Eretiki κριτική της ταινίας “Ζώνη Ενδιαφέροντος”

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Από τον Eretiko κριτικό Γιάννη Κρουσίνσκυ

H ταινία στρέφει την προσοχή της σε όσες ανεγκέφαλες κουβέντες μάς ανατριχιάζουν και αποστασιοποιείται από όσες εγκεφαλικές ταυτιζόμαστε. Οι εικόνες της ταινίας δεν εξετάζουν τον ναζιστικό όλεθρο, αλλά τον υποβολέα του. Παρόλα αυτά, το έργο φτάνει με απόλυτη επιτυχία στην Αντιναζιστική Δράση!

Μπορεί μεν να μην τα βλέπουμε, αλλά τα ναζιστικά τερατουργήματα ενυπάρχουν μέσα στην διαμαρτυρόμενη αφήγηση της ταινίας. Υπονοούνται, ακούγονται, αλλά κάποιες φορές διακρίνονται κιόλας σαν πινελιές ολέθρου.

Η συνολική έκφραση του δημιουργού Τζόναθαν Γκλέϊζερ (σκηνοθεσία-σενάριο) καταπιάνεται με το αντιναζιστικό θέμα εύστοχα και πρωτότυπα, εκμεταλλευόμενη τόσο την προσωπική της υπαρκτή δυναμική, όσο και την αύρα αντιναζιστών προγόνων του παγκόσμιου Σινεμά.

Η δε απερίγραπτη αντίθεση των συναισθημάτων μεταξύ περσόνων ανταγωνιστών & καλλιεργημένου θεατή γεννά τον έντονο, εξελισσόμενο παλμό της ταινίας. Διότι εδώ ως θύμα που βιώνει σταθερά την ταύτιση με τους αθέατους αιχμαλώτους του διπλανού στρατοπέδου καθίσταται ο εναγώνιος, ευαισθητοποιημένος θεατής.

Ανάλυση

Απαραίτητη Εισαγωγή…

Αρχικώς έχει σημασία να ξεκαθαρίσουμε, πως δεν θα πρέπει να σταθούμε καθόλου στο γεγονός, ότι η ταινία “Ζώνη Ενδιαφέροντος” (2023) φέρει κάποιες επιρροές (το γράφω έτσι, καθότι η χρήση του ρήματος “βασίστηκε” θα ήταν εντελώς άστοχη στη συγκεκριμένη περίπτωση) από το ομώνυμο βιβλίο, που έγραψε το έτος 2014 ο συγγραφέας Μάρτιν Άμις. Διότι το βιβλίο, φαίνεται, ότι διαθέτει αλλιώτικη διάσταση, με διαχωρισμό κεφαλαίων και πέραν τούτου, διαφέρει κυρίως σε καλλιτεχνική ματιά, ύφος, ονόματα, οπτικές γωνίες και εστίαση περσόνων, εξέλιξη πλοκής, μα ακόμη και στο φινάλε. Αποδεδειγμένα λοιπόν, άλλη καλλιτεχνική οντότητα παρουσιάζει η ταινία και εμφανώς αλλιώτικη διάσταση το βιβλίο. Επιπλέον, η σημαντική απαλλαγή συσχετίσεων με το ομότιτλο βιβλίο, δίνει στην πράξη ποιοτική ανεξαρτητοποίηση στην τωρινή ταινία.

Κατά συνέπεια, η ταινία “Ζώνη Ενδιαφέροντος” χρησιμοποιεί με ωριμότητα εντελώς διαφορετικά απευθυνόμενα μέσα επικοινωνίας-γοητείας-διδαχής προς το ηλικιακά πολυποίκιλο Σινεφίλ αντιναζιστικό κοινό της. Η διαφοροποίηση δικαιώνει δημιουργό και Σινεφίλ. Αυτή η διαφοροποίηση της ταινίας “Ζώνη Ενδιαφέροντος” (2023) φτάνει μάλιστα σε τέτοιο εκτεταμένα ωφέλιμο σημείο, όπου μπορούμε να μιλήσουμε τελικά για δικαίωση διατυπωμένης ανεξαρτητοποίησης (ταινίας/βιβλίου) μέσω της υπαρκτής “φιλμικής” γλώσσας του δημιουργού Τζόναθαν Γκλέϊζερ. Μια φιλμική γλώσσα, η οποία προκαλεί επάξια το ενδιαφέρον της παγκόσμιας Κινηματογραφικής Κοινότητας.

