1 Δεκεμβρίου Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS: Η λοίμωξη με την οποία ζουν 37,9 εκατ. άνθρωποι

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

AIDS: Η 1η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS από το 1988, δίνοντας έτσι κάθε χρόνο την ευκαιρία να επικεντρώνεται η προσοχή όλου του πλανήτη στη σύγχρονη πανδημία της εποχής μας. Στην ετήσια έκθεση του το UNAIDS για την ημέρα AIDS 2015 υιοθετεί μια νέα στρατηγική για το χρονικό διάστημα 2016-2021 με τον τίτλο “On the Fast-Track to end AIDS” σηματοδοτώντας έτσι μια ταχύτερη διαδικασία για τον τερματισμό της εξάπλωσης του ιού HIV έως το έτος 2030.

Η HIV λοίμωξη είναι μία πανδημία που έχει προσβάλει όλες τις ηπείρους. Εκτιμάται ότι περίπου 37 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με τον ιό HIV ενώ από αυτούς μόνο τα 15,8 εκατομμύρια λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή, αριθμός που εξακολουθεί να είναι μικρότερος από το 50% των νοσούντων.

Πιο συγκεκριμένα υπό αγωγή βρίσκεται μόνο το 41% των ενηλίκων και το 32% των παιδιών με HIV ενώ ο στόχος του UNAIDS για την επόμενη πενταετία είναι η επίτευξη του 90-90-90 δηλαδή: 90% των HIV θετικών ατόμων να γνωρίζουν τη κατάσταση της νόσου τους, 90% να έχουν πρόσβαση σε αντιρετροϊκή αγωγή και το 90% αυτών που λαμβάνουν θεραπεία να έχουν κατεσταλμένο ιϊκό φορτίο.

. Είναι σημαντικό ότι καθημερινά καταγράφονται 5000 νέες μολύνσεις, εκ των οποίων 43% είναι γυναίκες.

Στην Ελλάδα, από στοιχεία που παρέχονται από το ΚΕΕΛΠΝΟ, από την αρχή της επιδημίας έχουν καταγραφεί 17000 άτομα με HIV λοίμωξη. Το 2011 παρατηρήθηκε μια σημαντική μεταβολή, η οποία αποδόθηκε στην πληθυσμιακή ομάδα των χρηστών ενδοφλεβίων ναρκωτικών (ΧΕΝ, αύξηση κατά 1250%). Η επιδημία αυτή μεταξύ των ΧΕΝ έχει τεθεί υπό έλεγχο με την ενημέρωση, περίθαλψη και διανομή συρίγγων στον ανωτέρω πληθυσμό. Ετησίως υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα προσβάλλονται από τον ιό 500 – 600 άτομα.

Ο ιός έχει απομονωθεί στο αίμα, στο σπέρμα, στους λεμφαδένες, στις κολπικές εκκρίσεις, στο πλάσμα, στο ΕΝΥ, στον σίελο, στα ούρα, στα δάκρυα, στο ασκιτικό, περικαρδιακό, πλευριτικό, αρθρικό υγρό και το μητρικό γάλα.

Τρόποι μετάδοσης

Κύριος τρόπος μετάδοσης θεωρείται η ομοφυλοφιλική ή ετεροσεξουαλική επαφή με οροθετικό άτομο. Αναφέρονται ως πρακτικές αυξημένου κινδύνου για τη μετάδοση η μη χρησιμοποίηση προφυλακτικού, η σεξουαλική επαφή διά του ορθού, η συνύπαρξη άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων και το προχωρημένο στάδιο νόσου του μεταδίδοντος το νόσημα.

Στην Ελλάδα εξακολουθεί η ομοφυλοφιλική μετάδοση να ενοχοποιείται σε ποσοστό 60%, ενώ η ετεροσεξουαλική σε ποσοστό 24,7%. Η επαναχρησιμοποίηση μολυσμένων από τον HIV συρίγγων από τους τοξικομανείς θεωρείται σημαντικός τρόπος μετάδοσης και για την Ελλάδα, κατά το 2018, αντιπροσωπεύει το 20% των δηλωθέντων περιστατικών της συγκεκριμένης περιόδου. Αξίζει να τονισθεί ότι οι ΧΕΝ με ΗΙV λοίμωξη σε ποσοστό 95% έχουν προσβληθεί και από ηπατίτιδα C.

