Η Eretiki κριτική στο 12ο Athens Open Air Film Festival

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Από τον Eretiko κριτικό Γιάννη Κρουσίνσκυ

Με την πανελλήνια πρεμιέρα της ταινίας “Η Χαμένη Κόρη” ξεκίνησε στις 14/6/2022 το 12ο Athens Open Air Film Festival.

H γνωστή & έμπειρη ηθοποιός Maggie Gyllenhaal πραγματοποίησε λοιπόν την πρώτη της ταινία ως σκηνοθέτρια-σεναριογράφος.

Το 12ο Athens Open Air Film Festival υποδέχτηκε θερμά την προσκεκλημένη δημιουργό, μαζί με τον διακεκριμένο ηθοποιό Peter Sarsgaard.

Το έργο “Η Χαμένη Κόρη” θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές αίθουσες, στις 30/6/2022.

Εισαγωγή

Σε αυτό το κείμενο θα σας μιλήσω για δύο θεματικές. Α) Τη θερμή υποδοχή από τους διοργανωτές του φετινού Φεστιβάλ προς το κοινό, αλλά και σε δημιουργούς της ταινίας “Η Χαμένη Κόρη.” Β) Την Eretiki κριτική για την ίδια την πρώτη αυτή ταινία της Maggie Gyllenhaal.

A) Η υποδοχή του Φεστιβάλ στο κοινό

Ως γνωστόν, το Athens Open Air Film Festival συνδιοργανώνεται για περισσότερο από 10 έτη, από το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας “Νύχτες Πρεμιέρας” και τον ΟΠΑΝΔΑ. Στο κατάμεστο με 1.000 θεατές, θέατρο του Αττικού Άλσους (“Κατίνα Παξινού”), ο καλλιτεχνικός διευθυντής του 12ου Athens Open Air Film Festival, Λουκάς Κατσίκας, υποδέχτηκε θερμά το κοινό σε αυτή την υποσχόμενη, πανελλήνια πρεμιέρα. Ενημέρωσε, εκφράζοντας τη χαρά του, πως η δημιουργία της ταινίας “Η Χαμένη Κόρη” (2021) πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής τόνισε, ότι η εν λόγω ταινία αποτελεί ένα είδος υψηλής ποιότητας πολιτιστικού τουρισμού για τη χώρα μας! Ο ίδιος πληροφόρησε επίσης τους θεατές για το συνολικό, όμορφο, καλοκαιρινό ταξίδι του φετινού Φεστιβάλ σε ενδιαφέροντα σημεία της Αθήνας, τα οποία θα μετατραπούν σε θερινά σινεμά! Μέρη όπως η Ρωμαϊκή Αγορά, το δροσερό πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος, η πλατεία Κοτζιά ή η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων. Ευχαρίστησε, μεταξύ άλλων, την Περιφέρεια Αττικής για την ευγενική παραχώρηση του ειδυλλιακού θεάτρου Αττικού Άλσους (“Κατίνα Παξινού”), την εταιρεία διανομής Spentzos Films για τη σημαντική παραχώρηση της ταινίας, τη Nova, μεγάλο χορηγό του Φεστιβάλ και φυσικά τους συντελεστές της ταινίας.

Στη συνέχεια, καλώς όρισε και παρουσίασε μπροστά στο κοινό τη Maggie Gyllenhaal, δημιουργό (σενάριο-σκηνοθεσία) της ταινίας “Η Χαμένη Κόρη.” Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του 12ου Athens Open Air Film Festival επισήμανε, πως μέσα από τη ματιά της Maggie Gyllenhaal πραγματοποιείται κάτι απαραίτητο: η διήγηση πολύ σημαντικών ιστοριών των γυναικών από τη σκοπιά της ίδιας της δημιουργού, η οποία είναι μία πολύ περήφανη και ξεχωριστή γυναίκα! Η ίδια η δημιουργός ευχαρίστησε τους ανθρώπους, που υπήρξαν συντελεστές της ταινίας και βρίσκονταν ανάμεσα στις θέσεις των θεατών, ζητώντας τους ευγενικά να σηκωθούν όρθιοι, ώστε να αναδειχτεί η συμμετοχή τους. Έπειτα, η Maggie Gyllenhaal μίλησε με γλυκύτητα για την ατμοσφαιρική, ελληνική υποδοχή…

B) Eretiki κριτική της ταινίας “Η Χαμένη Κόρη”