Γενικώς…

Σε ό,τι αφορά τώρα το κινηματογραφικό κομμάτι, ο δημιουργός Τζόναθαν Γκλέϊζερ (σκηνοθεσία-σενάριο) μάς παρουσιάζει μια αλλιώτικη αντιναζιστική ματιά σε σχέση με άλλες ταινίες. Τοποθετεί σε πρωταγωνιστικό βαθμό παρατήρησης τους θύτες, όχι τα θύματα του ναζισμού. Και μάλιστα η τολμηρή, αιφνιδιαστικά πανέξυπνη ματιά του, εξετάζει απολύτως συγκεκριμενοποιημένα ένα υψηλόβαθμο ναζιστικό στέλεχος και την οικογένειά του, μέσα στην προστατευμένη συμφεροντολογική και αρρωστημένη γαλήνη τους. Αμέσως μόλις ξεκινά η ταινία, η σκηνοθεσία επιμένει με διαρκές μαύρο φόντο να μας ταξιδεύει σε μια άλλη εποχή, υπό άλλο σκεπτικό. Οι πρώτες εικόνες είναι στην εξοχή και δεν προμηνύουν τίποτα το αντιναζιστικό, μα στην πραγματικότητα έχουν ήδη δώσει το διαφοροποιημένο στίγμα τους, εάν αναλογιστούμε, ότι γαλήνη βρίσκει εκεί η οικογένεια ενός τέρατος που βασανίζει και εξαφανίζει ανθρώπινες ζωές.

Περίπου στη μέση της ταινίας θα δούμε κόκκινο φόντο με αφορμή την έντονη αντίφαση των λουλουδιών από τον κήπο της προκλητικά ασφαλούς ναζιστικής οικογένειας και του αντίστροφου βαθμού ακραίας επικινδυνότητας για τους αβοήθητους αιχμαλώτους, ο οποίος οδηγεί σε αιματηρή απώλεια αυτές τις ψυχές που βρίσκονται ακριβώς δίπλα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στον επίλογο του έργου, το μαύρο φόντο (μαζί με μια μικρή άσπρη ματιά) θα μας ταξιδέψει από το παρόν του τερατώδους χαρακτήρα στο μέλλον μας και έπειτα ουσιαστικά στο παρελθόν του. Ζούσαμε το παρόν του, μα πλέον ο ανταγωνιστής-χαρακτήρας κοιτά στο μέλλον που αφορά τη δική μας ειρηνική ζωή και εμείς ως θεατές επιστρέφουμε στο παρελθόν, το οποίο αφορά πάλι τη δική του αιμοδιψή ζήση (*ανάλυση αυτής της ιδιαίτερης χρονολογικής μεταφοράς στην κατηγορία “Πιο Αναλυτικά” της Eretikis κριτικής).

Τα προαναφερθέντα τρία σημεία-διαστήματα (προλόγου, μέσης και επιλόγου) δείχνουν την αιχμή του δόρατος στο αντιναζιστικό σκεπτικό του έργου του Γκλέϊζερ. Μέσα σε αυτά τα τρία σημεία-διαστήματα κατά τμηματικές υποενότητες, εκμεταλλευόμενη τις κινηματογραφικές παραμέτρους (σκηνοθεσία, σενάριο, μοντάζ, διεύθυνση φωτογραφίας, ερμηνείες κτλ), μαζί με έναν γοητευτικό συνδυασμό αποστασιοποίησης και εγγύτητας, η ταινία εκφράζει πιο αναλυτικά υπό ωφέλιμη μορφή διαμαρτυρίας την αθλιότητα του ναζισμού. Έτσι όταν μιλάμε για επικοινωνία-γοητεία-διδαχή της ταινίας, εννοούμε φυσικά ότι τη συναντάμε λόγω της απρόσμενης αλλιώτικης οπτικής γωνίας, η οποία ωστόσο κατορθώνει και αναδεικνύει εδώ, με την ίδια βαρύτητα, την καθοριστική εναντίωση στη φρικαλεότητα του ναζισμού!

