Ερχεται το τέλος του homo sapiens;

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε το 2008. Ωστόσο από το 1999 είχαν αρχίσει να εκτιμούν ότι επέρχεται το τέλος του homo sapiens αν δεν φροντίσουμε να λάβουμε μέτρα.

Οπως όλοι γνωρίζουμε από τη χολιγουντιανή παιδεία μας, μετά το γκρέμισμα των ιδεολογιών ο κόσμος βολοδέρνει μεταξύ πνευματιστικών αναζητήσεων και καταστροφολογίας τύπου Αρμαγεδδώνα, παγετώνων, σεισμών και καταποντισμών. Αυτά όσον αφορά τις έξωθεν κατάρες, γιατί πάντα ενεδρεύει και ο από πεντηκονταετίας φόβος του τρελού που θα ξεκινήσει τον πυρηνικό όλεθρο.

H επιστήμη κράτησε όλα αυτά τα χρόνια τις αποστάσεις της, αφήνοντας τις προβλέψεις του μέλλοντος για τους αδαείς ή έστω τους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας. Στις 30 Μαρτίου του 1999 όμως, ο μανδύας της επιστημονικής αδιαφορίας διερράγη: ένας αξιοσέβαστος μαθηματικός, ο Vernor Vinge, παρουσίασε εργασία – σε συμπόσιο που τελούσε υπό την αιγίδα της NASA – με την εξής εισαγωγική σημείωση:

«Εντός τριακονταετίας θα έχουμε τα τεχνολογικά μέσα για να δημιουργήσουμε υπεράνθρωπη νοημοσύνη. Σχεδόν αμέσως μετά η εποχή του ανθρώπου θα τελειώσει. Είναι αυτή η πρόοδος αναπόφευκτη; Αν ναι, μπορούμε να επέμβουμε στην εξέλιξη των γεγονότων ώστε να επιβιώσουμε; Αυτά τα ερωτήματα διερευνώνται στην παρούσα εργασία και παρουσιάζονται κάποιες πιθανές απαντήσεις (όπως και επιπλέον κίνδυνοι)».

Από την πρώτη εκείνη εισήγηση ως σήμερα, η θεωρία του Vinge συζητείται με διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον από τους επιστημονικούς κύκλους. Ηδη έχει βαπτισθεί «Θεωρία της μοναδικότητας» (Singularity Theory), αντλώντας το όνομά της από το παράδοξο όσο και μοναδικό φαινόμενο που παρατηρείται στις διαστημικές Μαύρες Τρύπες: Ενώ ένα φυσικό φαινόμενο εξελίσσεται βάσει κατανοητών κανόνων, φθάνει σε ένα οριακό σημείο όπου η συνέχεια ανατρέπει κάθε κανόνα και δεν εξηγείται από τα προγενέστερα. Στο κέντρο μιας Μαύρης Τρύπας το συνεχές του χωροχρόνου διασπάται και οι νόμοι του Αϊνστάιν παύουν να ισχύουν.

Ο ορισμός αυτός του ονόματος της θεωρίας συντομογραφεί και την πορεία που προβλέπει ο Vinge για τα επόμενα χρόνια μας: Μετρώντας τον ρυθμό εξέλιξης της τεχνολογίας, διαπιστώνει ότι η σωρευτική πρόοδος σε όλους τους τομείς – χάρη στην πληροφορική – θα καταστήσει αναπόφευκτη τη «διανοητική» υπεροχή των μηχανών. Και τότε… η κατάσταση θα είναι εκτός ελέγχου. Κανείς δεν γνωρίζει τι μπορεί να συμβεί, αλλά αν οι μηχανές πάρουν τη σκυτάλη από την ανθρώπινη συμπεριφορά, μάλλον θα έχουμε την τύχη των δεινοσαύρων. Διότι, πολύ απλά και σύμφωνα με τα όσα έχουμε πράξει εμείς οι ίδιοι οι άνθρωποι στα υπόλοιπα είδη του πλανήτη, μια μηχανή μπορεί κατά την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων της να κρίνει ότι το ανθρώπινο είδος αξίζει τη μοίρα «παράπλευρης απώλειας». Για παράδειγμα, τι κάνουμε εμείς όταν τα κουνέλια πολλαπλασιάζονται και ρημάζουν το περιβόλι; Τα… λιγοστεύουμε. Ή τι κάνουμε όταν ένα είδος καλλιέργειας αποδεικνύεται αντιπαραγωγικό; Αλλάζουμε τον σπόρο!.. Οπως ακριβώς η δική μας ευαισθησία απέναντι στα φυτά και στα ζώα σταματάει όταν διακυβεύεται η δική μας ύπαρξη και ευημερία, στην εποχή κυριαρχίας των υπερέξυπνων μηχανών θα ζούμε με την αγωνία ως πού φθάνει η «μηχανιά» τους (κατά το η ανθρωπιά μας).