Η Καλλιτεχνική προσέγγιση

Θα παρακολουθήσουμε την ελευθερία μιας ανθρώπινης πρωτίστως και έπειτα γυναικείας έκφρασης. Βεβαίως, μόνο μετά την παρακολούθηση όλης της ταινίας διαπιστώνουμε με περισσότερη διαύγεια καταληκτικά, ότι η συνολική, καλλιτεχνική αύρα αφορά τον ίδιο τον άνθρωπο εγκεφαλικά σε πρώτο βαθμό και έπειτα τη γυναικεία έκφραση. Μολονότι, κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, προκύπτει το αντίστροφο συμπέρασμα. Υπάρχουν λοιπόν στο έργο ενδιαφέροντα μέρη σε διάφορες στιγμές, σχετικά με την ένωση συνολικής, καλλιτεχνικής-κινηματογραφικής αύρας και της ιδιαίτερης ματιάς της ηρωίδας/αντιηρωίδας Λήδας (Leda). Δημιουργεί έλξη στο θεατή, αυτή η συμπαγής σχέση σεναρίου/σκηνοθεσίας/πρωταγωνιστικής ματιάς.

Παρατηρούμε λοιπόν στην ένωση εκπεφρασμένης συναισθηματικής περσόνας (Leda=Λήδας) και κινηματογραφικής ροής της όλης ιστορίας τη γοητευτική, μη λογοκριμένη, ελευθερία των λαθών. Αυτό το καλλιτεχνικό στοιχείο της αντικειμενικής παρουσίασης του ανθρώπινου λάθους, με τις όποιες συνέπειες στην οποιαδήποτε ανθρώπινη σχέση, έχει μεγάλη σημασία στην ταινία! Διότι η κεντρική περσόνα δεν αντιπροσωπεύει ούτε μεν το τέλειο, αλάνθαστο πρότυπο μιας γυναίκας/μητέρας/συζύγου, ούτε δε και κάτι το αμοραλιστικό. Εκφράζει, κάτι το οποίο δεν αποτελεί ανθρώπινο-γυναικείο, εγκεκριμένο πρότυπο στα σίγουρα, αλλά δεν είναι και ακριβώς απάνθρωπο.

Ούτε φυσικά και εντελώς ανερμήνευτο! Μπορεί όντως να συμβεί η ψυχολογικά τραυματική, περιπαικτική συμπεριφορά της περσόνας Λήδας στις ζωές άλλων ανθρώπων, στην καθημερινή, πραγματική ζωή. Είναι ικανό αυτό το φαινόμενο να προβληματίσει σοβαρά τον Σινεφίλ. Το γιατί, δηλαδή, μπορεί πράγματι τελικώς να συμβαίνει κοινωνικά κάτι τέτοιο! Τον πετυχαίνει αυτόν τον κοινωνικό προβληματισμό η ταινία της Maggie Gyllenhaal. Δεν δίνει βεβαίως την απάντηση σε κοινωνικό, πανοραμικό βαθμό διαλεύκανσης! Και καταλήγουμε έτσι αναπόφευκτα στα ατομικά βιώματα και στον χαρακτήρα της κεντρικής περσόνας. Τα οποία παραμένουν όμως θολά και απομακρυσμένα (από επεξηγηματική άποψη) από τη δημιουργό Gyllenhaal προς το κοινό.

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση, ότι η ελευθερία της μη λογοκριμένης, αντικειμενικής παρουσίασης των ανθρώπινων λαθών είναι και ελευθερία που εκφράζει ανθρώπινα δικαιώματα, είτε γυναικών είτε αντρών. Δηλαδή, δεν τίθεται θέμα δικαιώματος να τα θαλασσώνει κάποια/κάποιος στις ανθρώπινες σχέσεις, επιδιώκοντας να φέρει τη δραματική σύγκρουση (όπως η νεαρή/ώριμη Λήδα)…Παραμένει απλώς μία ψυχολογική αντίδραση. Μία άμυνα με επιθετική μορφή, προκειμένου να καλύψει κάτι άλλο…

Κινηματογραφικές Παράμετροι

Το σενάριο…

Η κρισιμότητα της ζωντάνιας της Λήδας, σε σχέση με το Πάθος εκείνης στην οποιαδήποτε ανθρώπινη σχέση, αποδίδεται ωραία. Το Πάθος την καθόριζε. Περισσότερο και από την αγάπη για το υψηλό, ακαδημαϊκό της επίπεδο. Εκείνη ήταν ένας χαρακτήρας με έντονο ταμπεραμέντο στη νιότη της και αυτό έχει διατηρηθεί εγκεφαλικά στη βιολογική ωρίμανσή της. Στη νιότη της έκανε κάποια λάθη, πληγώνοντας αγαπημένα της, οικογενειακά πρόσωπα.