Ο Σινεφίλ ακολουθεί μεν πιστά αυτό το πρωτότυπο αινιγματικό ταξίδι, αλλά για να το κάνει σωστά, θα πρέπει να έχει ήδη παρακολουθήσει αντιναζιστικές ταινίες με το αντίστροφο (απογύμνωση μαζικής κτηνωδίας) και το ενδιάμεσο (εστίαση τερατουργημάτων σε συγκεκριμένες ιστορίες) μοτίβο ή έστω να έχει διαβάσει και συνειδητοποιήσει τη διάσταση της φρικαλεότητας του Ολοκαυτώματος και όλης της ναζιστικής απειλής. Αντικειμενικά, υπάρχει αυτή η απαραίτητη προϋπόθεση. Μόνο τότε παρακολουθώντας την ταινία “Ζώνη Ενδιαφέροντος”, ο θεατής θα είναι ικανός να φτάσει πλήρως επικοινωνιακά στην αντιναζιστική διδαχή, αυτής της –σπάνια μα ορατά- πρωτότυπης κινηματογραφικής γοητείας, υπό ασυνήθιστη οπτική γωνία.

Πάντως ακόμη και όταν δεν ισχύει κάτι τέτοιο, κατά την άποψή μου, μπορεί σπανίως η ταινία να προκαλέσει το ενδιαφέρον σε νεαρούς, ανενημέρωτους ή ιστορικά υπεκφεύγοντες ανθρώπους, ώστε εκείνοι να προβληματιστούν διαβάζοντας ή αναζητώντας έπειτα, έργα με Αντιναζιστική Δράση. Έχει δηλαδή μια διπλή διαδραστικότητα η ταινία, αλλά σαφώς κυριαρχεί η περίπτωση της κινηματογραφικά προϋπάρχουσας αντιναζιστικής ενημέρωσης και γνώσης για τους θεατές, προκειμένου να κατανοήσουν το εγκεφαλικό σκεπτικό του Γκλέϊζερ. Ο δημιουργός Γκλέϊζερ το ήξερε αυτό φυσικά. Και έτσι έδρασε κινηματογραφικά, εστιάζοντας όχι στην γνώριμα οπτικοποιημένη σωματοποίηση της ναζιστικής κτηνωδίας, την οποία αντιμετώπισαν-υπέστησαν τόσοι αιχμάλωτοι μέσα στο Άουσβιτς.

Αλλά αντιθέτως, εξετάζοντας την εγκεφαλικά αρρωστημένη πρόθεση, καθώς και την προκλητικά τυποποιημένη καθημερινότητα των υψηλόβαθμων φρενοβλαβών-ναζιστών συμφεροντολόγων, έξω από αυτό το στρατόπεδο. Για την ακρίβεια, το “έξω από το στρατόπεδο” ισχύει μόνο για εμάς τους θεατές και για την οικογένεια (γυναίκα με πέντε παιδιά) του ναζί αξιωματικού πρωταγωνιστή-ανταγωνιστή. Εκείνος όμως επισκέπτεται τακτικά το στρατόπεδο, αλλά η σκηνοθεσία δεν ασχολείται με αυτό. Ασχολείται κατά κύριο λόγο με το καθημερινό οικογενειακό του περιβάλλον. Ωστόσο, αυτή η ειδεχθής οικογενειακή καθημερινότητα συμβαίνει όχι απλώς έξω και κάπου κοντά, μα ακριβώς δίπλα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς! Και τούτη επακριβώς η σεναριακή και σκηνοθετικά αποδιδόμενη κινηματογραφική παράμετρος είναι που κεντρίζει και το ενδιαφέρον του ανατριχιασμένου, σκεπτόμενου θεατή.

Η δε απερίγραπτη αντίθεση των συναισθημάτων μεταξύ περσόνων ανταγωνιστών και καλλιεργημένου θεατή γεννά τον έντονο, εξελισσόμενο παλμό της ταινίας. Διότι εδώ ως θύμα που βιώνει σταθερά την ταύτιση με τους αθέατους αιχμαλώτους του διπλανού στρατοπέδου καθίσταται ο εναγώνιος, ευαισθητοποιημένος θεατής. Απερίγραπτη αντίθεση συναισθημάτων…Αφενός ανταγωνιστών περσόνων που πράττουν τερατουργήματα υπό γαλήνιο μοτίβο ζήσης και αφετέρου έκπληκτου θεατή, ο οποίος φιλτράρει στη σκέψη του, το πόσο φρικτή είναι η αταραξία αυτών των περσόνων σε σχέση με τα ναζιστικά εγκλήματα που διαπράττονται ακριβώς δίπλα.

