25η Μαρτίου- Αϊτή: Η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ανεξαρτησία μας

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

25η Μαρτίου-Όταν όλη η Ευρώπη καταδίκαζε την ελληνική επανάσταση και ζητούσε το τέλος της, μια μικρή και φτωχή χώρα της Καραϊβικής στεκόταν στο πλευρό των Ελλήνων με όσα μέσα μπορούσε να προσφέρει.

Η Αϊτή, για όσους δεν γνωρίζουν, ήταν η πρώτη κρατική οντότητα που αναγνώρισε τον Αγώνα του 1821 και, παράλληλα, το δικαίωμα των Ελλήνων στην αυτοδιάθεση, ύστερα από επιστολή του Αδαμάντιου Κοραή προς τον πρόεδρο του «Χαϊτίου» Ιωάννη- Πέτρο Βογέρ (Ζαν-Πιερ Μπουαγιέ).

Το μικρό κρατίδιο της Καραϊβικής είχε στείλει τότε, εν μέσω του Αγώνα, σαράντα πέντε τόνους καφέ προς πώληση, για να αγοραστούν καριοφίλια και άλλα πολεμοφόδια. Πέραν τούτου, το ακόμα πιο συγκινητικό και άξιο παρατεταμένων υποκλίσεων είναι το γεγονός πως ξεκίνησαν να έρθουν εκατό Αϊτινοί εθελοντές στην Ελλάδα για να βοηθήσουν στον πόλεμο. Δυστυχώς, και οι 100 πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.

Το ερώτημα που ανακύπτει είναι προφανές. Τι δείχνει αυτή η κίνηση για τον διεθνή αντίκτυπο της Ελληνικής Επανάστασης και για τη διεθνή κατάσταση εκείνη την εποχή; Με λίγα λόγια, τι ζητούσαν εκατό Αϊτινοί στην Ελλάδα;

Ίσως την ίδια έκπληξη με τον σημερινό αναγνώστη να ένιωσε και ο Αδαμάντιος Κοραής όταν, τον Ιανουάριο του 1822, στο Παρίσι όπου βρισκόταν και προσπαθούσε να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για την ελληνική υπόθεση, έλαβε μια επιστολή με τίτλο “Ελευθερία… Ισότης”, υπογεγραμμένη από τον πρόεδρο του “Χαϊτίου”, Ιωάννη Πέτρο Βογέρ ή αλλιώς Ζαν Πιερ Μπουαγιέ (Jean-Pierre Boyer).

Ο Φιλελληνισμός της Αϊτής

Τι είναι αυτό που κάνει μια χώρα όπως η Αϊτή, όχι απλώς να εκφράσει την αλληλεγγύη της στον ελληνικό αγώνα, αλλά να γίνει το πρώτο κράτος που αναγνώρισε ως ανεξάρτητη την Ελλάδα; Μια πρώτη απάντηση είναι ο φιλελληνισμός. Είναι έκδηλο από τις αναφορές στον Μαραθώνα –και στη Σαλαμίνα– ότι ο συντάκτης του γράμματος είχε γνώση του κλασικού παρελθόντος.

Άλλωστε, η αναφορά στην κλασική αρχαιότητα υπήρξε μέρος της διπλωματικής ισχύος της Ελλάδας σε όλες τις φάσεις της διαδρομής της. Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, μετά την κατάληψη της Καλαμάτας την 23η Μαρτίου 1821, συνέταξε επιστολή “πρὸς τὰς εὐρωπαϊκὰς αὐλὰς” υπογράφοντας ως αρχιστράτηγος των σπαρτιατικών στρατευμάτων και της Μεσσηνιακής Συγκλήτου· σε αυτή “Δικαίῳ τῷ λόγῳ ἡ μήτηρ μας Ἑλλάς, ἐκ τῆς ὁποίας καὶ ὑμεῖς ἐφωτίσθητε […]”, ζητούσε τη συνδρομή των ευρωπαϊκών κρατών.

Επομένως, ο φιλελληνισμός ήταν κινητήρια δύναμη για τους εθελοντές. Δεν είναι όμως βέβαιο ότι αυτό και μόνο αρκεί για να κατανοήσει κανείς γιατί νεαροί ριζοσπάστες διέσχιζαν την Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική για να συμμετάσχουν στην Ελληνική Επανάσταση.

Οι Επαναστάσεις

Για να απαντήσει κανείς σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να λάβει υπόψη τη διεθνή συγκυρία, αλλά και την ιστορία της Αϊτής. Ο σημαντικός ιστορικός Έρικ Χόμπσμπαουμ (Eric Hobsbawm) στο βιβλίο του “Η Εποχή των Επαναστάσεων 1789-1848” ασχολείται διεξοδικά με τη βιομηχανική και τη Γαλλική Επανάσταση, ως διαδικασίες που άλλαξαν ριζικά τον κόσμο.

