Η δημόσια εκπαίδευση απέναντι στον κρατικό αυταρχισμό και στους μηχανισμούς της αγοράς

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Του Μενέλαου Γκίβαλου*

Η  επιχειρούμενη από το κυβερνητικό καθεστώς βίαιη υποβάθμιση και αποδυνάμωση της Δημόσιας Εκπαίδευσης (σ’ όλες της τις βαθμίδες) συνοδεύεται από μια συστηματική εκστρατεία απαξίωσής της και συνδέεται ευθέως τόσο με τις ακραίες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις του όσο και με ιδιωτικά- επιχειρηματικά συμφέροντα που συνιστούν οργανικά τμήματα του καθεστώτος αυτού.

Όμως οι επιλογές αυτές – πίσω και πέρα από τις ιδεοληψίες και τα συμφέροντα- οδηγούν σε ιστορικού τύπου αλλαγές: Σε ένα πρώτο επίπεδο αποδυναμώνουν το Σχολείο και γενικότερα το Εκπαιδευτικό Σύστημα από τον κοινωνικοποιητικό του ρόλο και τον επιστημονικό- παιδαγωγικό του προσανατολισμό, μετατρέποντάς το σε μεσολαβητικό – συμπληρωματικό στοιχείο των παραγωγικών «αναγκών» και των μηχανισμών της Αγοράς.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο που αφορά στο αξιακό – κανονιστικό πλαίσιο και στις αρχές λειτουργίας του Εκπαιδευτικού  Συστήματος, επιχειρούν  να εισάγουν στο θεσμικό – λειτουργικό και αξιακό πλαίσιο της εκπαίδευσης τις βασικές  αντιλήψεις και αρχές που διέπουν τον οικονομικό ανταγωνισμό των μηχανισμών της Αγοράς  (ανταγωνισμός, ατομικισμός, εσωτερικές ιεραρχίες μεταξύ των μαθητών, εργαλειακός ορθολογισμός, τεχνικοποίηση της Γνώσης). Έτσι, αυτές θα αποτελέσουν την κυρίαρχη κουλτούρα και θα καθορίσουν τις αντιλήψεις και τις πρακτικές των νέων ανθρώπων. 

Εμμέσως, συνεπώς, οι μηχανισμοί του ανταγωνισμού της Αγοράς και οι λειτουργικές τους αρχές επιδιώκεται να αποβούν οι βασικοί πυρήνες της κοινωνικοποίησης των νέων ανθρώπων.

Το σχολείο της αγοράς

Το Σχολείο, το Εκπαιδευτικό Σύστημα κινείται σήμερα ανάμεσα σε δυο συμπληγάδες: Από τη μια πλευρά βρίσκεται ο κρατικός – καθεστωτικός αυταρχισμός (διοικητισμός – καταστολή – οικονομικός στραγγαλισμός) και από την άλλη εισβάλλουν ανεμπόδιστα τα στυγνά επιχειρηματικά συμφέροντα και οι μηχανισμοί της Αγοράς. Ιδιαίτερα οι μηχανισμοί και τα συμφέροντα αυτά (εξουσία και χρήμα) «αποικιοποιούν» ( σύμφωνα με τον όρο του J. Habermas)  την Εκπαίδευση και θέλουν να καθορίσουν τα ίδια τα περιεχόμενα της Γνώσης αλλά και τις μεθοδολογικές αρχές της  επιστημονικής δραστηριότητας.

Σ’ αυτό το πλαίσιο η υποβάθμιση και η περιθωριοποίηση αντικειμένων της Γνώσης που έχουν σχέση με τις θεωρητικές επιστήμες και τις κριτικές-μεθοδολογικές αρχές της επιστημονικής έρευνας αποτελούν συνειδητή επιλογή. Άλλωστε το παράδειγμα της Κοινωνιολογίας είναι χαρακτηριστικό.

Ο παιδαγωγικός – κοινωνικοποιητικός ρόλος του Σχολείου αποτελεί πάρεργο ή και εμπόδιο για τη διαμόρφωση του «ιδεότυπου», δηλαδή του ιδανικού τύπου  του μαθητή και αυριανού πολίτη και εργαζόμενου. Σ’ αυτόν τον νέο «ιδεώδη» τύπο, ο ατομικισμός, ο ρεαλισμός ( ή και κυνισμός), ο τεχνοκρατισμός ως μέθοδος κατανόησης των γεγονότων και των κοινωνικών φαινομένων και η υποταγή στην εξουσία συνιστούν θεμελιώδη χαρακτηριστικά.

Σ’ αυτό το περιβάλλον του ατομικιστικού ρεαλισμού διαμορφώνονται ρευστές ταυτότητες, σχετικοποιούνται οι αξίες και οι αρχές, ενώ οι χαρακτήρες και οι στάσεις ζωής γίνονται «ευλύγιστοι», ώστε να προσαρμόζονται χωρίς κραδασμούς στις απαιτήσεις της Εξουσίας και της Αγοράς…

Κι’ όμως… όλο αυτό το φανταχτερό «οικοδόμημα» παράγει κρίσεις και οδηγεί σε αποτυχίες… Οι υποσχέσεις και οι προσδοκίες που καλλιεργεί το συστημικό – καθεστωτικό πρότυπο παραμένουν ανεκπλήρωτες, διαμορφώνοντας τις συνθήκες μιας ευρύτερης κοινωνικής κρίσης. Οι νέοι άνθρωποι αισθάνονται περιθωριοποιημένοι και απαξιωμένοι, γι’ αυτό και αρνούνται να ενταχθούν στην υπόσχεση «ενός μέλλοντος που δεν έχει παρόν και ενός παρόντος που δεν  έχει μέλλον» (P. Bourdieu).

Η επίθεση του κυβερνητικού καθεστώτος κατά της Δημόσιας Εκπαίδευσης και  κατά των νέων αποτελεί επίθεση κατά της Παιδείας, του Πολιτισμού ενός λαού, επίθεση κατά της Σκέψης και της Κριτικής Γνώσης.

 Η άποψη του ίδιου του πρωθυπουργού και των επιτελών του ότι «δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να σπουδάζουν όλοι» δεν αποτελεί μόνο έκφραση ενός ταξικού μίσους κατά της κοινωνίας, αλλά και αποκαλύπτει την πολιτική και πνευματική ανεπάρκεια των ατόμων αυτών που δεν γνωρίζουν (και δεν ενδιαφέρονται να γνωρίζουν) ότι το μέσο μορφωτικό επίπεδο μιας κοινωνίας, η αποκαλούμενη «κοινωνική γνώση», αποτελεί το πιο πολύτιμο εφόδιο για να κατανοήσουν οι πολίτες τις βασικές ορίζουσες του παρόντος και να σχεδιάσουν δημιουργικά το μέλλον των επερχόμενων γενεών.

*Ο Μενέλαος Γκίβαλος είναι Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης ΕΚΠΑ και Μέλος του Π.Σ. της ΚΕΑ του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία

Σημαντική σημείωση: Επειδή το Φέισμπουκ δεν μοιράζει σε όλους τα άρθρα του Μενέλαου Γκίβαλου, αν θέλετε να τα διαβάζετε, κάντε κλικ εδώ, εγγραφείτε στο Newsletter του eretikos.gr και θα σας τα στέλνουμε στο μέιλ σας.