Μπορεί μεν να μην τα βλέπουμε, αλλά τα ναζιστικά τερατουργήματα ενυπάρχουν μέσα στην διαμαρτυρόμενη αφήγηση του Γκλέϊζερ. Υπονοούνται, ακούγονται, αλλά κάποιες φορές διακρίνονται κιόλας σαν πινελιές ολέθρου. Οι πινελιές αυτές ήταν απαραίτητες. Διότι, το έργο “Ζώνη Ενδιαφέροντος” εξετάζει τη ζήση στο οικογενειακό περιβάλλον του αληθινού προσώπου, υψηλόβαθμου αξιωματικού των ναζί, ονόματι ρούντολφ ες (σκοπίμως γράφω χωρίς πρώτα κεφαλαία γράμματα τα ονόματα των πραγματικών προσώπων ναζί, σαν δείκτη απαξίωσης στην φρενοβλαβή ή αμοραλιστική τους πορεία, η οποία υπήρξε καταστροφική για την Ανθρωπότητα).

Συμπερασματικά

Άρα, εδώ ο Γκλέϊζερ ανάμεσα σε μυθοπλαστικούς χαρακτήρες και πραγματικά στοιχεία παρουσιάζει την δική του περσόνα Ρούντολφ Ες (καταλαβαίνετε, ότι για την σεναριακή περσόνα της ταινίας δεν χρειάζεται το ίδιο με τα πρώτα μη κεφαλαία γράμματα) και την οικογένειά της, όπως θα έμοιαζε με την πραγματική, αλλά και όπως ο ίδιος τη φαντάστηκε. Ο Γκλέϊζερ στηρίχτηκε σε αρχεία αληθινών καταγεγραμμένων μαρτυριών του υπηρετικού προσωπικού, που εργαζόταν στην οικία αυτού του αξιωματικού ναζί. Αλλά από εκεί και πέρα λειτούργησε η φαντασία του Γκλέϊζερ. Σημασία όμως έχει τελικά το κράμα δημιουργίας στο Σινεμά του Τζόναθαν Γκλέϊζερ (σενάριο-σκηνοθεσία) σαν μορφή Τεχνικής, Τέχνης και Αντιναζιστικής Δράσης. Εκ των πραγμάτων, η ταινία του αφορά κάτι πολύ παραπάνω από μια αξιοπρόσεκτη, ειδική κινηματογραφική δημιουργία αντιναζιστικού περιεχομένου.

Μια ιδιαίτερη ματιά σε καλλιτεχνικό, κινηματογραφικό, κοινωνικοπολιτικό και τελικά κοινωνικοϊστορικό επίπεδο. Πράγματι, μέσα στο ασυνήθιστα αποκαλυπτικό έργο του ο Γκλέϊζερ αφενός κατορθώνει να γίνει πολυπρισματικός δημιουργός, σεβόμενος την πληρότητα έκφρασης –σε συνδυασμένη κινηματογραφική μεθοδολογία και καλλιτεχνική διαμαρτυρία– που επιτρέπει το Σινεμά και αφετέρου επιτυγχάνει να ενώσει αυτά τα έντονα εκρηκτικά στοιχεία, με έναν συμπαγή και ουσιώδη τρόπο. Η αποστολή του ήταν ακόμη πιο δύσκολη, εάν σκεφτούμε μάλιστα, ότι το κέντρο της έμπνευσής του είναι η Αντιναζιστική Δράση. Μια τεράστια ευθύνη γενικότερα για κάθε σκηνοθέτη. Η σκηνοθεσία εδώ θα λειτουργήσει ιδανικά μαζί με το σενάριο και το μοντάζ. Υπήρχαν πολλές ιδέες, που ενώνουν τις κινηματογραφικές Τεχνικές με την ίδια την Τέχνη. Οι περσόνες κινηματογραφήθηκαν με ιδιαίτερο τρόπο, σε σημαντικά για την πλοκή, σημεία επεξήγησης του σπιτιού και όχι μόνο…

Ο αξιωματικός Ρούντολφ, η Χέντβιγκ (σύζυγός του) και τα πέντε παιδιά τους πρωταγωνιστούν αρνητικά, απολαμβάνοντας τη ζωή σε ένα πολυτελές σπίτι με περιποιημένο κήπο εντυπωσιακών λουλουδιών. Μια οικία που βρίσκεται δίπλα στο στρατόπεδο Άουσβιτς και από την άλλη πλευρά του σπιτιού συναντά κανείς το ποτάμι. Κομβικό σημείο αποτελεί η μεταστροφή στη συμπεριφορά της **μητέρας της Χέντβιγκ, η οποία τους επισκέφτηκε αρχικά σαν χαζοχαρούμενη υπερήφανη γονέας, που εθελοτυφλεί για το ποιόν του παιδιού της, μα συνειδητοποίησε αργότερα με αποστροφή και τρόμο, σε τι συμμετέχει η κόρη της.