Η βιομηχανική επανάσταση, από τη μία, άλλαξε εκ βάθρων την καθημερινή ζωή και τους ρυθμούς της, η Γαλλική Επανάσταση, από την άλλη, δημιούργησε νέα ιδεολογικά ρεύματα, τα οποία επηρέασαν ολόκληρο τον κόσμο, θέτοντας στο κέντρο την ισότητα και την ελευθερία ως οικουμενικές αξίες.

Το ιδεολογικό αυτό φορτίο και οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι που ακολούθησαν στράτευσαν χιλιάδες ανθρώπους στην Ευρώπη, οι οποίοι επιζητούσαν το τέλος του παλαιού καθεστώτος. Οι ροές αυτές ιδεών και ανθρώπων δεν περιορίστηκαν μόνο στην Ευρώπη, αλλά διέπλευσαν τον Ατλαντικό και επεκτάθηκαν στις αποικίες των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική.

Ο Toussaint Louverture και ο Ιακωβινισμός

Η Αϊτή αποτέλεσε σημαντική, από οικονομική άποψη, γαλλική αποικία, λόγω της παραγωγής ζάχαρης και καφέ. Σταδιακά το νησί μετατράπηκε σε μια μεγάλη φυτεία, στην οποία σκλάβοι, ντόπιοι και από την Αφρική, μέσω του μαύρου δουλεμπορίου του Ατλαντικού, εργάζονταν αδιάκοπα υπό την εποπτεία των επίσης δούλων προϊσταμένων τους.

Το 1791, επηρεασμένοι από τις ιδέες του ιακωβινισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, οι μαύροι σκλάβοι εξεγέρθηκαν. Στην ηγεσία του κινήματος τέθηκε ένας πρώην επιστάτης, ο Τουσέν Λουβερτίρ (Toussaint Louverture), ο οποίος έμεινε γνωστός ως στρατιωτικός αρχηγός της επανάστασης και πιστώθηκε την κατάργηση της δουλείας και των φυλετικών διακρίσεων, που θεσμοθέτησε το επαναστατικό καθεστώς.

Οι Ευρωπαίοι

Αρκετούς μήνες αφού η Αϊτή αναγνωρίζει την επανάσταση, οι Μεγάλες Δυνάμεις συνεχίζουν να καταδικάζουν την Ελληνική Επανάσταση.

Εξάλλου ήδη από τον Νοέμβριο του 1820 στο Συνέδριο της Ιεράς Συμμαχίας η Ρωσία, η Πρωσία και η Αυστρία υπέγραψαν πρωτόκολλο, που διακήρυσσε το δικαίωμά τους να επεμβαίνουν στρατιωτικά σε τρίτες χώρες με σκοπό την αντιμετώπιση των επαναστατικών κινημάτων. «Σύμφωνα με τις αρχές της Ιεράς Συμμαχίας, κάθε επανάσταση ήταν έργο του Σατανά και κάθε σκλαβιά κάτω από το ζυγό του σουλτάνου είναι ευλογημένη από το Θεό», αναφέρουν οι ιστορικοί.

Στην ίδια λογική στις 14 Δεκεμβρίου 1822 η Ιερή Συμμαχία καταδίκασε την ελληνική επανάσταση θεωρώντας τη διακήρυξή της «αυθάδη και αδεξία». Οι εκπρόσωποι της Συμμαχίας αρνήθηκαν να δεχτούν την ελληνική αντιπροσωπεία που είχε πάει στη Βερόνα, για να ζητήσει βοήθεια. Την επιτροπή αποτελούσαν οι Παλαιών Πατρών Γερμανός, Γεώργιος Μαυρομιχάλης, Ανδρέας Μεταξάς και ο φιλέλληνας Γάλλος πλοίαρχος Ζουρντέν, και είχαν σκοπό να παρουσιάσουν τις θέσεις των επαναστατημένων Ελλήνων. Ιδιαίτερα έντονες ήταν οι αντιδράσεις κατά της επανάστασης από την Αυστρία με τον καγκελάριο Μέτερνιχ και κυρίως από την Βρετανία καθώς φοβούνταν ότι η εμπλοκή της Ρωσίας σε πόλεμο κατά της Τουρκίας θα άλλαζε τις ισορροπίες στην Ευρώπη και θα ισχυροποιούσε τη Ρωσία φέρνοντάς την στη Μεσόγειο.

