Όσκαρ 2022: Ο μεγαλύτερος νικητής ήταν… οι πλατφόρμες! video

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Η βράβευση της ταινίας «CODA» με το σημαντικότερο Όσκαρ αποτελεί σημειολογικά μια κομβική στιγμή για την αμερικανική κινηματογραφία. Για πρώτη φορά, το 2022, αποσπά το βραβείο Καλύτερης Ταινίας ένα φιλμ που προβάλλεται μέσω streaming. Το συμπαθέστατο δράμα πάτησε φέτος όλα τα σωστά οσκαρικά κουμπιά: διέθετε σοβαρή καλλιτεχνική επίφαση, επικοινώνησε στο ακέραιο την ουμανιστική ματιά του και σέρβιρε μια ιστορία γλυκόπικρης ενηλικίωσης.

Αυτά τα ανίκητα χαρακτηριστικά διέκριναν οι άνθρωποι του Apple TV+ και έσπευσαν να αγοράσουν την ταινία στο Φεστιβάλ του Σάντανς με μια γενναία προσφορά 25 εκατομμυρίων. Η Apple γίνεται, λοιπόν, η πρώτη πλατφόρμα που κερδίζει  Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, κάτι που θα ακουγόταν παράδοξο μόλις πριν από λίγα χρόνια, όταν ακόμη η Ακαδημία, τα φεστιβάλ και οι υποψιασμένοι θεατές δεν ήξεραν πώς να σταθούν απέναντι στις ολοένα αναπτυσσόμενες πλατφόρμες που συμπεριφέρονταν σαν μεγάλα στούντιο και όχι απλώς σαν εναλλακτικοί πάροχοι περιεχομένου.

Η προσπάθεια χρόνων του Netflix

Αυτή η μεταστροφή δεν έγινε ξαφνικά. Το Netflix παλεύει κάθε χρονιά με ισχυρές εκστρατείες, οι οποίες θυμίζουν σε κόστος και ένταση τις ένδοξες μέρες της μηχανής της Miramax στη δεκαετία του 1990.  Έφτασε μάλιστα κοντά στον θρίαμβο το 2018 με τον υποβλητικό νεορεαλισμό του «Roma» του Αλφόνσο Κουαρόν, αλλά βρήκε στο διάβα του τον διδακτισμό του «Πράσινου βιβλίου». Τα έδωσε όλα την επόμενη χρονιά με τον δαπανηρό και επικών διαστάσεων «Ιρλανδό», όμως τα «Παράσιτα» με την ταξική παραβολή τους κέρδισαν τη καρδιά της Ακαδημίας.

Το 2020 η πολιτικά φορτισμένη «Δίκη των επτά του Σικάγο» και η αιρετική ωδή στο παρασκηνιακό Χόλιγουντ του Μεσοπολέμου που επιχείρησε ο Ντέιβιντ Φίντσερ με το «Mank» έχασαν στο νήμα από τη «Χώρα των νομάδων», καθώς οι ψηφοφόροι γοητεύτηκαν από τους έκπτωτους του καπιταλισμού στην αμερικανική ενδοχώρα. Οι πιο υποψιασμένοι θα συμπέραιναν ότι τα παραπάνω οφείλονταν στην επιφυλακτικότητα των μεγαλύτερων μελών της Ακαδημίας, κυρίων των παραγωγών, απέναντι στην επιθετική διείσδυση των streaming γιγάντων στα δικά τους χωράφια, με αποτέλεσμα να επικρατεί η εύνοια για ταινίες που γνώρισαν πρωτίστως ευρεία διανομή στις αίθουσες.