Οι κινήσεις, πράξεις ή θέσεις των περσόνων δίνουν τροφή στην κάμερα, ώστε επιλέγοντας απλά, μα άκρως λειτουργικά σημεία, εκείνη να τις καταγράψει με ταυτοχρόνως αινιγματικό και επεξηγηματικό τρόπο. Έτσι, η καταγραφή σε συνδυασμό με τις στιχομυθίες του σεναρίου (η εξωφρενική προκλητικότητα του ζεύγους με μόνο μέλημα και στενοχώρια το να μην φύγουν από το σπίτι των “ονείρων” τους), με τη συνδεσιμότητα του μοντάζ (ευτυχισμένες στιγμές του ζεύγους στα απέναντι κρεβάτια), είτε ακόμη και με την αποκλειστική επικράτηση της σκηνοθεσίας (τεχνική τράβελινγκ στον γαλήνιο κήπο), κάνει το αντιναζιστικό μήνυμα να γίνεται συνεχώς σαφές. Είναι αναμφισβήτητα σπάνιος ποιοτικός Κινηματογράφος, αυτό που βλέπουμε!

Αυτή δεν αποτελεί απλώς μία ταινία δεκάδας των καλύτερων της χρονιάς, μα καλοβλέπει την απαιτητική πεντάδα και έχει ελπίδες ακόμη και για την πιο σπάνια, αντίστοιχη τριάδα! Στην πραγματικότητα, με αυτό το Σινεμά του ο Γκλέϊζερ, αναγνώρισε όλο το παρελθόν της παγκόσμιας κινηματογραφικής αντιναζιστικής κατάθεσης 20ου και 21ου αιώνα από άλλους δημιουργούς. Το σεβάστηκε, μα ήρθε η ώρα να διατυπώσει κάτι αλλιώτικα τολμηρό. Κατά αυτόν τον τρόπο, αποφάσισε να κινηθεί διαφορετικά. Δεν χρειάζεται να επεκταθούμε. Αρκούν μόνο λίγα παραδείγματα κινηματογραφικής αντιναζιστικής δράσης σε 20ο και 21ο αιώνα, προκειμένου να κατανοήσουμε την επιλεγμένη ταυτόχρονη αποστασιοποίηση, αλλά και συγκεκριμενοποίηση στο Σινεμά του Γκλέϊζερ, μέσα από το “Ζώνη Ενδιαφέροντος.”

Έργα του 20ου αιώνα, που απογυμνώνουν τη ναζιστική φρικαλεότητα ή εξετάζουν την παράλογη επικινδυνότητά της: Το εναγώνιο “Ένας Καταδικασμένος σε Θάνατο Δραπέτευσε” του Ρομπέρ Μπρεσόν, το 1956. Το συγκλονιστικό “Έλα να Δεις” του Ελέμ Κλίμοφ, το 1985. Η διδακτική ταινία “Η Λίστα του Σίντλερ” του Στίβεν Σπίλμπεργκ, το 1993. Αν δεν υπήρχε αυτή η κληρονομιά υψηλού βεληνεκούς, τέτοιων αντιναζιστικών ταινιών, τότε τόσο ο Γκλέϊζερ όσο και κάθε άλλος κινηματογραφιστής (γιατί όταν εκφράζεσαι καλλιτεχνικά έτσι, δεν είσαι μόνο σκηνοθέτης, είσαι και κινηματογραφιστής, όπως έλεγε ο Ρομπέρ Μπρεσόν), δεν θα μπορούσε ποτέ να χρησιμοποιήσει με την ίδια ισχύ αυτή την τωρινή (2023) εξέταση διπλανής, μα παράλληλα αποστασιοποιημένης οπτικής.

Μα το ίδιο συμβαίνει από τον Γκλέϊζερ ως σεβάσμιο παρελθόν και για μετέπειτα αντιναζιστικές ταινίες, με πιο έμμεσο τρόπο κινηματογραφικής εξέτασης, στον 21ο αιώνα. Θυμηθείτε το μυθοπλαστικό “Inglourious Basterds” του Κουέντιν Ταραντίνο (2009). Αλλά και έργα με ιστορικές αναφορές, όπως το “Η Στολή του Λοχαγού” του Ρόμπερτ Σβένκε (2017), με τον δήμιο του Έλμσταντ, Βίλι Χέρολντ ή το πιο πρόσφατο “Αμερικανική Προδοσία” του Μάϊκλ Πόλις (2021), με την μαριονέτα προπαγάνδας Σάλι-προδότρια Μίλτνρεντ Γκίλαρς. Αυτές οι ταινίες χρησιμοποίησαν ενδιάμεση διάσταση φρικαλεότητας, όσον αφορά την εξέταση ναζιστικών ιστοριών. Και αυτές βεβαίως προσέδωσαν, σε άλλο βεληνεκές φυσικά, τη δική τους αντιναζιστική δράση.

