Eretiki κριτική της ταινίας Δωμάτιο 108 (L’Ennemi)

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Από τον Eretiko κριτικό Γιάννη Κρουσίνσκυ

Η σπάνια, εκφραστική μορφή της Απρόσωπης Αλήθειας θα δώσει διακριτή γοητεία στο έργο του Stephan Streker.

Η μεθοδικά απλή δομή του σεναρίου του έχει μεστό, καλλιτεχνικό στόχο. Μα αυτός δεν θα γίνει εύκολα ορατός, πειστικός από όλους τους Σινεφίλ.

Οι σταθερές, κινηματογραφικές βάσεις σκηνοθεσίας, μοντάζ & διεύθυνσης φωτογραφίας θα ενισχύσουν σημαντικά το ποιοτικό σύνολο στην πορεία του έργου.

Υπόθεση

Μολονότι όλα έμοιαζαν ιδανικά στη ζωή του εκλεγμένου Βέλγου πολιτικού Louis Durieux, φαίνεται, πως μάλλον για εκείνον η ευτυχία διέθετε αμφίσημες πτυχές, που ο ίδιος αδυνατούσε να διαχειριστεί. Ο Louis, λόγω της πολιτικής και κοινωνικής του ανέλιξης, αν και στο υπόλοιπο Βέλγιο ήταν ένα επιφανές πρόσωπο, αντιθέτως στις πέντε επαρχίες της συνολικής φλαμανδικής περιοχής υπήρξε τελείως άγνωστος. Για αυτό το λόγο και επέλεξε την Οστάνδη της Δυτικής Φλάνδρας, ώστε να περάσει λίγες ιδιωτικές στιγμές με τη νεαρή, όμορφη σύζυγό του, Maeva Durieux.

Το πάθος δεν είχε φύγει από τη θυελλώδη, ερωτική σχέση τους. Απλώς αυτό το πάθος βρισκόταν τώρα πια στη δηλητηριώδη, εξουσιαστική του στιγμή. Η παρόμοια κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ μέσα σε αυτή την άσχημη, ημιαμφίδρομη, ψυχολογική κατάσταση είναι βέβαιο, ότι έκανε τα πράγματα πολύ χειρότερα για το ζευγάρι. Σε ξενοδοχείο της Δυτικής Φλάνδρας ο Louis θα αρχίσει ξαφνικά να αναζητά με έντονη ανησυχία και αυξανόμενη ζήλια την αγνοούμενη σύζυγό του, Maeva.

Ο ρεσεψιονίστ του ξενοδοχείου θα παρατηρήσει μια ασυνήθιστη νευρικότητα στον Louis Durieux. Ο Louis, χωρίς να σκεφτεί τίποτα, γνωστοποίησε με τη συμπεριφορά του, ότι κάτι πλέον δεν πάει καλά στη σχέση αυτού του γάμου. Η αινιγματική Maeva φαίνεται, πως τη μια στιγμή βρισκόταν στο δωμάτιο 108 του ξενοδοχείου και την άλλη εξαφανιζόταν, δίχως να ενημερώσει το σύζυγό της.

Σε ανύποπτο χρόνο ο πολιτικός Louis Durieux κατέβηκε πάλι στη ρεσεψιόν, μα αυτή τη φορά έχοντας μία κάπως εξασθενημένη ταραχή! Ενημέρωσε τότε τον έκπληκτο υπάλληλο, ότι η Maeva αυτοκτόνησε. Ζήτησε να καλέσουν την αστυνομία. Δίχως να επικαλεστεί τη βουλευτική ασυλία του στις φλαμανδικές, αστυνομικές αρχές, οι οποίες φυσικά δεν τον αναγνώρισαν, κατέληξε στη φυλακή.