Ισχυρή η παρουσία των στούντιο

Φέτος το Netflix «κατέβασε» σαν δυνατά χαρτιά το ελεγειακό αντιγουέστερν «Η εξουσία του σκύλου» («Power of the dog») και τη λαοφιλή πικρόχολη σάτιρα «Μην κοιτάτε πάνω» («Don’t look up»). Παρ’ όλο που το ρήγμα ανάμεσα στο υψηλής ποιότητας περιεχόμενο στις πλατφόρμες και στην φθίνουσα τάση του κόσμου να επισκέπτεται την αίθουσα έχει βαθύνει, τα στούντιο είχαν την πιο ισχυρή παρουσία. Η 20th Century/Disney είχε το «West side story», το ριμέικ του Σπίλμπεργκ στο θρυλικό μιούζικαλ και το σκοτεινό νεονουάρ εξαπάτησης «Το μονοπάτι των χαμένων ψυχών» του Γκιγιέλμο Ντελ Τόρο. Η Universal είχε δύο νοσταλγικές ιστορίες: την πολυεπίπεδη και εκλεπτυσμένη «Πίτσα γλυκόριζα» του Πολ Τόμας  Άντερσον και το γλυκερό και νοικοκυρεμένο «Belfast» του Κένεθ Μπράνα. Τέλος, η Warner είχε τη δραματική «Μέθοδο των Γουίλιαμς» («King Richard») που υμνεί τη στοχοπροσήλωση προς την επιτυχία απέναντι στο αθλητικό κατεστημένο και τη σκεπτόμενη, επιστημονική φαντασία του «Dune».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στα στουντιακά οχήματα και στις αβανταδόρικες προτάσεις από πλατφόρμες ήσυχος και αξιοπρεπής στεκόταν ο Ριγιουσούκε Χαμαγκούτσι, ο οποίος με το «Drive my car» βρήκε τη χρυσή τομή ανάμεσα στη μινιμαλιστική ποίηση του Ρομέρ και την υπαρξιακή αγωνία του Μπέργκμαν.

Βραβεία με πολλά μηνύματα

Αν θέλουμε να είμαστε ακριβοδίκαιοι με τις πλατφόρμες, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στηρίζουν σθεναρά τις ανεξάρτητες φωνές του κινηματογράφου.  Άλλωστε, τόσο το «CODA» της νεοφερμένης Σιάν Χέντερ όσο και η «Εξουσία του σκύλου» της έμπειρης Τζέιν Κάμπιον βρέθηκαν διαθέσιμα προς άμεση θέαση σε ένα ευρύτατο κοινό, ενώ διαφορετικά θα τις συναντούσαμε μετά κόπου και βασάνων σε περιορισμένη διανομή, αφότου πρώτα θα είχαν διαγράψει μια κοπιώδη φεστιβαλική πορεία. Το «CODA», που ο τίτλος του σημαίνει «Παιδί Κωφών Ενηλίκων» (Child Οf Deaf Adults) και αναφέρεται στο μοναδικό άτομο που έχει ακοή σε μια οικογένεια κωφών, αποτελεί ριμέικ της γαλλικής δραμεντί «Οικογένεια Μπελιέ». Ο θρίαμβός του στα φετινά  Όσκαρ οφείλεται κυρίως στο ρεύμα υποστήριξης που απέκτησε τον τελευταίο μήνα με το θέμα του.  Ένα τέτοιο «ρεύμα» στήριξης δεν ανάγεται αμιγώς σε καλλιτεχνικά κριτήρια, αλλά συνήθως αποτελεί πράξη επανόρθωσης για αδικίες ή οφείλεται σε τάσεις συμπερίληψης και ενίσχυσης της διαφορετικότητας, όπως στην προκειμένη περίπτωση.  Άλλωστε, η αξία της «Εξουσίας του σκύλου» καλύπτεται απόλυτα από το Βραβείο Σκηνοθεσίας στην Κάμπιον, ενώ οι αγώνες της κοινότητας των κωφών δεν μπορούν να τιμηθούν δεόντως παρά μόνο με το συνολικό βραβείο.