Αποδεδειγμένα, αν δεν υπήρχαν λοιπόν -μεταξύ των προαναφερθέντων ταινιών- και άλλα παρόμοια προηγηθέντα αντιναζιστικά έργα, 20ου και 21ου αιώνα, τότε η διαδραστικότητα της τωρινής ταινίας του Γκλέϊζερ δεν θα είχε ποτέ την ίδια αντιναζιστική αξία. Επομένως ειδικότερα, το “Ζώνη Ενδιαφέροντος” μέσα στο 2023 κατασκευάστηκε και παρουσιάστηκε με τον σωστό τρόπο αντιναζιστικής διαμαρτυρίας, στη σωστή εποχή. H ταινία “Ζώνη Ενδιαφέροντος” στρέφει την προσοχή της σε όσες ανεγκέφαλες κουβέντες μάς ανατριχιάζουν και αποστασιοποιείται από όσες εγκεφαλικές ταυτιζόμαστε. Οι εικόνες της ταινίας δεν εξετάζουν τον ναζιστικό όλεθρο, αλλά τον υποβολέα του. Παρόλα αυτά, το έργο φτάνει με απόλυτη επιτυχία στην Αντιναζιστική Δράση! Για αυτό το λόγο, μπορεί να θεωρήσει κάποιος το έργο “Ζώνη Ενδιαφέροντος” ακόμη και καλλιτεχνικό.

Δηλαδή, θα πρέπει να έχουμε υπόψιν μας, ότι η συνολική έκφραση του δημιουργού Τζόναθαν Γκλέϊζερ καταπιάνεται με το αντιναζιστικό θέμα εύστοχα και πρωτότυπα, εκμεταλλευόμενη τόσο την προσωπική της υπαρκτή δυναμική, όσο και την αύρα αντιναζιστών προγόνων του παγκόσμιου Σινεμά. Η δική της επιτυχία πάντως οφείλεται σε σενάριο, σκηνοθεσία, μοντάζ, διεύθυνση φωτογραφίας και ερμηνείες. Ναι, ουσιαστικά εδώ οι κινηματογραφικές παράμετροι πρωταγωνιστούν, αναδεικνύοντας θεματική και καλλιτεχνικό/νοηματικό άξονα, με αποτέλεσμα να ζωντανεύει τελικώς η κριτική ικανότητα και η συνείδηση του αφυπνισμένου πια θεατή! Επιπλέον, ο Γκλέϊζερ περνά μέσα από τις Τεχνικές του στη σκηνοθεσία το πιο σημαντικό κομμάτι της Αντιναζιστικής του Δράσης. Αυτές οι Τεχνικές είναι σαν τμηματικές υποενότητες, που επεξηγούν συνολικά το Σινεμά του Γκλέϊζερ, περνώντας από τη μεθοδολογία στην καλλιτεχνική έκφραση. Μπορούν να σε μετατρέψουν από θεατή σε Σινεφίλ. Από Σινεφίλ σε σκηνοθέτη. Και από σκηνοθέτη σε Κινηματογραφιστή.

Σκεπτικό…

Μεθοδολογία Τεχνικών

Κρεβάτια Ζεύγους

Ο Γκλέϊζερ παίρνει σαν βάση τον σκηνοθετικό κανόνα των 180 μοιρών, μα από τη μία πλευρά τοποθετεί την κάμερά του σαν κεφάλι περσόνας, μέσα από τα μάτια του θεατή. Μιλά τότε ο Ρούντολφ και η ακίνητη κάμερα τον κοιτά σαν θεατής-περσόνα, που θα έκανε διάλογο μαζί του διαγωνίως πίσω από τα πόδια του κρεβατιού, ενόσω ο χαρακτήρας κοιτά πλάγια στο απέναντι κρεβάτι τη γυναίκα του (την οποία εμείς δεν βλέπουμε στο πλάνο), μιλώντας σε εκείνη. Μετά όταν του μιλά η Χέντβιγκ (σύζυγος), γίνεται σε εκείνη το αντίστοιχο σημείο από την κάμερα.

