον προστατέψει από λανθασμένες επιλογές.

Δεν είναι μία, αλλά τρεις οι φορές, που η Μαίρη θα προσπαθήσει να μιλήσει με **Σύνεση στον γιο του Νικήτα. Αυτό μας δείχνει, πόσο σημαντική είναι η μορφή της στο σενάριο! Α) Στην αρχή στο μπαρ λέει στον Johnny να μην συμμετάσχει στη διαπλοκή των κατοίκων, σχετικά με τη γνώμη στο θέμα των μεταλλείων Β) Στην παρτίδα του μπιλιάρδου: Όταν αρχίζουν από την εταιρεία να βάζουν λόγια στον Johnny για τα οικονομικά κέρδη, τότε εκείνη του λέει: “παίζεις,” σαν να του μιλά για μια άλλη στρατηγική και όχι για το μπιλιάρδο. Γ) Μόλις η σύγκρουση με τον πατέρα του Johnny επηρεάζει, αυτό που εκφράζει πιο πολύ τον τελευταίο (δηλαδή τη μηχανή του), εκείνη πάλι του μιλά σοφά. “Καλά σου έκανε, αφού…” Τότε μάλιστα, η ίδια ασχολείται μαζί του περισσότερο από κάθε άλλη φορά.

Επιπροσθέτως, αυτή η προσωπικότητα επεξηγεί στον Johnny και σε εμάς τους θεατές, τι συνέβη στα ορυχεία, πώς ο Νικήτας έφυγε από εκεί, έγινε φύλακας και έπειτα αγρότης.

Η Μηχανή οδήγησης δεν είναι επιπόλαιη επιλογή:

Ίσως κάποια/κάποιος σκεφτεί, πως η μηχανή του χαρακτήρα Johnny, δεν ήταν και τόσο απαραίτητη. Λάθος. Η μηχανή (και όχι κάποιο αυτοκίνητο) είναι στην προκειμένη περίπτωση το πιο ελαφρύ όχημα οδήγησης, το οποίο ίπταται πάνω από τα χώματα της σχεδιασμένης πίστας μοτοκρός. Αυτή είναι και η ψυχολογία του γιου του Νικήτα! Νομίζει, ότι η μηχανή που του έδωσε τίτλους σε κύπελλα παλιών αγώνων μοτοκρός, είναι ικανή να τον κάνει να ξεπερνά τα πάντα. Αν και στις προσωπικές του υποθέσεις φαντάζει γήινος και κυνικός, σε άλλα θέματα είναι αιθεροβάμων ο Johnny. Δηλαδή, επειδή έχει ένα σεβαστό δίκαιο με το μέρος του, νομίζει, ότι θα αλλάξει ή πως θα αποφύγει τα πάντα. Τις χρόνιες, αμετάκλητες απόψεις του πατέρα του, την οπτική κάποιων κατοίκων για τα ορυχεία-μεταλλεία…

Ο ίδιος μπορεί μεν να αντιλαμβάνεται την έννοια των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, τόσο για το σπίτι της μητέρας του στην Κρήτη όσο και για του πατέρα του σε αυτή τη βορειοελλαδίτικη τοποθεσία, αλλά όχι την ίδια την παρουσία της γης. Δεν έχει “πονέσει” ακόμη, αυτά που υπομένει η φύση.

Για εκείνον προσωρινώς, το χώμα της πίστας μοτοκρός ταυτίζεται με τις διεργασίες στα μεταλλεία. Η ίδια κεντρική ιδέα είναι για εκείνον: Δηλαδή η εκμετάλλευση της φύσης, για το αναγκαίο (ή μη) συμφέρον του ανθρώπου. Για αυτό το λόγο δεν παίρνει θέση, όταν καταφθάνει εκεί. Μόλις ο πατέρας του διαπληκτίζεται για τις κομμένες καρυδιές, εκείνος τον ρωτά “Γιατί έτσι;” Όταν έρχεται ο εκπρόσωπος της εταιρείας ειρηνικά, ο Johnny βλέπει μια χρυσή οικονομική προσφορά. Όχι την καταστροφή του τόπου και των ονείρων του πατέρα του. Αγαπά τη μηχανή, γιατί με αυτήν κάνει άλματα από τα εδάφη-ευθύνες-ρίζες του. Έτσι όταν αυτό που αγαπά λαβωθεί, τότε εκείνος εκδικείται…Γιατί αναγκάζεται να ενηλικιωθεί.

