Προπαγάνδα – Παραδείγματα χειραγώγησης που έμειναν στο χρόνο

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα η προπαγάνδα απέκτησε το «επιστημονικό» νόημά της αφού χρησιμοποιήθηκε ευρέως κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο λόγω των αναδυόμενων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Οι αντιλήψεις για την προπαγάνδα ποικίλλουν ανάλογα με τη χώρα και την περίοδο, αλλά μετά την εμπειρία του Πρώτου και του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, η λέξη «προπαγάνδα» απέκτησε σαφώς αρνητική χροιά.

Ο συσχετισμός της προπαγάνδας με ψέματα, πλαστογραφία, χειραγώγηση την καθιστούν συνώνυμη με τον πειθαναγκασμό, την παραπληροφόρηση και την πλύση εγκεφάλου. Εκτός αυτού, οι αρνητικοί συνειρμοί συχνά δεν μας επιτρέπουν να «παρατηρήσουμε» την προπαγάνδα που διαδίδεται για ορισμένα θέματα της καθημερινής ζωής, τα οποία δεν είναι πάντα ζητήματα ζωής ή θανάτου.

•Τι είναι η προπαγάνδα
Μεταφρασμένη από τα λατινικά, η λέξη «propaganda» σημαίνει «διαδίδω» ή «σπέρνω». Δεν υπάρχει γενικός και κοινά αποδεκτός ορισμός για την προπαγάνδα. Πολλές προσεγγίσεις δεν βλέπουν καμία διαφορά μεταξύ της προπαγάνδας και των πληροφοριών που παρέχονται στο κοινό. Αυτό που στο μάρκετινγκ είναι «πώληση», στο σχολείο «διδασκαλία», στην εκκλησία «προσηλυτισμός», είναι στην πολιτική «προπαγάνδα».

Άλλος ορισμός βλέπει την προπαγάνδα ως μαζική πρόταση ή επιρροή μέσω της χειραγώγησης συμβόλων και της ψυχολογίας του ατόμου, δίνοντας έμφαση στην ψυχολογική επιρροή που ασκείται μέσω λεκτικών και μη λεκτικών μηχανισμών επικοινωνίας.

Για κάποιους κοινωνιολόγους σχεδόν όλα τα μεροληπτικά μηνύματα στην κοινωνία είναι προπαγάνδα, ακόμη και όταν οι προκαταλήψεις ήταν ασυνείδητες.

Η προπαγάνδα είναι μια σκόπιμη, συστηματική προσπάθεια διαμόρφωσης αντιλήψεων, χειραγώγησης των γνώσεων και άμεσης συμπεριφοράς για την επίτευξη μιας απάντησης που προωθεί την επιθυμητή πρόθεση του προπαγανδιστή.

Η προπαγάνδα είναι καλά μελετημένη εκ των προτέρων, επιτρέποντας σε κάποιον να επιλέξει την πιο αποτελεσματική στρατηγική για να διαδώσει μια συγκεκριμένη ιδεολογία ή να διατηρήσει μια ευνοϊκή θέση. Είναι συστηματική και προϋποθέτει την ύπαρξη μιας συγκεκριμένης μεθοδολογίας, η οποία επιτρέπει την επίτευξη του στόχου με οργανωμένο τρόπο. Δεν είναι τυχαίο ότι τα κράτη και οι οργανισμοί ιδρύουν ξεχωριστές υπηρεσίες ή υποδιαιρέσεις για την εφαρμογή της συστηματικής προπαγάνδας. Για παράδειγμα, η ναζιστική Γερμανία είχε ένα Υπουργείο Δημόσιας Διαφώτισης και Προπαγάνδας του Ράιχ, η Σοβιετική Ένωση το τμήμα ταραχής και προπαγάνδας, οι Ηνωμένες Πολιτείες το Γραφείο Πληροφοριών Πολέμου και οι Βρετανοί είχαν το Υπουργείο Πληροφοριών. Γενικά, το κοινό είναι περισσότερο ενήμερο για τέτοιες υπηρεσίες κατά τη διάρκεια των πολέμων, ενώ σε μη εμπόλεμες καταστάσεις, συνήθως παραμένουν «απαρατήρητες».

•Διαμόρφωση αντιλήψεων
Το πεδίο αντίληψης κάθε ατόμου είναι μοναδικό επειδή διαμορφώνεται από την επιρροή των αξιών, των ρόλων, των ομαδικών κανόνων και της αυτοεκτίμησης. Οι αντιλήψεις συνήθως σχηματίζονται μέσω της γλώσσας και των εικόνων, είτε με τη μορφή συμβόλων, αφισών, αρχιτεκτονικών μνημείων ή οτιδήποτε άλλο. Οι προπαγανδιστές συνειδητοποιούν ότι τα νοήματα σχετίζονται όχι μόνο με τις αντιλήψεις για τη γλώσσα και τις εικόνες αλλά και με τον πολιτισμό και το πλαίσιο στο οποίο εκφράζονται. Μια απρόσεκτη προσέγγιση μπορεί να προκαλέσει αντίσταση στο κοινό.

διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου στο: fragilemag.gr