Το μοντάζ βοηθά με αλλεπάλληλα cuts στο διάλογό τους. Μάλιστα, κάποια cuts ασχολούνται, πέραν του διαλόγου Ρούντολφ-Χέντβιγκ, μόνο με το γέλιο της συζύγου. Έτσι το μοντάζ και η σκηνοθεσία παρουσιάζουν έντονη εγγύτητα στην παρανοϊκή ευτυχία του ζεύγους, ενόσω σκοτώνονται άνθρωποι στο διπλανό στρατόπεδο. Κάτι ακόμα που θα μπορούσαμε να σκεφτούμε εδώ, είναι, ότι το ζεύγος μετά τα πέντε του παιδιά, δεν φαίνεται να διαθέτει ερωτική ζωή. Ένα “κλασικό” σημείο της -για άλλη μια φορά- ανελεύθερης ναζιστικής νοοτροπίας…

Τεχνικές στον Κήπο

Ένα από τα σημεία-ορόσημα για την αποτύπωση της προκλητικότητας στην επαίσχυντη οικία-νοοτροπία του ναζιστικού ζεύγους, είναι ο κήπος. Η κάμερα του Γκλέϊζερ βρίσκεται σε ράγες (τεχνική τράβελινγκ) και επιλέγει να κινηθεί από απόσταση, μα παράλληλα μαζί με τη Χέντβιγκ και την επισκέπτρια μητέρα της. Στο τράβελινγκ αυτό ξεχωρίζουν από τον κήπο τα ηλιοτρόπια.

Έπειτα, παρατηρούμε κοντινά και μεσαία πλάνα στα διάφορα λουλούδια, σαν αυτά να ήταν άνθρωποι, προκειμένου να κατανοήσουμε την ψυχρότητα της Χέντβιγκ. Αυτή η βάρβαρη ψυχρότητα απέναντι στους ανθρώπους και συγκίνηση για τα άνθη εναρμονίζεται με το σενάριο σε αντίστοιχα λεγόμενα του άντρα της Χέντβιγκ. Καθότι εκείνος σε άλλες στιγμές μιλά υπό τέτοιο σκεπτικό στο τηλέφωνο, επιπλήττοντας και απειλώντας στρατιώτες του, επειδή καταστράφηκαν κάποια άνθη κοντά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης…

Ζευγάρι στο Ποτάμι

Εδώ παρακολουθούμε αληθινά εγκεφαλικό, μα παράλληλα επικοινωνιακό Σινεμά. Ρούντολφ και Χέντβιγκ στέκονται ακίνητοι στην προβλήτα του ποταμιού, με μικρή διαφορά βάθους πεδίου στο πλάνο και άψογο χρωματικό ταίριασμα σε κοστούμια (λευκό χρώμα ο Ρούντολφ, γκριζογάλανο η Χέντβιγκ). Το μόνο που κινείται, είναι η ροή στο ποτάμι! Το ζεύγος τσακώνεται για τη μετάθεση του Ρούντολφ. Η Χέντβιγκ θλίβεται, επειδή δεν θέλει να εγκαταλείψει τον “ονειρεμένο” αυτό τόπο. Μιλά για ζωή “που ονειρεύονταν οι δυο τους από τα 17 τους”, ενόσω δίπλα στο στρατόπεδο σφαγιάζονται άνθρωποι.

Ο δε Ρούντολφ στενοχωριέται, επειδή στην μετάθεση δεν θα είναι κοντά του η Χέντβιγκ. Η προκλητικότητα του ζεύγους αναστατώνει πραγματικά τον ευαισθητοποιημένο θεατή. Όταν το ζεύγος ξεκινά να φεύγει και αλλάζουν τα σκηνοθετικά πλάνα, τότε εμφανίζονται δύο ναζί αξιωματικοί, που περπατώντας σε πιο πάνω ύψωμα ακολουθούν την κίνηση του ποταμού και την ίδια κατεύθυνση μαζί με το ζεύγος. Ίδια δυστοπικά χάλια φέρουν οι στρατιωτικές στολές, με το ζεύγος των καλοντυμένων ενδυμασιών. Με ίδια μιαρή ψυχή, υποταγμένη σε μια όμοια ροή ποταμού φονικών, παρομοιάζοντας έτσι το ασταμάτητο και αμετανόητο αιματοκύλισμα από τους ναζιστές στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Εδώ ο Γκλέϊζερ έγραψε, με πανέξυπνη αντιναζιστική διαμαρτυρία!