H συμπεριφορά του υπήρξε ανερμήνευτη. Δεν ειδοποίησε τη δικηγόρο του, Beatrice Rondas, ούτε το γιο του, Julien. Αμφότεροι τον επισκέφτηκαν ξεχωριστά στη φυλακή. Η ασφάλεια της σωματικής ακεραιότητας, κατά την καθημερινή παραμονή του Louis Durieux στη φυλακή, θα γίνει αμφιλεγόμενη. Δεν τον πειράζουν, αλλά παράλληλα ο ίδιος απειλείται έμμεσα. Ο συγκρατούμενός του, Pablo Pasarela, μοιάζει σαν ένας καλός φίλος. Όμως ένας άλλος κρατούμενος, με επικλήσεις σε φιλοσοφικές ρήσεις, ενδιαφέροντα εκμάθησης πολλών γλωσσών και άρχουσα θέση σε αυτή την παράξενη φυλακή, ισχυρίζεται το ακριβώς αντίθετο…

Πριν φτάσει η αναμενόμενη δίκη, οι σκέψεις του Durieux βρίσκονται, στο τι ακριβώς συνέβη στη Maeva. Αλλά και στην κάποτε αξιοζήλευτη, αρμονική σχέση τους…

Ανάλυση

Γενικώς…

Πλεονεκτήματα

Το έργο σαφέστατα αξίζει την παρακολούθησή σας! Διότι θα δώσει στο θεατή μια ενδιαφέρουσα αίσθηση όχι τυπικού μυστηρίου, αλλά αντιθέτως επιλεγμένης αποστασιοποίησης από την αγνοούμενη αλήθεια.

Έτσι το βίωμα του κατηγορουμένου στην ιστορία διαθέτει πολύ μεγάλη σημασία, σε σχέση με την εγγύτητα του πυρήνα των σκέψεών του και κατά συνέπεια με την ενδιαφέρουσα αλληλεπίδραση στο ανάλογο βίωμα του θεατή. Εδώ δεν υπάρχει κάτι το τυπικό. Ταυτοχρόνως αυτή η βιωματική προσέγγιση αφορά τόσο το Σινεμά, όσο και την ίδια τη ζωή, στα δικά τους αναγνωρίσιμα όρια Ρεαλισμού. Ορισμένοι χαρακτήρες του σεναρίου, που πλαισιώνουν εχθρικά ή φιλικά τον ύποπτο πρωταγωνιστή Louis Durieux, εντάσσονται με τη συνολική τους συμπεριφορά μέσα σε αυτήν ακριβώς τη διττή, ρεαλιστική φύση Σινεμά & Ζωής.

Επιπροσθέτως, το ίδιο το έργο θα ορίσει καλλιτεχνικά τη σπάνια μορφή της Απρόσωπης Αλήθειας! Είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωποποιήσεις στο χώρο του σύγχρονου Σινεμά. Δεν μιλά για τυφλή δικαιοσύνη, αλλά για Απρόσωπη Αλήθεια το έργο. Η δομή του σεναρίου θα συναντήσει εν καιρώ οπτικά την ενδυμασία της ψυχής του Louis Durieux στην απόλυτη, καλλιτεχνική προσωποποίηση! Στην ουσία της: Στο ανέκφραστο προσωπείο με τη μεγάλη μύτη. Ο ίδιος το φορά, αλλά το φόρεσε και η Maeva στους εφιάλτες εκείνου. Το προσωπείο αυτό αποδεικνύει την ουσία του έργου. Ότι δηλαδή δεν είχε πια σημασία η ίδια η αλήθεια. Σημασία είχε, ότι κατάφερε να την αποκρύψει ο Durieux! Την απόκρυψη αυτή επέλεξε και πέτυχε ο ήρωας-αντιήρωας πρωτίστως μέσα στο μυαλό του. Τη μετέδωσε όμως και σε έμπιστες, κοινωνικές συναναστροφές, στο επίσημο δικαστήριο και εν τέλει στο θεατή. Είχε την τύχη με το μέρος του, αλλά έπαιξαν ρόλο και οι πράξεις εκείνου.

