Eretiki κριτική της ταινίας “Ο Τυφλός που Δεν Ήθελε να Δει τον Τιτανικό”

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Από τον Eretiko κριτικό Γιάννη Κρουσίνσκυ

Η θαρραλέα κινηματογραφική δημιουργία του Τέμου Νίκι (σκηνοθεσία/σενάριο) εντάσσει το Σινεφίλ ψυχολογικά σε μια σπάνια μαχητική πορεία ζήσης.

Ο ιδιαίτερος πρωταγωνιστής Πέτρι Ποϊκολάινεν υποστηρίζει παραπάνω από επάξια την καθημερινή ψυχοσωματική μάχη του ήρωα Γιάκο, αλλά και του ίδιου του εαυτού του!

Υπόθεση

Ο Γιάκο κατοικεί στη Φινλανδία. Υποφέρει από επιθετικής μορφής σκλήρυνση κατά πλάκας. Εξαιτίας της ο ίδιος βρίσκεται σε αναπηρικό καροτσάκι, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τύφλωση. Κάθε βράδυ αναπολεί στα παραστατικά όνειρά του τη δυνατότητα να τρέχει και να βλέπει. Ζει σε διαμέρισμα χωρίς ανθρώπινη συντροφιά. Η προσωπική νοσηλεύτριά του τον επισκέπτεται βεβαίως καθημερινά εκεί.

Γενικότερα, το καθημερινό πρόγραμμα του Γιάκο αφορά μια ενοχλητική, αλλά απαραίτητη ρουτίνα, συγκεκριμένου πρωινού ξυπνήματος, μυοχαλαρωτικών χαπιών και καθορισμένων τηλεφωνημάτων με τους γονείς του σε ειδικές ώρες…Όλα ρυθμίζονται από ένα ειδικό κινητό τηλέφωνο με φωνητικές υπενθυμίσεις και ενημερώσεις. Ο Γιάκο επίσης καπνίζει τακτικά ναρκωτικές ουσίες τα απογεύματα με νόμιμη ιατρική συνταγή, λόγω της πάθησής του. Ακούει και υπομένει τότε τα δηκτικά ή γεμάτα από οίκτο σχόλια των γειτόνων στο μπαλκόνι του…

Κάτι όμως υπερβαίνει αυτή τη βαλτώδη ρουτίνα. Ο χιουμορίστας, συμπαθής, φανατικός Σινεφίλ παραγκωνισμένων ταινιών, Γιάκο, έχει μια τηλεφωνική φιλενάδα! Τη Σίρπα. Και εκείνη αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, χρησιμοποιώντας περιπατητήρα (Πι) για τις μικρές μετακινήσεις της. Η αναπόσπαστη καθημερινή επικοινωνία τους διαθέτει χιούμορ, ειλικρίνεια και τρυφερότητα. Η ίδια θέλησε τελικά να δει την εμφάνιση του Γιάκο από βιντεοκλήση. Αλλά και τη συλλογή των ταινιών του.

Ο Γιάκο έχει ακόμη σε περιτύλιγμα την ταινία του 1997 “Ο Τιτανικός.” Η Σίρπα κατοικεί πολλά χιλιόμετρα μακριά από το Γιάκο. Εκείνος θα κερδίσει αρκετά χρήματα σε τυχερό παίγνιο. Θέλει να της κάνει ένα δώρο. Τα νέα όμως από τις αιματολογικές εξετάσεις της Σίρπα δεν είναι καλά.

Αυτό το δυσάρεστο γεγονός πυροδοτεί την επιθυμία στο Γιάκο να πάει να τη βρει, ταξιδεύοντας με τρένο. Έστω και μόνος. Πρέπει απλώς να εμπιστευτεί 5 αγνώστους σε ισάριθμα σημεία, κατά το τολμηρό ταξίδι του…

Ανάλυση

Γενικώς…

Η συγκεκριμένη ταινία μεγάλου μήκους του Τέμου Νίκι (σκηνοθεσία-σενάριο) διαλέγει στη θεματική της ένα πραγματικά ευαίσθητο θέμα υγείας. Αυτό της αντιμετώπισης της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Η επιθετικής μορφής αυτή πάθηση φέρνει δυστυχώς τον ήρωα του έργου, Γιάκο, σε αναπηρικό καροτσάκι, μα ταυτοχρόνως και με τύφλωση. Στους τίτλους τέλους της ταινίας αποκαλύπτεται, πως η ιστορία είναι μεν φανταστική, αλλά ότι ο ηθοποιός Πέτρι Ποϊκολάινεν, που πρωταγωνιστεί στο ρόλο του Γιάκο, είναι όντως τυφλός, προσκολλημένος σε αμαξίδιο, λόγω σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Ο ανήσυχος δημιουργός Τέμου Νίκι επέλεξε να εντάξει συναισθηματικά τον αποστασιοποιημένο θεατή (από μια τέτοια αξιόμαχη, ψυχοσωματική πορεία ζήσης) σε όχι ακριβώς βιωματική, μα ακόμη πιο έξυπνα, σε μία πραγματικά προσομοιάζουσα, περιορισμένων ελευθεριών και αισθήσεων, σπάνια ανθρώπινη θέση. Το έκανε σωστά, με κινηματογραφικά απλή, συμπαγή μεθοδολογία, η οποία υποδηλώνει ωστόσο έναν ώριμο τρόπο καλλιτεχνικής σκέψης (όπως θα δούμε *αναλυτικότερα παρακάτω).

