Μήπως είστε εσείς ο «τοξικός» στη δουλειά;

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Ο «τοξικός»: Μετά από πολλές συζητήσεις και οδηγούς επιβίωσης για το τοξικό περιβάλλον στη δουλειά, τα κακά αφεντικά, τους τοξικούς συναδέλφους, να και ένα άρθρο που αντιστρέφει τους ρόλους. Μήπως είστε εσείς ο τοξικός; ‘Η μήπως έχετε εκπαιδευτεί ασυνείδητα να ανέχεστε τα κακά αφεντικά και τους τοξικούς συναδέλφους;

Ώρα για αποτοξίνωση…

Σας έχει τύχει να φύγετε από κάποιον τοξικό εργασιακό χώρο και για «κακή σας τύχη» σύντομα να βρεθείτε στην ίδια κατάσταση; Μήπως κάνετε συνέχεια λανθασμένες προσλήψεις που καταλήγουν να σαμποτάρουν τη δουλειά σας; Αναρωτιέστε ποτέ γιατί σας συμβαίνει αυτό; Σας έχει περάσει από το μυαλό ότι κοινός παρονομαστής είστε εσείς; Δεν εννοώ ότι ο τοξικός παράγοντας εσείς είστε (αν και είναι πιθανό). Εννοώ πως ίσως επιλέγετε τοξικά περιβάλλοντα χωρίς να το συνειδητοποιείτε, σύμφωνα και με τον τίτλο του διάσημου βιβλίου αυτοβελτίωσης του δρος Τζον Κάμπατ-Ζιν Wherever You Go, There You Are («Καταλήγεις εκεί όπου κατευθύνεσαι») ή με τα λόγια της Σάρον Μάρτιν, «επαναλαμβάνουμε ό,τι δεν διορθώνουμε».

Το ψυχολογικό θρίλερ Severance (πραγματεύεται έναν δυστοπικό φαντασιακό κόσμο, όπου οι άνθρωποι προσέρχονται στον χώρο εργασίας τους απολύτως ανεπηρέαστοι από τις προσωπικές τους ιστορίες. Οι εργαζόμενοι υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση «διαχωρισμού» και όταν μπαίνουν στον ανελκυστήρα της εταιρείας όπου εργάζονται, το μυαλό τους μετατρέπεται σε tabula rasa, ώστε να συγκεντρώνονται στη δουλειά τους χωρίς το βάρος των προσωπικών προβλημάτων. Οι δημιουργοί της σειράς διαλύουν την ψευδαίσθηση πως στην εργασία μας μπορούμε να είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι μας απ’ ό,τι αλλού.

Είμαστε οι εμπειρίες μας

Μιλάμε πολύ για τις επιπτώσεις της εργασίας στη ζωή μας, όμως σπάνια εξετάζουμε το αντίστροφο: τον τρόπο με τον οποίο η προσωπική μας ζωή μας επηρεάζει στη δουλειά. Συγκεκριμένα, αναφέρομαι στον τρόπο με τον οποίο οι τοξικές μας σχέσεις παίζουν ρόλο στο πόσο ανθεκτικοί είμαστε απέναντι στην τοξικότητα στον εργασιακό χώρο. Το περιβάλλον μας διαμορφώνει το ποιοι είμαστε και το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Για κάποιους, αυτό το περιβάλλον είναι υποστηρικτικό και γεμάτο αγάπη· για άλλους, είναι σημαδεμένο από ψυχικό τραύμα, παραμέληση και κακοποίηση.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής μου διαμορφώθηκαν κατά ένα μέρος από το επάγγελμα του πατέρα μου -ήταν πιλότος μαχητικών αεροσκαφών- και την αυστηρή κουλτούρα ιεραρχίας την οποία μας επέβαλε. Οι μεταθέσεις του από τη μια στρατιωτική βάση στην άλλη και το γεγονός ότι ήμουν ο μόνος Εβραίος στο σχολείο (εκτός του αδελφού μου) δεν με βοηθούσαν να ξεφύγω από τη βία και τον εκφοβισμό που δεχόμουν. Φυσικά, ο πατέρας μου δεν ήθελε να ακούει τέτοια πράγματα. «Γίνε πιο σκληρός!», μου φώναζε. Ακόμα και όταν τα περιστατικά βίας ήταν ακραία, εγώ έπρεπε να τα υπομένω.