Οι σκέψεις του Vinge δεν έμειναν απλή υπόθεση. Σοβαροί ερευνητές της Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως ο Ray Kurzweill, διαπίστωσαν ότι, σύμφωνα με όλες τις στατιστικές αναλύσεις, ο ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης είναι εκθετικός και διπλασιάζεται κάθε 10 χρόνια. Αρα τα επόμενα δέκα χρόνια θα συμπυκνώνουν εξελίξεις που είδαμε τα προηγούμενα 20 χρόνια και τα μεθεπόμενα 10 εξελίξεις 40 χρόνων. Σε μόλις 25 χρόνια, το 2030, οι άνθρωποι θα έχουν γνωρίσει τεχνολογικά επιτεύγματα που θα αναλογούν σε 130 χρόνια προόδου με τον σημερινό ρυθμό, ενώ στο τέλος του 21ου αιώνα οι… όποιοι τυχεροί θα έχουν δει πρόοδο αντίστοιχη εκείνης που εμείς θα χρειαζόμασταν 20.000 χρόνια για να τη γνωρίσουμε!

Ο θεωρητικός της πληροφορικής και πρωτοπόρος των δικτύων Bill Joy παραιτήθηκε εφέτος από τη διευθυντική θέση του στη μεγάλη αμερικανική εταιρεία υπολογιστών Sun Microsystems. Προτού αποσυρθεί είχε διατυπώσει, σε μια συνέντευξη που έκανε πάταγο, τις ανησυχίες του για το μέλλον και τη ζοφερή προοπτική μας αν δεν ελέγξουμε το πού μας οδηγεί η βιοτεχνολογία και η νανοτεχνολογία. Ο Joy συμφωνεί με τον Kurzweill ότι γύρω στο 2030 θα είναι εφικτή η ώσμωση του τεχνικού και του βιολογικού κόσμου, με υπολογιστές να διασυνδέονται και να ανταλλάσσουν δεδομένα – και σκέψεις – με τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Αυτό το βήμα θα είναι και η αρχή της Μαύρης Τρύπας του ανθρώπινου είδους. Κατά τον Joy, πρέπει να ξεκινήσει διανοητική σταυροφορία για το πώς θα διασφαλίσουμε την ανθρωπιά στη νέα, απρόβλεπτη εποχή. Κατά τον Kurzweill, o καλύτερος τρόπος είναι να ψάξουμε τη λύση στον ίδιο τον ανθρώπινο εγκέφαλο, διερευνώντας το πώς διαμορφώνονται οι σκέψεις και η συνείδησή μας, ώστε να μπολιάσουμε τα μηχανικά «έτερα ήμισυ» του μελλοντικού εαυτού μας με τις πανανθρώπινες αξίες.

Για την ώρα, οι προβληματισμοί αυτοί κρατούνται ακόμη χαμηλά, στον κύκλο των επιστημόνων, από τον φόβο ότι μια βαρύγδουπη ανακοίνωση σε παγκόσμιο επίπεδο μπορεί να έσπερνε τον πανικό. Κάτι τέτοιο, εικάζεται, θα οδηγούσε σε συμπεριφορές που θα επιτάχυναν την έλευση της Μοναδικότητας, χωρίς πλέον σίγουρα να προλάβουμε να ετοιμαστούμε γι’ αυτήν.

Σας φαίνονται όλα αυτά απίστευτα; Πιθανόν να είναι. Αλλωστε το μόνο που δεν επιτρέπει η επιστήμη είναι να πιστεύουμε χωρίς έρευνα. Πάντως εγώ νιώθω ήδη ότι η καθημερινή μου αίσθηση ότι ο χρόνος κυλάει ολοένα και πιο γρήγορα δεν είναι διόλου αβάσιμο…

Σημείωση: Να υπενθυμίσουμε ότι τους φόβους επικράτησης πανέξυπνων μηχανών έχουν εκφράσει η μεγαλύτεροι ειδικοί της Τεχνητής Νοημοσύνης.