Κατά αυτόν τον μεθοδικό τρόπο σκέψης, η ίδια η θεματική κατορθώνει και προσεγγίζει γρήγορα τον καλλιτεχνικό/νοηματικό άξονα του έργου. Καθότι η παρακολούθηση του επικοινωνιακού αυτού μεθοδικού σκεπτικού της ταινίας αυτενεργεί, αποτελώντας δικαίως άμεση μύηση του θεατή προς το ηθικό/κοινωνικό, ευαισθητοποιημένο μήνυμα του δημιουργού.

Αυτό το ιδιαίτερο μήνυμα όμως ενισχύεται, φέροντας συναισθηματικό εμπλουτισμό! Διότι δεν περιορίζεται μονάχα στην αξιόμαχη, ψυχοσωματική ζήση του πρωτότυπου ήρωα Γιάκο. Μα αντιθέτως, αποκαλύπτει συναισθηματικά στο θεατή την ορατή, αιφνιδιαστικά αστείρευτη επιθυμία για Ζωή και “Ελευθερία!” που έχει μέσα στην ελπιδοφόρα ψυχή του ο ίδιος ο πρωταγωνιστής! Μολονότι εκείνος αντιμετωπίζει καθημερινά κάτι τόσο αληθινά ψυχοφθόρο και επίπονο…

Κρίσιμες, δημιουργικές λεπτομέρειες

Το αιχμηρό χιούμορ του σεναρίου, με τις ανάλογες απαντήσεις του πρωταγωνιστή Γιάκο, είτε σε φιλικά είτε σε εχθρικά πρόσωπα, αφοπλίζει τις περσόνες, αντιστοίχως. Αλλά και τον εξίσου έκπληκτο θεατή, βάζοντάς τον μάλιστα σε διαδικασία πολλών προσωπικών σκέψεων, με σχετικές υπαρξιακές ανησυχίες. Αυτές θέλουν χρόνο, για να ανακαλύψουν μια πραγματικά δυναμική απάντηση, στο τρομακτικό ερώτημα εάν θα βρίσκαμε ποτέ όλοι μας το ανυπολόγιστο ψυχικό σθένος του Γιάκο. Μέσα στα ήδη υπάρχοντα τεράστια προβλήματά του (τύφλωση, αναπηρία στα πόδια) έρχεται να προστεθεί δυστυχώς και η θρασύδειλη απειλή της ζωής του από ανεκδιήγητους ληστές…Και μάλιστα, πάνω που ο ίδιος θα ζούσε επιτέλους ένα από τα γήινα όνειρά του, συναντώντας τη Σίρπα…

Παρακολουθούμε, μέσα από τον προσομοιάζοντα κόσμο αυτού του καλοσυνάτου, θαρραλέου ήρωα, επιπροσθέτως, τον πυρήνα του ανθρώπινου μυαλού. Εκείνο όχι μόνο σκέπτεται με προβληματισμό διαρκώς τα θέματά του, αλλά δέχεται και ξαφνικές “επισκέψεις” από άλλες, εκ των πραγμάτων, θολές ανθρώπινες φιγούρες. Θολή παρουσιάζεται οπτικά η εμφάνισή τους προς το θεατή, αλλά ταυτοχρόνως και η αμφισβητούμενη ουσία τους. Δηλαδή, στην πραγματικότητα το ποιόν των υπολοίπων ανθρώπων, το οποίο αναδεικνύεται πάντοτε, όχι φυσικά από τα πρόσωπα και τη γενική εμφάνιση αυτών, μα από τις επιλογές των πράξεών τους.

Από τη συμπεριφορά εκείνων! Στο έργο αναδεικνύεται εξωτερικά λοιπόν η καλοσύνη (άγνωστοι υπάλληλοι-άνθρωποι & Σίρπα, φιλενάδα του Γιάκο) απέναντι στη μοχθηρία (θρασύδειλοι ληστές που απειλούν το Γιάκο & ό,τι εκείνος αγαπά).