Το οπτικό, κινηματογραφικό κομμάτι της ταινίας προσφέρει συνολικά στο έργο τα δυνατότερα εφόδια καλλιτεχνικής επικοινωνίας προς το κοινό. Οι σπάνιοι, διακριτοί χρωματισμοί της διεύθυνσης φωτογραφίας, θα συναντήσουν τα εύστοχα, σκηνοθετικά πλάνα και την ομοιομορφία της αφήγησης στο μοντάζ. Αυτό το κινηματογραφικό τρίπτυχο, αφορά τόσο το σύνολο της ηθελημένα αισθαντικής ροής με την αβέβαιη έκβαση της Απρόσωπης Αλήθειας, όσο και μικρές υποενότητες, οι οποίες θα αλλάξουν προσωρινώς τη φύση αυτής. Οδηγώντας τότε ακριβώς το θεατή να ξεχάσει σε στιγμές την ίδια την αλήθεια και την απόφαση της επερχόμενης δίκης. Κάνοντάς τον πραγματικά να εστιάσει περισσότερο, στο ποιος ήταν γενικότερα ο Durieux και εάν αλλοιώθηκε ψυχικά στην πορεία της πολιτικής του καριέρας…

Οι ερμηνείες βρίσκονται ακριβώς στον καλλιτεχνικό στόχο και παίζουν σημαντικό ρόλο στην απόδοση αυτής της κινηματογραφικής ατμόσφαιρας.

Μειονέκτημα

Απλώς δεν είμαι καθόλου σίγουρος, εάν όλοι οι θεατές θα εκτιμήσουν αυτό το μελετημένο, δημιουργικό μοτίβο. Είναι πολύ ειδικό και προβλέπω δυστυχώς να μην το κατανοούν σωστά αρκετοί θεατές. Καλώς ή κακώς υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του κοινού, που δεν κατανοεί την ποιότητα μιας ταινίας, εάν αυτή δεν περιλαμβάνει απαραιτήτως ένα ολόκληρο, περίτεχνο παζλ σεναρίου. Αυτό το παζλ υποτίθεται (κατά το σκεπτικό αυτών των θεατών), πως πρέπει οπωσδήποτε να συναρπάσει με τα δημιουργικά αινίγματα και τις συνταρακτικές αποκαλύψεις του. Ειδάλλως για εκείνους δεν αξίζει ένα έργο. Δεν τους νοιάζει, ουσιαστικά, τόσο η επίδραση της οπτικής, κινηματογραφικής γοητείας, ακόμη και αν αυτή δίνει ιδιαίτερες, χρήσιμες απαντήσεις. Διαφωνώ μαζί τους, αλλά είναι φυσικά σεβαστή η άποψή τους. Εξάλλου, κάθε περίπτωση έχει άλλα δεδομένα, προκειμένου να εξαχθεί ένα σωστό συμπέρασμα.

Ωστόσο σε αυτή την περίπτωση σας υπενθυμίζω, ότι το Σινεμά δεν είναι θεατρικό έργο, ούτε και βιβλίο. Φέρει και άλλες εντυπωσιακές δυνατότητες μύησης στη γοητεία του…

Πιο αναλυτικά…

Τα αληθινά γεγονότα

Πληροφοριακά, πρόκειται για έμπνευση από αληθινή ιστορία. Αφορά την πραγματική υπόθεση “Wesphael.” Μία από τις πιο μυστηριώδεις αιτίες θανάτου ή θανατηφόρων εγκλημάτων του Βελγίου, αναλόγως. Ο πολιτικός Bernard Wesphael κατηγορήθηκε, ότι το έτος 2013 σκότωσε τη σύζυγό του, Veronique Pirroton. Αθωώθηκε μετά από τρία χρόνια, εξαιτίας έλλειψης στοιχείων. Η άτυχη γυναίκα έχασε τη ζωή της σε ένα ξενοδοχείο στην Οστάνδη (δυτική Φλάνδρα).