Συνεπώς, η μηχανή οδήγησης έχει το νόημά της.

Στιχομυθίες:

Οι δημιουργοί κατόρθωσαν να αφήσουν τη ροή της δραματικής σύγκρουσης να κυριαρχήσει, αλλά υπήρξε σπανίως και το χιουμοριστικό στοιχείο, το οποίο αποφορτίζει το θεατή.

-Μια απλοϊκή, καθημερινή, αμήχανη κουβέντα δημιουργεί αναπάντεχα με έγκυρο τρόπο τις ιδανικές προϋποθέσεις για γνωριμία και αληθινή εγγύτητα σε αρχή και στο τέλος του έργου, αντιστοίχως. Γιος στις αρχές και πατέρας στο τέλος λένε: “Έχεις χαρτάκια; Ένα τσιγάρο θέλω να κάνω.”

–Η χρήση της επανάληψης μάς δείχνει αρκετά στοιχεία για τον ψυχισμό ενός χαρακτήρα, που λειτουργεί με το συναίσθημα, αλλά χωρίς πρωτοβουλίες: Επαναλαμβάνει: “Γιατί φοράς στολή Λένα;”

-Υπάρχει στο έργο ένα ενδιαφέρον, τεταμένο κλίμα εκφοβισμού των ηρώων. Οι ίδιοι πλέον δεν βλέπουν ανθρώπους, αλλά εκπροσώπους απειλητικών κινήτρων. “Ποιος σε στέλνει;” λέει ο Νικήτας στον Johnny, προτού τον αναγνωρίσει. “Άσε τις…Και λέγε, ποιος σε έστειλε!” λέει στον Johnny, μέσα στο μπαρ που δουλεύει η Μαίρη, ο θαμώνας ράπερ, εκφράζοντας δυσπιστία.

–Είναι έξυπνος ο τρόπος, με τον οποίο εισέρχεται απλοϊκά και λακωνικά η επιστήμη της Ψυχολογίας και Φιλοσοφίας στην ομιλία του Νικήτα, ενώ εκείνος τη μεταδίδει στον Johnny, μα με την ίδια απλότητα ακόμη και σε έναν όχι καλλιεργημένο θεατή. Πρόκειται για το “Σημαίνον και Σημαινόμενο.” “Με το μάτι σου θα το δεις (εννοεί βιώσεις από κοντά). Αν και κάποτε μου είπε κάποιος, ότι εάν δεν το δεις ποτέ μες το μυαλό σου, τότε δεν είναι αληθινό.”

-Η μητέρα του Johnny και πρώην σύζυγος του Νικήτα αφήνει με την απουσία της στο έργο, ένα μεγάλο συναισθηματικό κενό. Πατέρας και γιος επαναφέρουν τη μορφή της σε αρκετούς διαλόγους των.

Σκηνοθεσία:

Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Τζώρτζης Γρηγοράκης.

Ουσιώδης σκέψη:

Η εγγύτητα στη δασική τοποθεσία, η αποστασιοποίηση και κατασκόπευση στα ορυχεία-μεταλλεία, η παρατήρηση της πίστας για τα άλματα των μηχανών μοτοκρός, η προβολή δύο μπαρ που διαχωρίζουν τις παρέες μέσης ηλικίας (Νικήτας και φίλοι) και δεύτερης/πρώτης νιότης (Μαίρη και Johnny), η επαναληπτική καταγραφή του σημείου του μανάβικου-μπακάλικου, η επιλεκτική θέαση έξω από το σπίτι του καλύτερου φίλου του Νικήτα, αλλά φυσικά και η σκηνοθετική ενασχόληση της ιδιαίτερης κατοικίας και φάρμας του αντι-ήρωα Νικήτα, επαρκούν για αυτήν την έξυπνη αφήγηση.

-Η έννοια της Δημιουργίας & Καταστροφής περιλαμβάνει εδώ μάλλον έναν συνδυασμό fiction & documentary στοιχείων. Διότι η κατοικία του Νικήτα και το θερμοκήπιο κατασκευάστηκαν και καταστράφηκαν εκτός από την ταινία και στα αλήθεια (εάν δεν κάνω λάθος). Είναι τόσο ισχυρή η θεματική του έργου όμως, ώστε αυτός ο συνδυασμός να μην αποδυναμώνει την Τέχνη (π.χ. σε άλλα έργα, θα μπορούσε άλλος δημιουργός να χάσει τον καλλιτεχνικό στόχο, σε τέτοια ριψοκίνδυνα εγχειρήματα).