Από το 1985 έχει καθιερωθεί στις αιμοδοσίες ο έλεγχος των αιμοδοτών με την αναζήτηση των HIV αντισωμάτων. Ο κίνδυνος ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων κυμαίνεται μεταξύ 1 ανά 100.000 έως 1.000.000 αιμοδοτών και πρακτικά η μετάδοση θεωρείται απίθανη.

Η μετάδοση από την οροθετική έγκυο στο κύημα μπορεί να επισυμβεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού. Με την εφαρμογή των νεότερων θεραπειών κατά την εγκυμοσύνη και στο νεογνό μετά την γέννηση, το ποσοστό έχει μειωθεί κάτω του 2%.

Επίσης υπάρχει η δυνατότητα φυσιολογικού τοκετού και αποφυγή καισαρικής τομής όταν το ιικό φορτίο (ποσό του ιού που κυκλοφορεί στο αίμα) είναι κάτω των 1000 σωματιδίων/ml.

Αξίζει να τονισθεί ότι ο ιός δεν μεταδίδεται με το άγγιγμα, τα δάκρυα, τον ιδρώτα, το σάλιο, το τσίμπημα των κουνουπιών ή των εντόμων, από την κολύμβηση στην πισίνα, από το κοινωνικό φιλί. Με το ερωτικό φιλί οι πιθανότητες είναι ελάχιστες και αυξάνονται εάν στο στόμα των ερωτικών συντρόφων υπάρχουν πληγές ή αιμορραγίες. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν κινδυνεύουμε από τις κοινωνικές επαφές, την συγκατοίκηση ή την συνεύρεση στον ίδιο εργασιακό χώρο.

Συμπτώματα

Η πρωτολοίμωξη, η πρώτη φάση της λοίμωξης μετά τη μόλυνση από τον ιό και η διάγνωση της, είναι πρωταρχικής σημασίας τόσο για την πρώιμη συστηματική παρακολούθηση, όσο και τον έλεγχο της μετάδοσης. Η πρωτολοίμωξη συνοδεύεται από συμπτώματα σε ποσοστό 40-90%. Τα συμπτώματα είναι μη ειδικά και συνήθως ήπια, συνοδεύεται από πυρετό και συμπτωματολογία ιογενούς λοιμώξεως. Η περίοδος επώασης είναι 2-4 εβδομάδες, μετά την έκθεση στον ιό, με ακραίες περιόδους 6 ημέρες – 6 εβδομάδες. Η μέση διάρκεια των συμπτωμάτων είναι 2-3εβδομάδες.

Η πρόοδος της HIV λοίμωξης εξατομικεύεται και μπορεί να επισυμβεί ταχεία εξέλιξη (2-3 χρόνια), ή να παραμείνει ασυμπτωματική για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 10 ετών. Εφ’ όσον η ακολουθητέα αντιρετροϊκή αγωγή είναι επιτυχής, επισυμβαίνει σημαντική καταστολή του ιού με αποτέλεσμα την βελτίωση ποιοτικά και ποσοτικά του ανοσολογικού συστήματος και επιβίωσης ανάλογης με τα άτομα χωρίς λοίμωξη.

Θεραπευτική αγωγή

Θεραπευτικά συνιστάται αντιρετροϊκή αγωγή, άμεσα από τη διάγνωση της νόσου.

Η αντιρετροϊκή αγωγή έχει σαν στόχο τη μέγιστη καταστολή του πολλαπλασιασμού του ιού, την βελτίωση λειτουργίας του ανοσολογικού συστήματος, την διατήρηση της επιτυχίας του σχήματος επί μακρόν και την αποφυγή δημιουργίας αντοχής. Τα νεώτερα αντιρετροϊκά είναι ιδιαίτερα δραστικά με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες και εύκολο δοσολογικό σχήμα (1 χάπι την ημέρα). Αξίζει να τονισθεί ότι είναι υπό κυκλοφορία φάρμακα υπό μορφή ενδομυϊκών ενέσεων με χρόνο δράσεως 30-60 ημέρες.

Είναι καθήκον της πολιτείας, του γιατρού και του ασθενούς να φροντίζει τη μείωση της επέκτασης της νόσου. Η χρήση προφυλακτικού συνιστάται ανεπιφύλακτα, ιδιαίτερα σε άτομα με πολλαπλές και ανεξέλεγκτες σεξουαλικές επαφές. Τελευταίες επιστημονικές αναφορές συνιστούν την προληπτική χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής σε οροαρνητικά άτομα αναφορικά με την HIV λοίμωξη, που λόγω συμπεριφορών έχουν αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης, για να αποφευχθεί η μόλυνσή τους (χορήγηση PreP). Καθήκον της πολιτείας είναι η εφαρμογή αυτής της προληπτικής χορήγησης καθώς και η προώθηση ειδικών προγραμμάτων που να απευθύνονται στους χρήστες ενδοφλεβίων τοξικών ουσιών ώστε να μειωθεί η μετάδοση.