Κάτι ανάλογο μπορεί κανείς να διακρίνει και στις κατηγορίες ερμηνειών, καθώς η βράβευση της Αριάνα ΝτεΜπόουζ («West side story») και του Γουίλ Σμιθ («King Richard») πιστοποιούν την έντονη διαφοροποίηση στο σώμα των ψηφοφόρων της Ακαδημίας τα τελευταία χρόνια, καθώς η πρωτοκαθεδρία των λευκών ηλικιωμένων ανδρών υποχωρεί σημαντικά. Η αύξηση των αφροαμερικανικών ψήφων, μαζί με ένα πείσμα αδικίας για την περσινή ήττα του Τσάντγουικ Μπόουζμαν («Θρυλική Μα Ρέινι») ενίσχυσαν πιθανότατα τους φετινούς διακριθέντες. Οι δημογραφικές μεταβολές της Ακαδημίας, η πτώση του μέσου όρου ηλικίας της και οι φρέσκιες, «woke» φωνές που δίνουν ειδικό βάρος στη συμπερίληψη είναι ακόμη ένας βασικός λόγος για τον οποίο ταινίες που θα βρίσκουν το κοινό τους μέσω του streaming, θα έχουν την ευκαιρία να βρεθούν στην άλλοτε στρυφνή λίστα των φιναλίστ.

Ο χάρτης αλλάζει ριζικά

Στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται, ακόμα και η εμπορική απήχηση μετριέται διαφορετικά. Το «CODA» απέφερε κάτι παραπάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια στα ταμεία, ποσό-ταφόπλακα υπό άλλες συνθήκες. Δεν μπορούμε όμως να γνωρίζουμε τον αριθμό των θεατών που έχουν δει το φιλμ, σε ποιες συνθήκες και σε τι μεγέθους οθόνη. Το ίδιο ισχύει για το «The lost daughter», το ψυχόδραμα στις Σπέτσες της Μάγκι Τζίλενχαλ, τη σαιξπηρική ανάγνωση του Τζόελ Κοέν «Μάκβεθ» και πολλές άλλες. Επιπλέον, τη συζήτηση για την επόμενη οσκαρική σεζόν μονοπωλεί ήδη το «Killers of the flower moon», η θηριώδης παραγωγή 200 εκατομμυρίων που ετοιμάζει ο Μάρτιν Σκορσέζε για την Apple TV. Ο χάρτης άλλαξε ριζικά μέσα στη διετία της πανδημίας, όταν δεκάδες δημοφιλείς ταινίες προσφέρθηκαν απευθείας online και τα  Όσκαρ αναγκάστηκαν να γίνουν πιο ελαστικά.

Παρακολουθώντας, βέβαια, το reunion της Ούμα Θέρμαν, του Τζον Τραβόλτα και του Σάμιουελ Τζάκσον στη σκηνή, εύλογα αναρωτιόμαστε αν έχουν νόημα τυχόν επιφυλάξεις για την επέλαση του streaming όταν τόσοι παρευρισκόμενοι στο Dolby Theater ήταν αγέννητοι τη χρονιά που βγήκε το «Pulp fiction»…

Χαστούκι με βροντερή ηχώ

Πώς γίνεται ένας θεσμός που έχει θέσει πλέον ως προτεραιότητα την καταγγελία των κακοποιητικών πρακτικών να αφήσει ατιμώρητη τη βία σε ζωντανή μετάδοση;

Οι τελετές των  Όσκαρ μας έχουν χαρίσει μπόλικα ευτράπελα. Από τον γυμνό ακτιβιστή που έτρεχε στη σκηνή πίσω από τον ανυποψίαστο Ντέιβιντ Νίβεν μέχρι την «Ινδιάνα» αντιπρόσωπο του ηχηρά απόντα Μάρλον Μπράντο και από το αμήχανο γλωσσόφιλο διαρκείας του ενθουσιώδους  Άντριεν Μπρόντι προς τη Χάλι Μπέρι μέχρι το μπέρδεμα του φακέλου που εξέθεσε τους Γουόρεν Μπίτι και Φέι Ντάναγουεϊ. Για το τελευταίο δεν την πλήρωσαν φυσικά οι θρυλικοί πρωταγωνιστές του «Μπόνι και Κλάιντ», αλλά ο Τζίμι Κίμελ που παρουσίαζε – μάλλον την πλήρωσε ο ρόλος του.  Έκτοτε τα  Όσκαρ διεξάγονται χωρίς κλασικό παρουσιαστή που κάνει τον αρχικό μονόλογο και μοιράζει τις πάσες. Το πείραμα δεν έδειξε να αποφέρει καρπούς αν αναλογιστούμε το περσινό ναδίρ θεαματικότητας. Φέτος, τρεις γυναίκες, η  Έιμι Σούμερ, η Γουάντα Σάικς και η Ρετζίνα Χολ έκαναν μια απόπειρα να επανέλθει η τελετή στην κανονικότητα με ευθύβολα αστεία, έχοντας μεγαλύτερη πληρότητα στο Dolby Theater και ολίγη περισσότερη χλιδή παρά τον πόλεμο στην επικαιρότητα.