Πιο Αναλυτικά…

Υπερβατικά Συναισθήματα

Ο Ανείπωτος Τρόμος της Μητέρας

Αυτή αποτελεί μια οξυδερκή παράμετρο της ταινίας. Η **μητέρα της Χέντβιγκ, μολονότι αρεσκόταν στο να θαυμάζει τον κήπο και την πολυτέλεια του σπιτιού της κόρης της (αγνοώντας το διπλανό στρατόπεδο του Άουσβιτς), αργότερα θα αλλάξει μυαλά. Αρχικώς, μας θυμίζει κάτι μεταξύ αυθάδειας και χαζομάρας. Όμως σε ενδιάμεσο στάδιο ξυπνά από την ξαπλώστρα της επανάπαυσης και μπαίνει σιγά σιγά σε κλίμα μετάβασης. Κατόπιν το ίδιο βράδυ κοιτά με ανείπωτο τρόμο, έξω από το παράθυρο τον όλεθρο. Το επόμενο πρωί αφήνει ένα σημείωμα, εγκαταλείποντας συνειδητά τη ναζιστική κατοικία της κόρης της…

Η Πολωνέζα Αφήνει Φαγητό στα Φτυάρια

Υπό ασπρόμαυρο φωσφοριζέ χρώμα, το οποίο μας ταξιδεύει στη χώρα της πραγματικότητας, αλλά και του παραμυθιού. Το κορίτσι αφήνει στα κρυφά φαγητό στα φτυάρια των αιχμαλώτων, που κάνουν καταναγκαστικά έργα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Πρωτύτερα, η εικόνα ταυτίστηκε με μια συγκεχυμένη ανάγνωση του παραμυθιού “Χάνσελ & Γκρέτελ” στα παιδιά του Ρούντολφ, υπό μορφή ναζιστικής προπαγάνδας, ταυτίζοντας τη φωτιά της καμμένης μάγισσας…Καταλαβαίνετε, δυστυχώς, με τι άλλο…Ο Γκλέϊζερ χτυπά γερά τη ναζιστική προπαγάνδα εδώ!

Η Πολυνοηματική Ναυτία του ναζί

Αυτή η στιγμή αναβαθμίζει όλη την ταινία, ως κορυφαίος *επίλογος. Ο Ρούντολφ ως διοικητής των διοικητών πλέον έχει ανελιχτεί, σε ό,τι ήθελε. Όμως φεύγοντας από το γραφείο του εντελώς μόνος, ξαφνικά νιώθει έντονη ναυτία. Δύο φορές, κατεβαίνοντας τα σκαλιά. Τότε κοιτά στο βάθος. Η ματιά του φτάνει στο σημερινό μουσείο του Άουσβιτς. Μπορούμε να συμπεράνουμε τρία πράγματα:

Α) Ο Ρούντολφ αισθάνθηκε ναυτία για όλες τις πράξεις του. Β) Η μόνη ναυτία που αισθάνθηκε ο Ρούντολφ, είναι λόγω της ψυχολογικής πίεσης ως υψηλόβαθμο στέλεχος των ναζί, σαν ένας οποιοσδήποτε εργαζόμενος που περίμεναν πάρα πολλά από εκείνον οι προϊστάμενοί του. Γ) Ο Ρούντολφ κοιτάζοντας στο μέλλον αισθάνθηκε ναυτία, μόνο επειδή αντιλήφθηκε ότι αρκετοί από εμάς στις επόμενες γενιές παγκοσμίως θα σιχαινόμασταν παντοτινά το ναζισμό. Μαντεύετε ποιο από τα τρία είναι, έτσι;

Μια διανομή της Spentzos Films

Συντελεστές

Σενάριο: Jonathan Glazer, με επιρροές από βιβλίο του Martin Amis. Σκηνοθεσία: Jonathan Glazer. Μοντάζ: Paul Watts. Διεύθυνση Φωτογραφίας: Lukasz Zal. Πρωταγωνιστούν/συμμετέχουν: Christian Friedel, Sandra Hüller, Freya Kreutzkam, Martyna Poznanski, Stephanie Petrowitz, Julia Polaczek κ.α. Διεύθυνση Σκηνογραφίας: Joanna Kus, Katarzyna Sikora. Εσωτερική Διακόσμηση: Joanna Kus, Katarzyna Sikora. Κοστούμια: Malgorzata Karpiuk. Διανομή Ρόλων: Simone Bar, Alexandra Montag, Jacqueline Ritz. Μουσική: Mica Levi. Ήχος: Maximilian Behrens, Johnnie Burn, Simon Carrol κ.α.