Τι έχει αλλάξει όμως τα τελευταία χρόνια στη HIV λοίμωξη;

Η απλοποίηση της αντιρετροϊκής αγωγής με την προσθήκη στη θεραπευτική φαρέτρα νέων φαρμάκων με αποτέλεσμα να απαιτείται μόνο ένα χάπι την ημέρα (που έχει τρεις δραστικές ουσίες) για την αντιμετώπιση της νόσου σε σχέση με τα πολλαπλά χάπια των παλαιότερων ετών.
Η ομαλοποίηση του προσδόκιμου ζωής σε φυσιολογικά επίπεδα των ασθενών που έχουν πρόσβαση σε αντιρετροϊκή αγωγή.
Η τελευταία πολύ πρόσφατη αναθεώρηση των Κατευθυντήριων οδηγιών για την έναρξη της αντιρετροϊκής αγωγής ανεξαρτήτως CD4 κυττάρων σε αντίθεση με αυτό που γινόταν έως τώρα (εκτός από τους λεγόμενους elite controllers) δίνει μια εντελώς άλλη προοπτική στην αντιμετώπιση τόσο της νόσου όσο και στην εξάπλωσή της. www.eacsociety.org – Guidelines October 2015
Η αντιρετροϊκή θεραπεία λαμβάνει πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στην πρόληψη έναντι του ιού HIV μετά την ανακοίνωση νέων μελετών που συζητούνται έντονα το τελευταίο διάστημα. Η προληπτική χρήση των αντιρετροϊκών φαρμάκων περιλαμβάνει την προφύλαξη μετά την έκθεση (post-exposure prophylaxis – PEP) δηλ. μετά από μια μεμονωμένη, σημαντική έκθεση σε υγρά που μπορεί να περιέχουν τον ιό HIV, την προφύλαξη προ της έκθεσης (pre-exposure prophylaxis – PrEP), εάν η έκθεση στον ιό είναι συχνή και την έγκαιρη θεραπεία της HIV λοίμωξης πολύ γρήγορα μετά την μόλυνση (Treatment as prevention -TasP).

Η μετά την έκθεση προφύλαξη (PEP) συνιστάται μετά από μια επικίνδυνη επαγγελματική ή σεξουαλική έκθεση. Η PEP θα πρέπει να ξεκινήσει επειγόντως εντός 72 ωρών με ένα σχήμα 28-ημερών που περιέχει FTC/TDF και είτε έναν ενισχυμένο αναστολέα πρωτεάσης είτε έναν αναστολέα ιντεγκράσης.
Η προ της έκθεσης προφύλαξη (PrEP ) χρησιμοποιώντας καθημερινά από του στόματος FTC/TDF έχει αποδειχθεί σε μεγάλες μελέτες ασφαλής και αποτελεσματική για την ουσιαστική μείωση της μετάδοσης του ιού HIV μεταξύ σεξουαλικά ενεργών ενηλίκων. Προς το παρόν η έγκριση για χρήση PrEP υπάρχει μόνο στην Αμερική με συστάσεις για τη χρήση της από το CDC και τον WHO ενώ στην Ευρώπη δεν έχει ακόμα υιοθετηθεί η χρήση της PrEP αν και συζητείται ιδιαίτερα έντονα.
Η θεραπεία ως πρόληψη (TasP) είναι μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για τον περιορισμό της επιδημίας του HIV. Λόγω του υψηλού ρυθμού μετάδοσης του ιού HIV κατά τη διάρκεια της πρώιμης HIV λοίμωξης, το οποίο σε διάφορες μελέτες κυμαίνεται από 2% έως 90%, η αποτελεσματικότητα της TasP στηρίζεται στην έγκαιρη διάγνωση, τη σύνδεση των ασθενών με τις υπηρεσίες παροχής υγείας και την καθολική πρόσβαση στην θεραπεία.
Συμπερασματικά σηματοδοτείται μια σημαντική αλλαγή στη θεώρηση της νόσου με τις νέες εξελίξεις τόσο στην πρόληψη όσο και στη θεραπεία που πραγματικά θα πρέπει να μας κινητοποιήσει όλους για να επιβιβαστούμε στο Fast-track και να σταματήσουμε την εξάπλωση του ιού HIV σε άλλους ανθρώπους.