Χρειάστηκαν πολλές μάχες, πραγματικές και πνευματικές, των Ελλήνων και πιέσεις από Φιλέλληνες, για να αρχίσει να μεταστρέφεται η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση. Η πρώτη που διαφοροποιήθηκε και άρχισε να στηρίζει τους Έλληνες ήταν τελικά η Βρετανία, η οποία αναγνώρισε την επανάσταση ενάμιση χρόνο μετά την Αϊτή.

Η επιστολή του Μπουαγέ

Η επιστολή του προέδρου της Αϊτής προς τους Έλληνες με την οποία αναγνωρίζεται η Ελληνική Επανάσταση διασώθηκε σε ελληνική μετάφραση στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως» του φιλικού και αγωνιστή του ’21, Ιωάννου Φιλήμονος:

«Ζαν Πιερ Μπουαγέ,

πρόεδρος του Χαϊτίου, προς τους Πολίτας της Ελλάδος Α. Κοραήν, Κ. Πολυχρονιάδην, Α. Βογορίδην και Κ. Κλωνάρην.

Εις τα Παρίσια

Πριν ή δεχθώμεν την επιστολή υμών, σημειουμένην εκ Παρισίων τη 20η παρελθόντος Αυγούστου, έφθασεν ενταύθα η είδησις της επαναστάσεως των συμπολιτών υμών κατά του δεσποτισμού, του επί τρεις περίπου διαρκέσαντος εκατονταετηρίδας. Μετά μεγάλου ενθουσιασμού εμάθομεν ότι η Ελλάς αναγκασθείσα τέλος πάντων εδράξατο των όπλων, ίνα κτήσηται της ελευθερίαν αυτής και την θέσιν, ήν μεταξύ των εθνών του κόσμου κατείχε.

Μία τόσον ωραία και τόσον νόμιμος υπόθεσις, και προ πάντων αι συνοδεύσασαι ταύτην πρώται επιτυχίαι, ουκ εισίν αδιάφοροι τοις Χαϊτίοις, οίτινες, ως οι Έλληνες επί πολύν καιρόν έκλινον τον αυχένα υπό ζυγόν επονείδιστον και δια των αλύσεων αυτών συνέτριψαν την κεφαλήν της τυραννίας.
Ευχηθέντες προς τον ουρανόν, όπως υπερασπισθή τους απογόνους του Λεωνίδου , εσκέφθημεν ίνα συντρέξωμεν τας γενναίας δυνάμεις τούτων, ει μη διά στρατευμάτων και πολεμοφοδίων, τουλάχιστον διά χρημάτων, ως χρησίμων εσομένων διά προμήθειαν όπλων, ών έχετε ανάγκην. Συμβεβηκότα όμως, επιβαλόντα τη πατρίδι ημών μεγάλην ανάγκην. επησχόλησαν όλον το χρηματικόν, εξ ού η Διοίκησις ηδύνατο καταβάλει μέρος. Σήμερον έτι η επανάστασις, η κατά το ανατολικόν μέρος της νήσου επικρατούσα, υπάρχει νέον προς την εκτέλεσιν αυτού του σκοπού κώλυμα. Επειδή το μέρος όπερ ηνώθη μετά της Δημοκρατίας, ής προεδρεύω, υπάρχει εν μεγίστη ενδεία και προκαλεί δικαίως μεγάλην του ταμείου ημών την δαπάνην. Εάν δ’ επέλθωσι κατάλληλοι, ως επιθυμούμεν, αι περιστάσεις, τότε βοηθήσωμεν προς τιμήν ημών τοις τέκνοις της Ελλάδος, όσον δυνηθώμεν.

Πολίται, διερμηνεύσατε προς τους συμπατριώτας υμών τας θερμοτέρας ευχάς, άς λαός του Χαϊτίου αναπέμπει υπέρ της ελευθερώσεως αυτών. Οι μεταγενέστεροι Ελληνες ελπίζουσιν εν τη αναγεννωμένη ιστορία τούτων άξια της Σαλαμίνος τρόπαια. Είθε παρόμοιοι τοις προγόνοις αυτών αποδεκνυόμενοι και υπό των διαταγών του Μιλτιάδου διευθυνόμενοι, δυνηθώσιν εν τοις πεδίοις του νέου Μαραθώνος τον θρίαμβον της ιεράς υποθέσεως, ήν επεχείρησαν υπέρ των δικαιωμάτων αυτών, της θρησκείας και της πατρίδος. Είθε, τέλος, διά των φρονίμων διατάξεων αυτών μνημονευθώσιν εν τη ιστορία οι κληρονόμοι της καρτερίας και των αρετών των προγόνων.
Τη 15η Ιανουαρίου 1822 και 19η της Ανεξαρτησίας
Μπόγερ»