Όταν άρχισα να ασκώ τη δικηγορία, κατάλαβα πόσο πολύ αυτά τα πρώτα βιώματα καθόρισαν τις επαγγελματικές επιλογές μου. Βρέθηκα σε ένα σκληρό, αμείλικτο περιβάλλον, περιτριγυρισμένος από «νταήδες» σαν αυτούς που είχα συναντήσει στο παρελθόν. Κάθε αφεντικό που είχα ήταν ο πατέρας μου. Σχεδόν όλοι οι συνάδελφοί μου τρέφονταν από τον εκφοβισμό των άλλων. Σε όλες τις δικηγορικές εταιρείες που βρέθηκα, συνάντησα την ίδια κουλτούρα και τους ίδιους ανθρώπους. Η ζωή μου έμοιαζε με την κατάρα του Σίσυφου. Μόνο όταν βρήκα το κουράγιο να παρατήσω τη δικηγορία κατάφερα να σπάσω τον φαύλο κύκλο. Μπήκα στον κλάδο των επιχειρήσεων και δεν κοίταξα ποτέ πίσω.

Όμως τι ήταν αυτό που με οδηγούσε συνέχεια στα ίδια τοξικά περιβάλλοντα; Χρειάστηκα πολύ καιρό για να συνειδητοποιήσω πως η απάντηση ήταν από την αρχή «εγώ»· και, στην περίπτωσή σας, η απάντηση ίσως να είναι «εσείς». Τείνουμε να επαναλαμβάνουμε τις παλιές μας εμπειρίες. Για ποιο λόγο; Επειδή μας είναι οικείες. Όπως ο τρόπος με τον οποίο μεγάλωσα με έκανε να αναζητώ την τυραννία στη ζωή μου, έτσι και το παρελθόν μας μας εμποδίζει από το να εντοπίσουμε συγκεκριμένες μορφές τοξικότητας.

Γιατί δεν μπορείτε απλώς να το ξεπεράσετε

Υπάρχουν δύο είδη αναβίωσης του ψυχικού τραύματος: η προσαρμοστική (adaptive) και η δυσπροσαρμοστική (maladaptive). Η προσαρμοστική αναβίωση αφορά την ελεγχόμενη έκθεση σε καταστάσεις που θυμίζουν το αρχικό τραυματικό γεγονός, επιτρέποντας τη σταδιακή ίαση. Η δυσπροσαρμοστική αναβίωση περιλαμβάνει την ψυχαναγκαστική και αμυντική έκθεση σε καταστάσεις του παρελθόντος, διαιωνίζοντας κύκλους επανατραυματισμού και καταστροφικής συμπεριφοράς.

Υποσυνείδητα με προσέλκυαν τα τοξικά περιβάλλοντα διοίκησης και ελέγχου, επειδή μου ήταν οικεία η δυσφορία που μου προκαλούσαν. Γιατί δεν έφευγα αμέσως μόλις το συνειδητοποιούσα; Επειδή η αλλαγή «χορού του θυμού» προκαλεί μεγαλύτερη δυσφορία από τη δυσπροσαρμοστική αναβίωση.

Είναι πολύ δύσκολο να σταματήσουμε να ανεχόμαστε τοξικές συμπεριφορές, εάν έχουμε αναισθητοποιηθεί ως προς αυτές. Φτάνουμε στο σημείο ακόμα και να προσπαθούμε να διατηρήσουμε τοξικές σχέσεις που μας προκαλούν κατάθλιψη και άγχος και να τις δικαιολογούμε συγκρίνοντάς τες με άλλες του παρελθόντος: «Δεν είναι τόσο κακός, πού να ’βλεπες το προηγούμενο αφεντικό μου». Πιέζουμε τον εαυτό μας να προσαρμοστούμε στην παράνοια – κάτι πραγματικά παρανοϊκό.

Ώρα για αποτοξίνωση

Μήπως είστε εσείς ο «τοξικός» στη δουλειά;
Εάν σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά, ίσως αναζητάτε την τοξικότητα στον χώρο εργασίας χωρίς να το συνειδητοποιείτε. Πώς, λοιπόν, μπορείτε να αποτοξινωθείτε στην επαγγελματική σας ζωή; Ξεκινήστε αναπτύσσοντας δυσανεξία σε οτιδήποτε δεν πρέπει να ανέχεστε. Όπως έχω γράψει στο παρελθόν, η τοξικότητα δεν εξολοθρεύεται με την ευγένεια , εκτός κι αν αυτή έχει αποδέκτη τον εαυτό μας. Αν αποφασίσετε ότι σας αξίζει να σας φέρονται με ευγένεια, θα θέσετε υγιή όρια.