Εν κατακλείδι

Ο Σινεφίλ πορεύεται συνολικά με ικανοποιητική αίσθηση Ψυχαγωγίας. Αντανακλώντας από την ταινία του δημιουργού Τέμου Νίκι την επιλεκτική εμπιστοσύνη, την ειλικρίνεια, το ευπροσήγορο συναίσθημα και τη γενική συμπάθεια στην εν εξελίξει αγωνιώδη περιπέτεια του ασυνήθιστα συμπαθητικού αυτού ήρωα. Δεν υπάρχει, επί της ουσίας, μειονέκτημα σε τούτη την ταινία. Αρκεί φυσικά να αντιληφθεί ο Σινεφίλ τον συγκεκριμένο, ιδιαίτερο τρόπο σκέψης του δημιουργού. Και να κατανοήσει, εάν πραγματικά του ταιριάζει σαν καλλιτεχνικός τρόπος έκφρασης. Στα πρώτα λεπτά ίσως είναι δύσκολο για κάποιους θεατές.

Η ατάκα περί Τιτανικού αφορά τη συνειδητοποίηση/κατηγοριοποίηση των πραγματικών συγκινήσεων. Το Σινεμά αποτελεί πάντοτε το πανίσχυρο έναυσμα. Μα η κινητοποίηση των πιο έντονων συναισθημάτων παραμένει στην εξέλιξη της πραγματικής ζωής.

Προσωπικά θεωρώ, ότι τέτοιες ταινίες είναι το μεδούλι του σύγχρονου Σινεμά για τον Σινεφίλ. Συν τοις άλλοις, ακριβώς αυτή η εκφραστική μέθοδος της σπάνιας οπτικής γωνίας (συνδέοντας θεατή/σκηνοθέτη με θολή προσέγγιση στη ζήση του ήρωα) αποδεικνύεται ικανή να “αποκολλήσει” τον έναν ή μία που βρίσκονται με το ζόρι σε κάποια παρέα απλών, ανεκπαίδευτων θεατών. Με θετικό αποτέλεσμα, ώστε τελικά μονάχα αυτός/αυτή να ωριμάσουν και να γίνουν αληθινοί, καλλιεργημένοι Σινεφίλ. Άλλωστε, ενυπάρχει στο έργο και η αγάπη του Γιάκο ακόμη και για τις κάπως παραγκωνισμένες ταινίες του ίδιου του Σινεμά…

Πιο Αναλυτικά…

*Κινηματογραφικές Παράμετροι

Διεύθυνση φωτογραφίας

Παρατηρούμε μία εύχρηστη, σκοπίμως επανειλημμένη κατά διαστήματα, έγκυρη θόλωση του φακού, που χρησιμοποιήθηκε ως κύρια εκφραστική, οπτική αρχή επισήμανσης. Εκείνη μας υποδεικνύει την προσομοιάζουσα ψυχοσωματική, μαχητική, καθημερινή θέση και θέαση του Γιάκο! Αφορά το κομμάτι της τύφλωσης. Έτσι ως θεατές είμαστε αρχικά αυτομάτως πιο “κοντά” του. Παράλληλα, έχει σημαντική ισχύ αντιστρόφως και το κάθε (πρακτικά & νοηματικά) εύστοχο νετάρισμα. Καθώς και μία κάπως ενδιάμεση, λειτουργική ρύθμιση επίσης στη διεύθυνση φωτογραφίας της Σάρι Άαλτονεν, ακολουθώντας με έξυπνο τρόπο την εκλογικευμένη φωτεινότητα στο πρόσωπο του Γιάκο. Μόλις εκείνος ονειροπολεί υπό ρεαλιστικές βλέψεις, ξεκινώντας μια άλλη καθημερινότητα θαρραλέου, μακρινού ταξιδιού.

Σκηνοθεσία

Το πρωτότυπο έργο του Τέμου Νίκι φροντίζει σκηνοθετικά αμέσως από τους αρχικούς, γραπτούς τίτλους των συντελεστών να κάνει τον Σινεφίλ να αντιληφθεί, τι σημαίνει πραγματικά να βρίσκεσαι στον ιδιαίτερα μαχητικό, ψυχοσωματικό κόσμο του ήρωα Γιάκο. Οι τίτλοι εκεί τότε είναι σε κώδικα Μπράιγ (στους δε τίτλους τέλους θα γίνει ζωντανή επαναφορά-μετατροπία με λατινικούς χαρακτήρες). Στην ταινία θα περάσει ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, ώστε να δούμε το πρόσωπο του ήρωα.

Τα κοντινά πλάνα σε εκείνον είναι πάρα πολλά στη συνολική διάρκεια του έργου, αποτελώντας το δεύτερο στοιχείο οπτικής/συναισθηματικής εγγύτητας (μετά την επιλεγμένη θόλωση από τη δ.φ.). Ωστόσο, παρατηρούνται και αλλιώτικες, πιο σπάνιες στιγμές, όπου η δράση, η πιθανότητα αυτής ή η δραματική τάση ενδυναμώνουν αυτά τα κοντινά πλάνα. Κάνοντας ακόμη πιο αισθαντική την κινηματογραφική εμπειρία παρακολούθησης! Η σκηνοθεσία βρίσκεται, σε κρίσιμα σημεία του έργου, πολύ κοντά στο ειδικό καρότσι του Γιάκο.