Στοιχεία ρεαλισμού:

-Ωραία, η ενστικτώδης, αργή, σκεπτική και κυρίως ρεαλιστική αναγνώριση από τον πατέρα στην παρουσία του γιου, που επέστρεψε μετά από 20 ολόκληρα χρόνια.

-Θα τραβήξει την προσοχή μας το πλάνο, όπου, μετά τις αποφασιστικές, απότομες διεκδικήσεις κληρονομιάς από το γιο του, ο συγχυσμένος Νικήτας θα φύγει με το αμάξι αμίλητος και θα δούμε τότε ως θεατές τον έρημο δρόμο πίσω του. Είναι η επαναφορά της ακολουθίας της ανυπολόγιστης ευθύνης ενός παιδιού, που ο ίδιος κάποτε έσπειρε!

-Το “Δέντρο-Μάνα” κοιτούν πατέρας/γιος και θεατής. Η απουσία της μητέρας του Johnny επανέρχεται στη σιωπηλή αναγνώριση της μορφής της, στην ίδια τη φύση των πραγμάτων.

Σχέση Ανάπτυξης Φαντασίας δημιουργού/θεατή = πνοή γοητείας:

Οι ήρωες συζητούν και μας μεταφέρουν εικόνες, χωρίς να τις δούμε, μολονότι εκείνοι τις κοιτούν. Φυσικά αυτό γίνεται μόνο στα κατάλληλα σημεία:

1) Αποκάλυψη παρελθόντος: Ο Johnny δείχνει από το κινητό του τηλέφωνο στον Νικήτα διάφορες προσωπικές, νικητήριες συμμετοχές με τίτλους από αγώνες Μοτοκρός, αλλά και κάποια παλιότερη σύντροφό του.

2) Αλληγορία θαυμασμού, με αναφορά μη επιβλητικού προτύπου: Στο δάσος ο Νικήτας δείχνει έναν σκίουρο στο γιο του, μιλώντας με θαυμασμό για τις φυσικές αρετές αυτού του ζώου.

Το διακριτικό ξέσπασμα του μοναχικού ήρωα:

Ο δημιουργός θα μας συστήσει πολύ διακριτικά τον ήρωά του, ο οποίος θα συστηθεί συναισθηματικά στο γιο του. Το αγροτικό όχημα έχει απομακρυνθεί από την προηγούμενη απειλητική διένεξη με το τσεκούρι και προχωρεί μέσα στην απειλούμενη εξάπλωση επιβεβλημένων καταστροφών στην περιοχή. Στο πλάνο, το τοπίο και η ρύθμιση της λήψης προσφέρουν τη συσκότιση σε θέσεις οδηγού και συνοδηγού: Ο ήρωας τότε ξεγυμνώνει την ψυχή του: “Το δάσος πρέπει να το αγαπήσεις, για να το αντέξεις. Τη μάνα σου την τρόμαξε και έφυγε. Αυτό έγινε! Μόλις σε πήρε και έφυγε, έπρεπε να το αγαπήσω αυτό το μέρος διπλά.” {εννοεί, ότι λόγω της σημαντικής ανθρώπινης-οικογενειακής απουσίας, χρειάστηκε τότε να το αγαπήσει διπλά}

Η προκληθείσα, ουδέτερη παρατήρηση στο θεατή:

Και ενόσω ο Σινεφίλ αφουγκράζεται και εκπλήσσεται με τη λυσσαλέα οργή μεταξύ πατέρα και γιου, δίχως να ξέρει απαραιτήτως με ποιον να ταυτιστεί, έρχεται τότε ο δημιουργός και προσφέρει μια αφοπλιστική θέαση/θέση! Είναι η ουδέτερη παρατήρηση, σε αυτό που ατυχώς συνάντησε σε αυτή τη γη ο Νικήτας. Φεύγουμε ξαφνικά από τη διαμάχη και το όποιο ηθικά δίκαιο ή άδικο κίνητρο, κοιτάζοντας πλέον την αντικειμενικότητα ενός υπερβατικού, ημι-φυσικού φαινομένου. Εξαφανίζεται το μένος από τους 2 ήρωες, η ένταση της άγνοιας περί απόφασης δικαίου από εμάς και έρχεται τότε η εκτίμηση του αντικειμενικού, ακατάπαυστου κινδύνου σε μια αμοιβαία σχέση επικοινωνίας σκηνοθέτη/ηρώων/θεατών. Αληθινά ενδιαφέρον στοιχείο!