Αλλά, όπως μας υποδεικνύει το έργο, η ορθολογική ωρίμανση της ίδιας της ενηλικίωσης παρουσιάζει παρόμοια στάδια λαθών με τη νιότη της, απλώς σε άλλες ανθρώπινες σχέσεις. Η ίδια εξακολουθεί να φέρνει τη διάλυση, την ανθρώπινη σύγκρουση, αναμοχλεύοντας τις άλλες ψυχοσυνθέσεις γύρω της, χωρίς να ξέρει καν, γιατί το κάνει…Συνέβη με την εξωσυζυγική, ερωτική σχέση στο παρελθόν και τη διαρκή εγκατάλειψη της οικογένειας, αλλά συμβαίνει και τώρα με τη θόλωση του τοπίου για την εξήγηση της χαμένης κούκλας της κόρης της Νίνας. Υπάρχει η όμοια, εγωιστική ικανοποίηση, δίνοντας το στίγμα μιας ατομικής ανεξαρτησίας με κάθε κόστος, η οποία δεν επιθυμεί να την πνίγουν τυπικές, ανθρώπινες συμπεριφορές. Διότι τις θεωρεί υποταγή αυτές η ηρωίδα/αντιηρωίδα.

Μπερδεύεται ουσιαστικά η Λήδα, σχετικά με το τι είναι συντηρητικό, ανεξαρτητοποιημένο, πολιτικά ορθό ή απελευθερωμένο. Οδηγείται σε μια τυφλή αντίσταση απέναντι στην ακολουθία της Ορθής Λογικής. Προσοχή! Δεν εννοούμε όμως ακολουθία Ορθής Λογικής το συντηρητισμό μονίμως ενάντια στην παρουσία της οποιασδήποτε εξωσυζυγικής, ερωτικής σχέσης. Όχι έτσι. Αλλά αντιθέτως, συγκριτικά σε σχέση με το πραγματικό κίνητρο αυτής της συγκεκριμένης, εξωσυζυγικής σχέσης! Το οποίο, εν προκειμένω, δεν ήταν μια υπέρτερη μορφή αγάπης.

Ωστόσο, η μεγάλη επιτυχία στο σενάριο αφορά την παραδοχή της περιπαικτικής συμπεριφοράς από τη Λήδα! “Έπαιζα!” θα πει στη Νίνα στο πιο κρίσιμο σημείο της ταινίας. Σε μια γυναίκα, η οποία τη θαύμαζε μέχρι τότε. Υπάρχουν λοιπόν τέτοιοι άνθρωποι στην πραγματική ζωή, παίζοντας με τα συναισθήματα και την αντίληψη των άλλων, αλλά δεν το παραδέχονται ποτέ. Το σενάριο όμως της Gyllenhaal το παραδέχεται με θάρρος! Αυτό έκανε η περσόνα Leda Caruso είτε παλιότερα, είτε στο τώρα. Έπαιζε. Αυτή είναι η δική της στοιχειώδης, απογοητευτική ωρίμανση. Η απλή παραδοχή.

Η σκηνοθεσία…

Πλεονεκτήματα

1) Από άποψη νοηματικής σύνδεσης σε σενάριο/σκηνοθεσία η Maggie Gylenhaal πέτυχε με έγκυρο τρόπο αυτές τις καλλιτεχνικές ενώσεις. Αυτό ανήκει στα πλεονεκτήματά της. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η διευκρινιστική απόδοση στη νιότη της Λήδας, για την ψυχοσύνθεση εκείνης. Δεν θα πρέπει λοιπόν να προσπεραστεί από τους θεατές η στιγμή της αυτοϊκανοποίησης της ηρωίδας/αντιηρωίδας. Δεν είναι κυριολεκτική. Υποδεικνύει στο θεατή μεταφορικά πως εκείνη την ώρα, διακόπτουν τη Λήδα τα παιδιά της, από την απόλαυση του ατομικού, προσωπικού χώρου. Αφορά η στιγμή την απόλαυση της ανεξαρτητοποίησης, απέναντι στην ευθύνη των διαπροσωπικών σχέσεων της οικογένειας και της μητρότητας. Χωρίς όμως να υπάρχει ηθικοπλαστικός χαρακτήρας από τη σκηνοθεσία. Συμβαίνει με τη μορφή παρατήρησης! Επίσης, δεν χαρακτηρίζει απαραιτήτως μόνο τη γυναικεία ματιά. Εξάλλου, η νεαρή Λήδα παρατήρησε στο παρελθόν πρώτα τη συμπεριφορά ενός άντρα, ο οποίος έφυγε με την ερωμένη του μακριά από την οικογένειά του.

