Τι είναι η ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα και τα χωρικά ύδατα

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Τα τελευταία χρόνια ακούμε συνεχώς τις λέξεις χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, αλλά λίγοι γνωρίζουμε τι σημαίνουν αυτοί οι όροι.

Σε αυτό το σημείωμα δίνεται μία σύντομη ερμηνεία αυτών των όρων, καθώς και των παραμέτρων τους για να μη δημιουργείται η οποιαδήποτε σύγχυση ή παρερμηνεία.
Πρέπει να σημειώσουμε πως όλα τα κράτη που διαθέτουν θάλασσα, έχουν δικαιώματα στη θάλασσα που τα περιβάλλει ή τα περιβρέχει.

Εκείνο που πρέπει να προσέξουμε στις περιπτώσεις αυτές είναι ότι τα δικαιώματα αυτά μειώνονται όσο μεγαλώνει η απόσταση από την ακτή.

Χωρικά Ύδατα ή Αιγιαλίτιδα ζώνη

Ο πρώτος όρος είναι τα Χωρικά Ύδατα ή Αιγιαλίτιδα ζώνη μιας χώρας.
Αυτή εκτείνεται, σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, στα 12 ναυτικά μίλια (1 ν.μ. = 1.852 μέτρα).
Το σημαντικό σε αυτή τη ζώνη είναι ότι το κράτος που την διαθέτη ασκεί σε αυτήν πλήρη κυριαρχία.
Με άλλα λόγια είναι κάτι ανάλογο με αυτό που συμβαίνει στο έδαφος ενός κράτους.
Μοναδικός περιορισμός της κυριαρχίας που υπάρχει είναι το δικαίωμα της «αβλαβούς διέλευσης», όπου πλοία τρίτων κρατών μπορούν να την διέρχονται χωρίς την προηγούμενη συγκατάθεση του κράτους, εφόσον αυτή δεν έχει σχέση με πολεμικές επιχειρήσεις.

Υφαλοκρηπίδα

Η υφαλοκρηπίδα έχει δύο πτυχές οι οποίες δεν πρέπει να συγχέονται.

Α) Γεωλογικά είναι η προέκταση της ξηράς μέσα στη θάλασσα, μέχρι του σημείου που ο βυθός βαθαίνει απότομα με κλίση 30-45°. Το τμήμα με την απότομη κλίση ονομάζεται υφαλοπρανές.

Β) Νομικά, σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται κατά βάση ο βυθός της θάλασσας εντός ακτίνας 200 ναυτικών μιλίων (350 χλμ.) από την ακτή και όχι όπως συμβαίνει γεωλογικά, δηλ. από το σημείο βάθυνσης.

Και τα 200 ν.μ. ισχύουν ανεξάρτητα από τη γεωλογία του βυθού.
Σε αντίθεση με τα χωρικά ύδατα, στην υφαλοκρηπίδα το κράτος δεν έχει πλήρη κυριαρχία, αλλά μόνο κυριαρχικά δικαιώματα. Κι αυτό συμβαίνει επειδή απομακρυνόμαστε από την ακτή, όπως αναφέραμε πιο πάνω.
Με βάση τη Σύμβαση του 1982, στην υφαλοκρηπίδα το κράτος έχει δικαιώματα στους φυσικούς πόρους, στο βυθό και κάτω από το βυθό.

Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (Α.Ο.Ζ.)

Με βάση τη Σύμβαση του 1982 η ΑΟΖ παρουσιάζει κάποιες διαφορές σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα.
Ούτε εδώ το κράτος έχει κυριαρχία, αλλά ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα στην Α.Ο.Ζ. Όμως αυτά τα δικαιώματα είναι ευρύτερα και φτάνουν μέχρι την επιφάνεια της θάλασσας και καλύπτουν τους ζωντανούς οργανισμούς (ψάρια, μαλάκια κ.λπ.) και την εκμετάλλευση των κυμάτων και των ρευμάτων για την παραγωγή ενέργειας και άλλα παρόμοια.
Όσον αφορά την έκτασή της η ΑΟΖ επίσης ορίζεται στα 200 ν.μ. από την ακτή και στις περισσότερες περιπτώσεις συμπίπτει με την έκταση της υφαλοκρηπίδας.

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η υφαλοκρηπίδα μπορεί να ξεπεράσει τα 200 ν.μ. και να φτάσει τα 350 ν.μ. όταν αυτή συνορεύει με την υφαλοκρηπίδα άλλου κράτους. Σε μια τέτοια περίπτωση η υφαλοκρηπίδα δεν συμπίπτει γεωγραφικά με την ΑΟΖ.

Γι’ αυτό όμως θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία με το ενδιαφερόμενο γειτονικό κράτος, αφού η έκταση δεν μπορεί να αποφασιστεί μονομερώς.
Κάτι άλλο που πρέπει να σημειωθεί είναι πως όταν οι δύο ζώνες, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, συμπίπτουν γεωγραφικά, ουσιαστικά καταργείται η πρώτη, αφού η δεύτερη περιλαμβάνει περισσότερα δικαιώματα, λόγω της συμπερίληψης και του βυθού και κάτω του βυθού.

Κάτι άλλο που πρέπει να σημειωθεί είναι πως η υφαλοκρηπίδα δεν χρειάζεται να ανακηρυχθεί αλλά μόνο να οριοθετηθεί, αφού υπάρχει από μόνη της με βάση τη Σύμβαση του 1982.

Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει με την ΑΟΖ, η οποία θα πρέπει να ανακηρυχθεί και να δηλωθεί στον ΟΗΕ.
Σε περίπτωση που δεν γίνεται κατορθωτό να συμφωνηθεί οριοθέτηση, τότε σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ θα πρέπει να γίνει καταφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή στο ειδικό Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο θα αποφασίσει τελεσίδικα.