 

Διεύθυνση Φωτογραφίας:

Υπεύθυνος ήταν ο Γιώργος Καρβέλας.

Η φωτογραφία κάνει όχι ένα βήμα, αλλά ένα άλμα παραπάνω, σε σχέση με την πλειονότητα του ελληνικού σινεμά. Η τοποθεσία που βρέθηκε, είναι υπέροχη για το θέμα. Ο συνδυασμός του σαγηνευτικού τοπίου και των ικανοτήτων του διευθυντή φωτογραφίας καθιστά τη θέαση, επιπέδου παγκόσμιας κινηματογράφησης. Μπράβο!

-Ο αργός-γρήγορος “χορός” των κομμένων δέντρων, ενισχύει τη σχέση δημιουργίας-καταστροφής. Αυτό παρατηρείται και με τους οδοντωτούς τροχούς από τις διεργασίες στα μεταλλεία.

-Η θέαση στο δάσος, είτε αφορά βραδινή, ημερήσια καταγραφή, είτε το ξημέρωμα, εντυπωσιάζει το ίδιο. Αποδίδεται περίτεχνα και η ενδιαφέρουσα άποψη σε κλειστούς χώρους.

-Δεν θυμάμαι, πότε ξαναείδα τόσο γαλήνιο-κατεστραμμένο τοπίο σε τέλος ταινίας. Οφείλεται και στη ρύθμιση της εικόνας, θαρρώ.

Μοντάζ:

Υπεύθυνος ήταν ο Θοδωρής Αρμάος.

Είναι συνολικά μια αρμονική ακολουθία πλάνων, με τις διακριτές, ποιοτικές στιγμές της.

Το οπτικό, καλλιτεχνικό κλειδί στο μοντάζ:

Κατά την ειρηνική περιήγηση πατέρα και γιου στο δάσος, η κάμερα θα τους καταγράψει από το ύψος του εδάφους και μακριά από αυτό. Ο θεατής αργότερα θα ανακαλύψει με μεγάλη του χαρά, ότι αυτή η στιγμή είχε πραγματικά το καλλιτεχνικό νόημά της στη σύνδεση του αγωνιώδους φινάλε του έργου.

Ερμηνείες:

Βαγγέλης Μουρίκης: Στο ρόλο του αντισυμβατικού ήρωα Νικήτα.

Κάθε φορά ο ηθοποιός μέσα στις δεκαετίες, όχι μόνο ανταποκρίνεται στις δύσκολες, διαφορετικές απαιτήσεις (π.χ. “Ο Βασιλιάς,” “Attenberg,” “Chevalier”) των εκάστοτε ή ίδιων δημιουργών, αλλά προσθέτει και πτυχές στο ήδη πολύπειρο επίπεδο της Υποκριτικής του!

Αρχικώς, μέσα στο σπίτι μονολογεί “Που στο λύκο είσαι; Μόνο εγώ σε βλέπω!” μεταδίδοντάς μας, πως παρόλο που φέρει δυναμική προσωπικότητα ο Νικήτας, έχει επηρεαστεί η ψυχοσύνθεσή του από αυτή τη μοναχική ζωή. Αργά, ρεαλιστικά και με μια έκπληξη, που δεν έχει το σθένος να ειπωθεί από τον απόντα πατέρα στο γιο, αναγνωρίζει το παιδί του. Το επόμενο πρωί, μετά τις επιθετικές ανακοινώσεις του παιδιού του, χωρίς να μιλήσει, ο ερμηνευτής εκφράζει: θυμό για το απότομο φέρσιμο του γιου, ξάφνιασμα για την είδηση του θανάτου της πρώην γυναίκας του, μια ψύχραιμη, αναγνωριστική προσέγγιση στα λεγόμενα του Johnny και επίσης μια υπερήφανη σιωπή, που προβάλει, ότι ο ίδιος δεν τρομάζει.