Αποκάλυψη για τον Γουίλ Σμιθ: Του ζήτησαν να αποχωρήσει από τα Όσκαρ μετά το χαστούκι αλλά αρνήθηκε

Δεν πρόλαβε να αρχίσει η «επούλωση» και οι θεατές αντιμετώπισαν κάτι πρωτοφανές στα χρόνια του θεσμού: μια πράξη ωμής βίας. Να θυμίσουμε ότι ο Γουίλ Σμιθ θύμωσε (με μια ύποπτη χρονοκαθυστέρηση) με ένα αστείο του Κρις Ροκ που στόχευσε το ξυρισμένο κεφάλι της συζύγου του, η οποία πάσχει από αλωπεκία, με αποτέλεσμα να ανέβει έξαλλος και να γρονθοκοπήσει τον κωμικό. Ειρωνικά, ο Σμιθ στην ευχαριστήρια ομιλία του είπε: «Η αγάπη σε ωθεί να κάνεις τρέλες». Τα ίδια επικαλούνται και γυναικοκτόνοι, θα απαντούσε εύκολα κάποιος. Ο Σμιθ δεν αναφέρθηκε στην ασθένεια της συζύγου του και δεν εξέφρασε κάποιο μήνυμα απέναντι στην απροβλημάτιστη χλεύη. Αντιθέτως, επιδόθηκε σε μια μπαρόβια συμπεριφορά φωνάζοντας κάτι σαν: «Μην πιάνεις στο στόμα σου τη γυναίκα μου».

Η στυγνή επίδειξη εκδικητικής ματσίλας του Σμιθ δεν ήταν κάτι που ξεχώριζε σαν ακραία παραφωνία μέσα στη βραδιά.  Όταν ο φόρος τιμής για την 50ή επέτειο του «Νονού» γίνεται με μουσική υπόκρουση hip hop με εισηγητή τον P. Diddy, ο αμφιβόλου αξίας DJ Khaled κάνει αχρείαστο θορυβώδες πέρασμα και οι παρουσιαστές βραβείων είναι χαριτόβρυτοι νέοι ηθοποιοί που δεν έχουν καν παίξει σε κινηματογραφική ταινία, φαίνεται πως πολλοί παράγοντες πάνε να συρρικνώσουν τη γιορτή του σινεμά και οι χοντράδες είναι φυσικό συνεπακόλουθο.

Όαση συμπόνοιας στάθηκε η στιγμή που η Lady Gaga στήριξε την καταπονημένη πλέον Λάιζα Μινέλι στη σκηνή. Η σκυτάλη ανάμεσα στις δύο LGBTQ+ ιέρειες έρχεται σε αντίστιξη με τις… λεβεντιές του Σμιθ, οι οποίες θα σημαδέψουν ανεξίτηλα τα  Όσκαρ.  Έχει ενδιαφέρον να δούμε τα αντανακλαστικά της Ακαδημίας σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα και τις κυρώσεις της. Στο μεταξύ, τα εισιτήρια για την επόμενη stand-up τουρνέ του Κρις Ροκ ξεπουλάνε. Αυτή είναι η δύναμη της βιομηχανίας του θεάματος.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι τα  Όσκαρ δεν θα πεθάνουν. Μπορεί όμως εύκολα να ξεπέσουν και να γίνουν μια αδιάφορη κοσμική συνάντηση, εφάμιλλη των Grammy. Και δεν υπάρχει χειρότερο είδος θανάτου.