Τα όνειρα του Γιάκο (ο οποίος βλέπει κάθε βράδυ στον ύπνο του, πως τρέχει, κάνοντας τζόκινγκ) επικεντρώνονται χαμηλά, στη μία μεγάλη λαχτάρα του πρωταγωνιστή. Στην κάποτε δραστηριοποιημένη κίνηση των ποδιών του. Βεβαίως, ο Γιάκο θα ονειρευτεί και ξύπνιος. Καθώς η Σίρπα θα χορέψει μαζί του, αγκαλιάζοντάς τον τρυφερά, αν και εξ’ αποστάσεως.

Σενάριο & Μοντάζ.

Οι καθοριστικές σεναριακές πράξεις του Τέμου Νίκι καταδεικνύουν νοηματικά τη βαρύτητα των σημαντικών διαδεχόμενων cuts, που ακολούθησαν στο επικοινωνιακό μοντάζ του Γιούσι Σάντου. Η καθημερινότητα, η ελπιδοφόρα συνάντηση με τη Σίρπα, τα 5 σημεία βοηθείας από αγνώστους (τα οποία είχε ανάγκη ο Γιάκο), η ολέθρια συνάντηση με τους ληστές και μια απρόβλεπτη κατάληξη, δομούν ωραία και με γοητεία την ιστορία. Πραγματικά μελετημένη είναι η ετεροχρονισμένη διαμοίραση στο μοντάζ, κατά το όνειρο του Γιάκο με το τζόκινγκ. Αποκαλύπτονται εκεί όλο και περισσότερα στοιχεία στην πορεία, σχετικά με το πώς ήταν ο Γιάκο, προτού αντιμετωπίσει τη σκλήρυνση κατά πλάκας.

Τότε ακριβώς υπάρχει η απόλυτη συσχέτιση μεταξύ μοντάζ και σεναρίου! Δηλαδή, μόλις ο ήρωας ονειρεύεται τον εαυτό του να κάνει τζόκινγκ, φορώντας μυωπικά γυαλιά. Πρόκειται για εξαιρετικά ευφυή λεπτομέρεια! Αναπολεί μεν ο Γιάκο φυσικά την παλιά κίνηση των ποδιών του, μα και την ανάλογη δυνατότητα όρασής του στο υποσυνείδητο. Αλλά στο κομμάτι της όρασης αναπολεί υποσυνείδητα ακόμη και το γεγονός, ότι κάποτε ο ίδιος φορούσε μυωπικά γυαλιά. Το φινάλε πιθανολογικά εκφράζει το Ρεαλισμό ανάμεσα στη διαδοχική έλευση καλών/κακών ανθρώπων στο δρόμο του Γιάκο. Αποτελεί την Κάθαρση ήρωα και Σινεφίλ.

Ερμηνείες

Ο Πέτρι Ποϊκολάινεν (υποδύεται τον ήρωα Γιάκο) αποφοίτησε από την Ακαδημία Θεάτρου, ακολουθώντας το επαγγελματικό όνειρό του να γίνει ηθοποιός. Δυστυχώς όμως, διαγνώστηκε έπειτα με επιθετικής μορφής σκλήρυνση κατά πλάκας, η οποία του προκάλεσε αναπηρία και τύφλωση (πηγή: Cinobo). Αυτό το τραγικό γεγονός δεν τον εμπόδισε ωστόσο να παίξει στο Σινεμά με επιτυχία τον εν λόγω εξαιρετικό ρόλο. Θα πω μόνο, ότι οι αληθινές εμπειρίες, το απροσμέτρητο θάρρος και φυσικά οι αποδεδειγμένα ποιοτικές, ερμηνευτικές εκφράσεις του, δίνουν καλλιτεχνική ενίσχυση στην όλη ταινία. Συγχαρητήρια!

Μια διανομή του Cinobo

Συντελεστές

Σενάριο: Teemu Nikki. Σκηνοθεσία: Teemu Nikki. Διεύθυνση Φωτογραφίας: Sari Aaltonen. Μοντάζ: Jussi Sandhu. Πρωταγωνιστούν/Συμμετέχουν: Petri Poikolainen, Marjaana Maijala, Samuli Jaskio, Hannamaija Nikander, Rami Rusinen, Matti Onnismaa. Οπτικά εφέ: Juha Takabe. Ήχος: Sami Kiiski, Heikki Kossi & το υπόλοιπο επιτελείο.