Κλαίει με πόνο και λίγο θυμό σαν λαβωμένο αγρίμι, βλέποντας μόνος παλιές οικογενειακές φωτογραφίες (συζύγου & γιού) και τη δική του χειρόγραφη διαθήκη. Ο μονόλογος με την κότα είναι βεληνεκούς διεθνούς σινεμά, διότι: παρουσιάζεται με σοβαρή προσέγγιση το κωμικό στοιχείο, έχοντας ύφος και ειρμό λόγου, που θα αποδιδόταν σε άνθρωπο συνομιλητή, ενόσω παράλληλα μεταφέρεται και μια ανεπαίσθητη, χιουμοριστική επικοινωνία σε εμάς τους θεατές. Ο διαπληκτισμός για τις κομμένες καρυδιές, φέρει μια ρεαλιστική προσέγγιση οργής.

Το φωνητικό, συναισθηματικό ξέσπασμα στο αμάξι είναι πολύ καλά αναπτυγμένο. Παρουσιάζεται εκεί ταυτόχρονα η οργανωμένη μεθοδολογία της υποκριτικής και η αποδιδόμενη φυσικότητα συγκινησιακής ροής στη χροιά της φωνής, σύμφωνα με τη βαρύτητα των λεγομένων, για το δάσος και τον παρελθοντικό αποχωρισμό της οικογένειας. Η οπισθοχωρημένη, αλλά υπαρκτή, πατρική στοργή διακρίνεται στις στιγμές με το σχόλιο για την πρώην κοπέλα του γιου και με τη φιλική συμβουλή για την όμοια ελιά στην πλάτη. Ανησυχεί για τη ζωή του γιου πιο πολύ από τη δική του. Η απερίγραπτη γαλήνη στο πρόσωπό του, μετά την ανέλπιστη πράξη, βοηθά τις τελικές λήψεις.

Αργύρης Πανταζάρας: Υποδυόμενος τον γεμάτο από οργή, αλλά και ανάγκη για αναζήτηση των ριζών του, Johnny.

Πάντοτε το Σινεμά θα υπερέχει των τηλεοπτικών σειρών. Πόσο βελτιώνει ο σωστός Κινηματογράφος την πορεία ενός ηθοποιού, που έχει ικανότητες, αλλά για να ελευθερωθούν περισσότερες, χρειάζονται ακριβώς τέτοιες πρωταγωνιστικές συμμετοχές! Έτσι όπως το είδα, αισθάνομαι, ότι & ο Τζώρτζης Γρηγοράκης μετέδωσε την απαραίτητη εμπιστοσύνη στον ηθοποιό.

Είναι αισθητή, αμέσως με την “εισβολή” της μηχανής, η ένταση των καταπιεσμένων συναισθημάτων, που περίμενε για χρόνια ο Johnny να εκδηλώσει στον πατέρα του. Εντυπωσιακή είναι η απόδοση του ερμηνευτή στην αδιαπέραστου τείχους ψυχρότητα μιας αδιαπραγμάτευτης διεκδίκησης κληρονομικών δικαιωμάτων. Στο μπαρ που δουλεύει η Μαίρη, η αντίληψη ενός δυσπρόσιτου περιβάλλοντος και η αίσθηση του κινδύνου, αποδίδεται από τον ηθοποιό: Είναι μεν σκληρός άνθρωπος ο Johnny, αλλά καταλαβαίνει τότε, ότι πρέπει να κάνει πίσω (“Δεν με έστειλε κανείς φίλε…Μόνος μου ήρθα”). Εκφράζεται αργότερα ο ανταγωνισμός με τον πατέρα, που κρύβει στην πραγματικότητα την απόδειξη προσωπικών ικανοτήτων προς αυτόν (“Πιάσε γυαλόχαρτο,” “Δάσος; Δες εδώ…” δείχνοντας εικόνες από κιν. Τηλ.)

“Για πες!” λέει με χροιά πιο ήρεμη-έμπιστη στη Μαίρη, φλερτάροντας. Η αμφισβήτηση στις ακλόνητες απόψεις του πατέρα, διαδέχεται την αποδόμηση αυτού με πικρές προσβολές. Η κινησιολογία του ηθοποιού, ως πανικόβλητου και ανήμπορου Johnny, κατά τον κίνδυνο του πατέρα, είναι άψογη!

Κάτι μου λέει, ότι αυτή η πραγματικά Ζωντανή, πρωταγωνιστική συμμετοχή θα είναι σταθμός στην κινηματογραφική καριέρα του ηθοποιού!

Σοφία Κόκκαλη: Ερμηνεύοντας την καλόκαρδη, συνετή Μαίρη.