Αυτό που έχει μεγάλη σημασία, συνδέοντας ορθά την πραγματική ιστορία με το σενάριο της ταινίας, είναι ο διαφορετικός κόσμος της Φλάνδρας σε σχέση με το υπόλοιπο Βέλγιο. Πράγματι, οι πέντε επαρχίες της συνολικής, φλαμανδικής περιοχής παρουσιάζουν τεράστιες διαφορές τόσο σε θεσμικά ζητήματα, όσο και στην ίδια τη διάλεκτο. Άρα, στο σενάριο της ταινίας ευσταθούν τα μπερδέματα με τις φλαμανδικές αρχές αλλά και με τις μεταφερόμενες, καθοριστικές, γλωσσικές ορολογίες στα γαλλικά, σχετικά με τα λεπτομερή στοιχεία του θανάτου της Maeva, τα οποία επηρεάζουν εν τέλει το δικαστικό αποτέλεσμα.

Δεν θα μείνουμε όμως περισσότερο σε συσχετίσεις με την αληθινή ιστορία. Ας μιλήσουμε λοιπόν, από εδώ και πέρα, καλύτερα για την ίδια την ταινία “Δωμάτιο 108” (2020).

Σενάριο σε μορφή δολώματος

Υπάρχει ένα θετικό στοιχείο. Μολονότι η κεντρική ιδέα είναι αιφνιδιαστικά απλή και δεν θα μας αποκαλυφθεί ποτέ, τι ακριβώς συνέβη, το σενάριο χτίζει χρήσιμες, γέφυρες επικοινωνίας με το Σινεφίλ. Πώς γίνεται αυτό; Ωφέλιμα! Με δύο τρόπους. Α) Κατορθώνει και μας βάζει στο πολυτάραχο μυαλό του χαρακτήρα Louis Durieux, σε σχέση με το επιλεγμένο βίωμα της αποστασιοποίησης των αναμνήσεών του. Β) Επιτυγχάνει το σενάριο με την εξέλιξη αυτής της ανεξιχνίαστης υπόθεσης (η οποία φέρει αυξομειώσεις, ως προς την ενοχή ή όχι του Louis) να κρατήσει το ενδιαφέρον του θεατή για 2 αποκαλυφθείσες αλήθειες. Πρώτη, είναι η αντικειμενική πραγματικότητα των γεγονότων. Δηλαδή, τι ακριβώς συνέβη. Δεύτερη, είναι η ενδεχόμενη παραδοχή του Louis. Δηλαδή, εάν ο ίδιος παραδεχτεί στον εαυτό του και στους άλλους, τι ακριβώς συνέβη.

Είναι σκόπιμο όλο αυτό στο σενάριο! Και δεν είναι τόσο απλό, όσο φαίνεται, για κάποιον που θα επιλέξει να γράψει με τόσο ρίσκο ένα τέτοιου τύπου λακωνικής φύσης σενάριο. Διότι το βίωμα του θεατή, ταυτίζεται απολύτως με το αντίστοιχο του ήρωα-αντιήρωα, Louis Durieux. Ξέρουμε, ό,τι εκείνος ξέρει, εκτός από μια σκοτεινή, ύποπτη γωνία του μυαλού του. Εκείνη ταυτοχρόνως μπορεί ωστόσο να μην είναι τίποτε άλλο, παρά μόνο η δική μας ζοφερή, μύχια σκέψη. Καθότι θα θέλαμε εύκολα ως θεατές ταινίας, να δούμε έναν προνομιούχο πολιτικό με ελκυστική, γοητευτική σύζυγο και ακλόνητο περιβάλλον ευμάρειας, να καταρρέει κοινωνικά εν τέλει ως ένοχος σε δολοφονία.

Κατά συνέπεια, το σενάριο παίζει με το μυαλό μας, χωρίς να πει απολύτως τίποτα. Παρά μόνο τη μισή, Απρόσωπη Αλήθεια. Έχει μορφή δολώματος. Μας κατευθύνει αλλού τελικά. Διότι διαπραγματεύεται μεν την έλλειψη ενοχής, μα δεν συζητά καθόλου το τεκμήριο της αθώωσης του κατηγορουμένου.

Η σχολαστικότητα των αστυνομικών αρχών της Φλάνδρας εντυπωσιάζει, σε σχέση με τον τρόπο συλλογής, γενετικού υλικού του υπόπτου.