Δεύτερο παράδειγμα, έγκυρων νοηματικών συνδέσεων ανάμεσα σε σενάριο/σκηνοθεσία, είναι το αντιμαχόμενο όριο ανάμεσα στη μητρότητα και την ακαδημαϊκή εξέλιξη της Λήδας. Το συναισθηματικό αυτό όριο αποδίδεται ωραία οπτικά, από την εσωτερική πόρτα με παραθυρόφυλλα, την οποία κλείνει με βία η Λήδα μπροστά στη μία κόρη της. Κάποια τζάμια θα σπάσουν τότε. Το “γυαλί” επομένως και μεταφορικά έχει ήδη σπάσει, προτού η Λήδα πάρει κάποιες αποφάσεις.

2) Η σκηνοθετική απόσταση, της εγκληματικής φύσης από τη μαφιόζικη οικογένεια της Νίνας μέχρι τη διασταύρωση πληροφοριών με την αινιγματική ψυχοσύνθεση της πρωταγωνίστριας Λήδας, λειτουργεί ωραία στο έργο. Καλλιεργείται το μυστήριο όσο χρειάζεται και εστιάζουμε στις παράτολμες πράξεις της Λήδας με την κρυμμένη κούκλα.

Μειονεκτήματα

1) Θα το πω πιο απλά, στη γλώσσα των θεατών μιας ταινίας. Στο πρώτο μισάωρο, δεν υπάρχει ιδιαίτερη, σκηνοθετική δράση. Μολονότι αυτό έχει το σκοπό του σε πολλές ταινίες, αποτελεί παράλληλα μεγάλο ρίσκο για κάθε δημιουργό. Εδώ δεν βοήθησε καθόλου κάτι τέτοιο.

2) Από άποψη επιλογής σκηνοθετικών πλάνων με προσωπικότητα, η δημιουργός Maggie Gyllenhaal σε αυτή την πρώτη ταινία της συνολικά υστερεί. Έχουν σημασία σε κάθε ταινία τα επιλεγμένα πλάνα, δείχνοντας κάτι πιο ενδόμυχο, με τον τρόπο που ακριβώς δρουν σε αυτήν. Εδώ όμως αυτό, δυστυχώς, απουσιάζει (δεν μας ενδιαφέρει ούτε το τζιτζίκι στο μαξιλάρι, ούτε και οι θέσεις της κούκλας. Οι άνθρωποι έχουν σημασία εδώ). Είναι λοιπόν απλώς OK τα συνολικά επιλεγμένα, σκηνοθετικά πλάνα. Δεν επαρκεί όμως κάτι τέτοιο! Οπότε, εάν στις επιρροές της είναι και ο Quentin Tarantino, θα πρέπει η ίδια η δημιουργός να δουλέψει πάρα πολύ περισσότερο, ώστε αυτό να φανεί στις επόμενες σκηνοθεσίες της! Χρειάζεται να μην φοβάται δηλαδή εκείνη να αποκτήσει προσωπικότητα με τη δράση στα πλάνα της. Να τολμήσει περισσότερο!

3) Είναι πραγματικά πάρα πολλά, από αριθμητική άποψη, αυτά τα flashbacks στη νιότη της Λήδας. Βάζεις σε δύσκολη θέση με τέτοιες επιλογές τον μοντέρ σου, ο οποίος σε έσωσε, παρά τις αντιξοότητες. Δεν λέω, ότι είναι τελείως λάθος να χρησιμοποιήσεις αρκετά flashbacks, ως επιβλέπουσα σκηνοθεσία. Εδώ αυτό έγινε μεθοδικά, για να ξεχωρίσουν εν τέλει τα πιο κρίσιμα εξ’ αυτών. Επεξηγώντας στοιχεία για τη Λήδα. Μπορούσαν όμως και σε τούτο το σκεπτικό να μειωθούν αρκετά τα flashbacks. Ο θεατής θέλει τη σύνδεση στο τώρα και με αισθαντικό-οπτικό τρόπο. Τον απασχολεί εδώ περισσότερο το τώρα από το τότε!