Αναζητήστε παλιότερες, κινηματογραφικές παρουσίες της Ταλαντούχας Ηθοποιού και θα καταλάβετε, ότι δικαίως αυξάνονται οι κινηματογραφικές της συμμετοχές (ρίξτε μια ματιά εδώ, για άλλη μία ερμηνεία της: https://eretikos.gr/eretiki-analysi-tis-tainias-winona/289609)

Καταρχάς, η ηθοποιός παρουσιάζει ορισμένα στοιχεία για την έλλειψη εμπιστοσύνης, που έχει η Μαίρη στους ανθρώπους, καθώς και κάποια μεταφερόμενη, παρελθοντική θλίψη εκείνης. Όπως προείπαμε, η Μαίρη αποτελεί μια σημαντική μορφή **Σύνεσης. Αυτό αποδίδεται και εξαιτίας της ποιοτικής ερμηνείας της ηθοποιού, η οποία ήταν φυσικά ικανότατη, ώστε να υποστηρίξει τέτοιο νοηματικό βεληνεκές, ακόμη και σε σύντομες στιγμές.

Το ενδιαφέρον για τον Johnny προκύπτει στην αφυπνισμένη έκφρασή της, μόλις αμέσως ακούει, ποιανού γιος είναι. Του μιλά ντροπαλά, χωρίς πολύ αυτοπεποίθηση, αλλά δείχνοντας, πως δεν είναι η ίδια και ιδιαίτερα εξωστρεφής (ωραία η κινησιολογία, όπου σηκώνει με αμηχανία-ντροπή το μανίκι-τιραντάκι της). Μόλις τον συμβουλεύει να μην εμπλακεί στις διενέξεις για το θέμα των μεταλλείων, εκφράζει και τη θέση της γυναίκας στην επαρχία, που μάλλον δεν υπολογίζουν τη γνώμη της, όσο θα έπρεπε. Στην αγκαλιά των εραστών παρουσιάζει τη γαλήνια, τρυφερή έκφραση προσώπου, αν και τα μάτια της είναι κλειστά.

Τελικά, η ερμηνεύτρια, είτε βρεθεί σε παραλία (βλ. “Winona”) είτε σε δάσος, μέσα από τους ρόλους “δαμάζει” το εκάστοτε φυσικό τοπίο και το αξιοποιεί στην αναζωογόνηση της περσόνας της. Εδώ το κάνει απλά, αισθαντικά, αλλά και λίγο πιο εγκεφαλικά.

Υπερασπίζεται το παρελθόν του Νικήτα και το ρόλο του σπιτιού του. Θέτει τα υπομονετικά Όρια κατανόησης, σύνεσης και ενσυναίσθησης του ρόλου, μόλις ο Johnny την αποπαίρνει.

Σκηνογραφία:

Υπεύθυνη ήταν η Δάφνη Καλογιάννη.

Το λέω ειλικρινά για την αυταπόδεικτη, ποιοτική δουλειά της, που παρατηρείται στο έργο και όχι για τις βραβεύσεις: Πραγματικά Εύγε!

Μουσική:

Υπεύθυνος ήταν ο Μιχάλης Μοσχούτης.

Η ατμοσφαιρική μουσική από ακουστικές και ηλεκτρικές κιθάρες ξεχωρίζει σε κάποια σημεία του έργου. Έχει πιο διεθνή μουσική αντίληψη αυτό το ύφος. Μπορούσε να αξιοποιηθεί καλύτερα η μουσική του Νικόλα Άσιμου.

Ήχος:

Υπεύθυνοι ήταν οι Λέανδρος Ντούνης, François Abdelnour.

Η φωνή του γιου-παρελθόντος, που αναζητά τον πατέρα, ακούγεται σαν ενισχυμένο στοιχειό του δάσους: “Νικήτα!”

Παρατηρούμε την τεχνική Voiceover να συμπληρώνει τη χειρόγραφη διαθήκη του Νικήτα, όταν στη θέαση του βραδινού, ατμοσφαιρικού κάδρου ακούμε την εισερχόμενη φωνή εκείνου να αφήνει στον Johnny τα πάντα.

Ο διαφορετικός, ηχητικός μιμητισμός ζώων από τους Νικήτα, Johnny και Μαίρη είναι πραγματικά η πιο εκφραστική, ακουστική διάσταση για την ένωση ανθρώπου και φύσης. Ένα απολύτως σχετικό καλλιτεχνικό εφόδιο, με τη μετάδοση της μίας θεματικής του έργου στον ακροατή/θεατή.