Η ψυχρή συμπεριφορά και τα σκληρά λεγόμενα του γιου Julien προς τον πατέρα του (όταν ο δεύτερος τα θαλασσώνει), δεν περνούν καθόλου απαρατήρητα. Επιπλέον, ο καταλύτης του έργου έρχεται από τα λεγόμενα του Julien: “Αν εσύ και η Maeva δεν είχατε καταναλώσει τόσες ποσότητες αλκοόλ, τότε τίποτε από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί.” Διότι, αν και η προϋπάρχουσα ζήλια του Louis Durieux εκτραχύνθηκε (η Maeva μάλλον είχε εραστή) τα πράγματα ξέφυγαν ακόμη περισσότερο, όταν το ζευγάρι μέθυσε υπερβολικά. Συνεπώς, ο καταλύτης είναι μεν η εξωφρενική ζήλια, αλλά επιδρά επάνω του και το αλκοόλ.

Η ατμοσφαιρική οπτική υποστήριξη

Αναλαμβάνει λοιπόν δράση το κινηματογραφικό τρίπτυχο (σκηνοθεσία, μοντάζ, διεύθυνση φωτογραφίας), το οποίο υπήρξε πραγματικά συγκροτημένο! Το σημαντικότερο όμως στοιχείο είναι, πως αυτή η τριάδα ενίσχυσε και τελικά χρωμάτισε το όραμα του σεναρίου, προσδίδοντας έτσι τη σάρκα του σασπένς στην κινηματογραφική αφήγηση! Αυτή η προσέγγιση θα παραμείνει σε ρεαλιστικά πλαίσια, φλερτάροντας λίγο και με τον εγκεφαλικό τρόμο. Η διεύθυνση φωτογραφίας θα αποδώσει τη ζήλια του Durieux και τις αναμνήσεις αυτής με κόκκινους χρωματισμούς. Για την ύποπτη φύση του θα χρησιμοποιηθεί το μπλε χρώμα. Ενώ για στιγμές χαλάρωσης ή αποφυλάκισης το κίτρινο.

Κινηματογραφική καθημερινότητα πριν το μοιραίο

Η Maeva είναι ξαπλωμένη μπρούμυτα, χωρίς σουτιέν. Βλέπουμε την πλάτη της, όπως και ο Louis. Μετά βλέπουμε την πλάτη του Durieux στο ντους. Ύστερα, εκείνος είναι ντυμένος στο υπνοδωμάτιο, κοιτάζοντας προς το μπάνιο, ενόσω τότε ακούμε τον ήχο του ντους. Ξέροντας (χωρίς να το δούμε), ότι πλέον η Maeva κάνει μπάνιο. Έγινε ουσιαστικά εκεί μια εγκεφαλική αντιστροφή ρόλων-πράξεων-εικόνων (ορατών & μη). Ο Louis μπαίνει μέσα τελικά και βλέπει, ότι η Maeva είχε αφήσει επίτηδες το νερό στο ντους να τρέχει, για να το σκάσει η ίδια από το δωμάτιο 108. Εδώ περιγράφεται συνολικά η ζάλη στη νόηση του ζεύγους, που είχε μεθύσει.

Η ατομική απόδοση της μέθης

Η μέθη του Durieux, που επηρέασε το μοιραίο συμβάν, αποδόθηκε απλά και έξυπνα. Ο ίδιος καθήμενος στο κρεβάτι του δωματίου 108 εμφάνιζε το μπουκάλι του ποτού μέσα στο σκηνοθετικό πλάνο, μόνο κάθε φορά που έβαζε περισσότερο αλκοόλ στο ποτήρι του.

Οι αναμνήσεις/εφιάλτες του Louis

Το μοντάζ τα δίνει όλα και στις δύο κατηγορίες!

Οι αναμνήσεις περιλαμβάνουν αναμφισβήτητα γεγονότα: 1) Είτε από τις κάμερες του ξενοδοχείου, όπου ο Louis Durieux φάνηκε, καθώς έσερνε την ανεξέλεγκτη, μεθυσμένη Μaeva προς το δωμάτιο 108. 2) Είτε από τη μνήμη του ιδίου, όπου εκείνος παλιότερα εκλέχθηκε στην πολιτική, υπερασπίστηκε δικαιώματα εργαζομένων και αργότερα γνώρισε με ειρηνικό, ρομαντικό τρόπο τη Maeva.