Το μοντάζ & η διεύθυνση φωτογραφίας…

Πρόκειται για μια ιδανική, κινηματογραφική συμμαχία σε εσωτερικούς/ εξωτερικούς χώρους, σε ημέρα/νύχτα. Οι επαγγελματικές ρυθμίσεις στη διεύθυνση φωτογραφίας συν τη διαρκή ανταπόκριση του μοντάζ, ακόμη και στα πολλά flashbacks, αναβάθμισαν την ταινία! Θα σταθούμε λίγο όμως στη δουλειά του Affonso Gonçalves! Καθότι εκείνος μπορεί να εισέλθει σε έναν τριπλό στόχο σεναρίου/σκηνοθεσίας/μοντάζ, διαμορφώνοντας έτσι ένα αλλιώτικο, πιο εγκεφαλικό, κινηματογραφικό τρίπτυχο (όπως έχω πει παλιότερα, το σύνηθες, κινηματογραφικό τρίπτυχο είναι σκηνοθεσία/μοντάζ/διεύθυνση φωτογραφίας). Το έχει κατορθώσει παρελθοντικά και στην ταινία “Dark Waters” (2020). Το μοντάζ του αποδεικνύεται καθοριστικό, συνδέοντας πολλές παραστάσεις! Στέκεται με ισορροπία σε ταινίες άνω των 2 ωρών. Παρομοίως εδώ, στο “Η Χαμένη Κόρη” (2021), ο έμπειρος μοντέρ κατανόησε τον σφαιρικό, κινηματογραφικό στόχο.

Οι Ερμηνείες…

Olivia Colman (ώριμη Λήδα)

Η έμπειρη, ποιοτική ηθοποιός διασώζει ακόμη και τις στιγμές, όπου δεν υπάρχει σκηνοθετική δράση στο έργο! Είναι ενδιαφέρουσα η αντίδραση, κατά την οποία η ίδια στο ρόλο ενθυμείται ένα μελανό σημείο στην ψυχή της. Ακόμη πιο αξιοσημείωτη αποδεικνύεται αργότερα η ερμηνεία της αποκάλυψης αυτού του σημείου, δακρύζοντας. Περιγράφοντας έτσι μια αίσθηση μεταμέλειας και ντροπής, για την παρελθοντική φυγή της Λήδας.

Jessie Buckley (νεαρή Λήδα)/Dakota Johnson (Νίνα)

Η πρώτη, υποστήριξε όλη την παρορμητικότητα του νεαρού χαρακτήρα. Της κοπέλας που, σπουδάζοντας, αγνόησε, μίσησε, αμφισβήτησε, τόλμησε, πλήγωσε, αγάπησε. Παρακολουθούμε μια αυταπάρνηση από βεντετισμούς στο ρόλο αυτό. Είναι απόλυτα δοσμένη στον καλλιτεχνικό της στόχο.

Η δεύτερη, έκανε μία από τις πιο εκφραστικές της συμμετοχές, δίνοντας χρώμα σε έναν απλό ρόλο (ο οποίος μόνο βάσει σεναρίου δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο).

Peter Sarsgaard (καθ. Hardy)/Αλέξανδρος Μυλωνάς (καθ. Cole)

Ο πρώτος, βρήκε έναν τρόπο με παράξενα, αλλά ρεαλιστικά επιφωνήματα και γέλια…Αναδεικνύοντας έτσι τον καταπιεσμένο κόσμο ενός καθηγητή, που παραμένει άνθρωπος με επιθυμία για ζωή.

Ο δεύτερος, αποδεικνύει για ακόμη μια φορά, ότι οι δυνατότητές του μπορούν άνετα να υπερβούν το ελληνικό, σινεματικό σύμπαν. Ακόμη και εάν υποδυθεί ένα ρόλο με εμφάνιση στη μέση του έργου. Θυμηθείτε την εξαιρετική, ερμηνευτική απόδοση της πικρίας του καθηγητή, όταν εκείνος δίνει συγχαρητήρια στη νεαρή Λήδα!

Μια διανομή της Spentzos Films

Συντελεστές

Σενάριο: Maggie Gyllenhaal (σενάριο ταινίας), Elena Ferrante (συγγραφικό έργο στο ομότιτλο βιβλίο). Σκηνοθεσία: Maggie Gyllenhaal. Μοντάζ: Affonso Gonçalves. Διεύθυνση Φωτογραφίας: Hélène Louvart. Πρωταγωνιστούν/Συμμετέχουν: Olivia Colman, Jessie Buckley, Dakota Johnson, Ed Harris, Peter Sarsgaard, Jack Farthing, Alexandros Mylonas, Panos Koronis κ.α. Επιλογή/Διαχείριση Τοποθεσίας: Joanna Barbari, Vasilis Loutas, Katerina Nikolaou, Stefania Paraskeva, Alexandros Tsironis κ.α. Σκηνογραφία: Christine Vlachos. Casting: Kahleen Crawford. Σχεδιασμός Κοστουμιών: Edward K. Gibbon. Μουσική: Dickon Hinchliffe. Ήχος: Nicole Tessier, Tim Obzud, Gregg Swiatlowski & οι υπόλοιποι, πολύτιμοι συνεργάτες τους.