Κάντε ψυχοθεραπεία, διαλογισμό, κρατήστε ημερολόγιο, υιοθετήστε άλλα είδη αυτοφροντίδας που ενθαρρύνουν την περισυλλογή και ενισχύουν την αυτογνωσία μας (άσκηση, διάβασμα, διάφορες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης κ.ά.). Κάντε μία παύση και δείτε αν είστε ευγενικοί με τον εαυτό σας. Εάν ήσασταν ο δικός σας στοργικός γονιός, θα επιτρέπατε να σας φέρονται έτσι οι άλλοι ή και ο ίδιος σας ο εαυτός;

Εξετάστε το περιβάλλον σας. Είστε ευτυχισμένοι; Είναι οι συνάδελφοί σας ευτυχισμένοι; Τι ενέργεια φέρνετε στον εργασιακό σας χώρο; Τι ενέργεια φέρνουν οι συνάδελφοί σας; Στο τέλος μιας εργάσιμης ημέρας, νιώθετε σωματική κόπωση από την προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων ή «ξέπνοοι» και με κατάθλιψη, καθώς είχατε να αντιμετωπίσετε άσχημες καταστάσεις και περιττές ανοησίες; Συνεργάζεστε στενά με κάποιον που σας τρελαίνει, έναν «crazymaker», όπως λέει η Τζούλια Κάμερον στο βιβλίο της «Ο δρόμος του καλλιτέχνη»; Πρόκειται για τα άτομα που, μεταξύ άλλων, περιμένουν να τα φροντίζουν, που κατηγορούν τους άλλους, δημιουργούν μελοδραματικές καταστάσεις και τους αρέσει να προκαλούν χάος.

Το να υπομένετε την τοξικότητα δεν αποτελεί λόγο να περηφανεύεστε· το αντίθετο είναι που ισχύει. Ήρθε η ώρα να αλλάξετε κατεύθυνση. Πάρτε απόφαση πως σας αξίζει κάτι καλύτερο και αφήστε τη να σας ωθήσει προς μια υγιή πορεία. Σύντομα θα δείτε πως αυτό που κάποτε σας ήταν οικείο, το βρίσκεται πλέον αποκρουστικό. Επειδή αποδεχόμαστε εύκολα την τοξικότητα όταν είμαστε «αποσυνδεδεμένοι», προσπαθήστε να είστε παρόντες στη ζωή σας. Δεν πρόκειται να αλλάξετε αυτομάτως μόλις συνειδητοποιήσετε πως το να αποδέχεστε την τοξικότητα αποτελεί επιλογή σας – αλλά θα βρεθείτε σε άλλο μονοπάτι.

Σταδιακά, οι ήρωες του Severance αποκτούν εμμονή με το να ανακαλύψουν ποιοι είναι εκτός δουλειάς – με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στερημένοι από τις προσωπικές τους ιστορίες, η καθημερινότητα στη Lumen (τη φανταστική πολυεθνική εταιρεία στην οποία εργάζονται) μοιάζει χωρίς νόημα.

Το να επιλέξουμε να αποσυνδεθούμε από την προσωπική ή την επαγγελματική μας ζωή μπορεί να είναι μια χρήσιμη στρατηγική βραχυπρόθεσμα· όμως, απλώς χάνουμε χρόνο. Για να αποτοξινώσουμε πραγματικά τη ζωή μας, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τη σχέση μεταξύ της προσωπικής μας ιστορίας και των επαγγελματικών επιλογών μας.

Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν μας, αλλά μπορούμε να πάρουμε τον έλεγχο του παρόντος και του μέλλοντός μας αναγνωρίζοντας τα μοτίβα μας της συμπεριφοράς μας, προκαλώντας τον εαυτό μας να αναπτυχθεί και συνειδητοποιώντας ότι αξίζουμε περισσότερα. Σπάστε την κατάρα του Σίσυφου παίρνοντας αποστάσεις απ’ ό,τι σας είναι οικείο και αποδεχόμενοι πως σας αξίζει να σας φέρονται με ευγένεια.

*Ο Ντέιβιντ Μ. Μ. Τάφετ είναι επιχειρηματίας, σύμβουλος επιχειρήσεων και συνιδρυτής ομίλου παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών. Παρέχει υπηρεσίες εξωτερικού εκτελεστικού διευθυντή και καθοδηγητή, αντλώντας από την εμπειρία 30 ετών στην ίδρυση εταιρειών, στην αναβίωση επιχειρήσεων, στην καθοδήγηση επιτυχημένων ομάδων, στη συγκέντρωση κεφαλαίου και στην ανάπτυξης διατομεακών συνεργασιών για εμπορικό και δημόσιο όφελος.