Οι εφιάλτες αφορούν μια ακατάπαυστη σύγχυση, όπου πλέον ακόμη και τα όνειρα βρίσκονται σε διάδοχες, ισοδύναμες εκφάνσεις της αλήθειας. Εκεί η αλήθεια αμφισβητείται ακόμη και μέσα στο υποσυνείδητο του Durieux. Ο ίδιος βιώνει επίσης το φαινόμενο του “ψεύτικου ξυπνήματος” ή αλλιώς “ονείρου μέσα σε όνειρο.” Για την ακρίβεια, βιώνει ένα “προ-συνειδητό όνειρο” (ψεύτικο+συνειδητό όνειρο), σε σχέση με την κατάληξη της νεκρής Maeva και τη δική του ευθύνη ή όχι.

Καλύτερες Ερμηνείες

Sam Louwyck (εγκληματίας “φιλόσοφος” με γνώσεις 7 γλωσσών): Δεν έχει σημασία, ακόμη και αν παίζεις έναν τέταρτο ρόλο. Ο ηθοποιός υποστήριξε συγκλονιστικά αυτή την περσόνα! Και μάλιστα, στις μετέπειτα καταγραφές του. Ενσάρκωσε μυστήριο, απειλή, περιέργεια προς τον Durieux, απρόβλεπτη, ατομική συμπεριφορά, αλλά και έναν συνδυασμό ορατής ευφυΐας με δόσεις υπέρμετρης αυτοπεποίθησης για τις απόψεις του. Η παραστατική χροιά της φωνής, η πειστική έκφραση και η ελάχιστη κινησιολογία έφτιαξαν ένα ζωντανό χαρακτήρα. Πολύ καλός!

Jérémie Renier (κατηγορούμενος Louis Durieux): Υποστήριξε βεβαίως τον πρωταγωνιστικό, απαιτητικό ρόλο. Οι στιγμές της νευρικότητας ή της ηρεμίας στη συμπεριφορά του χαρακτήρα κλέβουν τις εντυπώσεις.

Emmanuelle Bercot (η σημαντική νομική σύμμαχος): Αν και είχε μικρές σε διάρκεια συμμετοχές στο έργο, καταγράφηκαν τρία πολύτιμα στοιχεία με την ερμηνεία της. Η ίδια η επιβλητική προσωπικότητα. Η επιρροή στο θεατή. Και τέλος, η επίδρασή της στον Louis Durieux, ακόμη και όταν εκείνος διαφωνούσε μαζί της.

Félix Maritaud (κρατούμενος Pablo Pasarela): Σαφέστατα, ο πότε υπερκινητικός και πότε γαλήνιος ρόλος του κρατουμένου Pablo απασχολεί με αγωνία το θεατή.

Μια διανομή της Filmtrade

Συντελεστές

Σενάριο: Stephan Streker. Σκηνοθεσία: Stephan Streker. Διεύθυνση Φωτογραφίας: Léo Lefèvre. Μοντάζ: Mathilde Muyard. Πρωταγωνιστούν/Συμμετέχουν: Jérémie Renier, Alma Jodorowsky, Emmanuelle Bercot, Félix Maritaud, Sam Louwyck, Zacharie Chasseriaud, Peter Van den Begin, Bruno Vanden Broecke κ.α. Casting: Katja Wolf. Επιλογή/Διαχείριση Τοποθεσίας: Bertrand Levy Gorgeot, Malko Van den Borre, Christophe Vincent. Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Catherine Cosme. Σκηνογραφία: Axelle Le Dauphin. Μακιγιάζ: Katja Reinert-Alexis. Κοστούμια: Catherine Cosmo. Ήχος: François Dumont, Xavier Dujardin, Olivier Ronval & οι υπόλοιποι συνεργάτες τους. Μουσική: Marcelo Zarvos.