Τουρκία: Τεράστια πολιτική ανατροπή – Οι αιτίες της ήττας του Ερντογάν

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

To όνειρο του Ταγίπ Ερντογάν να ανακτήσει τις πόλεις που έχασε το 2019 όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά είχε μεγάλες απώλειες και το κόμμα του βρέθηκε στη δεύτερη θέση πίσω από τους Κεμαλιστές του CHP. Παρ’ ότι δεν διακυβεύεται η θέση του στην πολιτική σκηνή από τις δημοτικές εκλογές, πρόκειται για άνευ προηγουμένου ήττα, σε μία περίοδο που η Τουρκία ταλανίζεται από άκρως υψηλό πληθωρισμό και το υψηλότερο κόστος δανεισμού εδώ και δύο περίπου δεκαετίες, από τότε που ο Τούρκος πρόεδρος ανέλαβε την εξουσία. Σε ομιλία του από τα κεντρικά γραφεία του κόμματός του στην Άγκυρα, ο Ερντογάν έκανε τον απολογισμό του και δεσμεύθηκε σε «αυτοκριτική».

 

Η τουρκική λίρα ήταν επόμενο να δεχθεί πτωτικές πιέσεις με το άνοιγμα της αγοράς, αγγίζοντας μάλιστα προς στιγμή ιστορικό χαμηλό, από τη στιγμή που το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚP) του ισχυρού άνδρα της Άγκυρας ηττήθηκε από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της Αντιπολίτευσης για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές στην πολιτική ζωή του Ερντογάν. Η λίρα έχει απωλέσει από τις αρχές του έτους έως σήμερα περισσότερο από 9% της αξίας της, αποτελώντας το δεύτερο χειρότερο σε επίδοση νόμισμα αναδυόμενων αγορών, μετά το πέσο της Χιλής. Ωστόσο, το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης κατέγραφε τις πρωινές ώρες κέρδη άνω του 1% με τον τραπεζικό μάλιστα δείκτη να κάνει άλμα άνω του 2%.

Με καταμετρημένο το 99,8% των ψήφων, το ποσοστό για το AKP διαμορφώθηκε στο 35,5% έναντι 37,7% για το CHP, σύμφωνα με το κρατικό κανάλι TRT. Τα αποτελέσματα δείχνουν σαφώς τη στροφή των ψηφοφόρων κατά του κυβερνώντος κόμματος σε μεγάλο μέρος της χώρας, όμως η αλλαγή ήταν περισσότερο δραματική στα μεγάλα αστικά κέντρα. Το ΑΚΡ κέρδισε τη δημαρχία σε 24 πόλεις, έναντι 39 που είχε κερδίσει το 2019. Από την άλλη, το CHP κέρδισε σε 35 επαρχίες συγκριτικά με τις 21 στις προηγούμενες εκλογές.

 

Το μήνυμα της κάλπης

Η βασική αιτία της λαϊκής δυσαρέσκειας πρέπει να αναζητηθεί στον επίμονα υψηλό πληθωρισμό, παρ’ ότι ο Ερντογάν επέτρεψε στην κεντρική τράπεζα να αυξήσει το βασικό επιτόκιό της στο 50%, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2002, όταν ανέλαβε την εξουσία. Ενώ το υψηλότερο κόστος δανεισμού έκαμψε το καταναλωτικό κλίμα, δεν έχει καταφέρει ακόμη να αντιστρέψει την ανοδική πορεία των τιμών, με τον πληθωρισμό να τρέχει σε ετήσια βάση κοντά στο 70%.

«Οι ψηφοφόροι τιμώρησαν το ΑΚΡ και τους υποψηφίους του για τα οικονομικά δεινά τους. Ο Ερντογάν δεν είναι πλέον αλώβητος στις ανησυχίες των πολιτικών για την οικονομία», λέει ο Έμρε Πέκερ, διευθυντής για την Ευρώπη του Eurasia Group.

«Η οικονομία ήταν ο πιο καθοριστικός παράγοντας. Ο τουρκικός λαός ζήτησε αλλαγή και ο Ιμάμογλου αποτελεί τη νέμεση του Ερντογάν», υπογραμμίζει ο Χακάν Ακμπάς, σύμβουλος της Albright Stonebridge Group.

Πρόκειται για την χειρότερη εκλογική ήττα του Ερντογάν από το 2022, σημειώνει ο Μερτ Αρσλανάλπ, βοηθός καθηγητή πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Bogazici της Κωνσταντινούπολης. «Ο Ιμάμογλου απέδειξε ότι μπορεί να εισχωρήσει στις βαθιές κοινωνικο-πολιτικές διαφορές που χαρακτηρίζουν τους ψηφοφόρους της Αντιπολίτευσης. Αυτό τον καθιστά το μεγαλύτερο πολιτικό ανταγωνιστή του Ερντογάν», προσθέτει.

Το εκλογικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία ευρύτερη μάχη ανάμεσα στα δύο μεγαλύτερα κόμματα της Τουρκίας. Ο μεγάλος νικητής του δήμου της Κωνσταντιντούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, είχε κερδίσει τις δημοτικές εκλογές το 2019, βάζοντας τίτλους τέλους στον 25ετή έλεγχο της πόλης. Τώρα, με διψήφια διαφορά έναντι του Μουράτ Κουρούμ, του «εκλεκτού» του Τούρκου προέδρου – μεγαλύτερη από 11 ποσοστιαίες μονάδες – ο Ιμάμογλου κατακτά και επιμέρους δήμους της μητροπολιτικής Κωνσταντινούπολης με θρησκευόμενο συντηρητικό πληθυσμό. Το CHP κέρδισε επίσης την Άγκυρα, όπου επανεξελέγη άνετα, όπως άλλωστε αναμενόταν, ο νυν δήμαρχος Μανσούρ Γιαβάς, τη Σμύρνη αλλά και την τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας, την Προύσα.

«Αποστάτες» Ισλαμιστές

Μέρος της μείωσης των ψήφων του κυβερνώντος ΑΚΡ οφείλεται και στην απόφαση του φιλο-ισλαμικού Νέου Κόμματος Ευημερίας να παρουσιάσει τους δικούς του υποψηφίους, θέτοντας τέλος στη συμμαχία μεταξύ των δύο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι δήμαρχοι που συμμετέχουν υπό τη σημαία του κόμματος συγκέντρωσαν πάνω από το 6% των ψήφων.

Το Νέο Κόμμα Ευημερίας, του οποίου ηγείται ο γιός του Νετσμετίν Ερμπακάν, πρώην πρωθυπουργού και μέντορα του Ερντογάν, επέκρινε αυστηρά τις οικονομικές πολιτικές του Ερντογάν και την άρνηση της κυβέρνησής του να σταματήσει το εμπόριο με το Ισραήλ παρά τον πόλεμο στη Γάζα, υιοθετώντας πιο σκληρή στάση από τον Ερντογάν κατά του Τελ Αβίβ.

Το κόμμα κέρδισε τη Σανλούρφα στη νοτιοανατολική Τουρκία, όπου ζει μεγάλος αριθμός Κούρδων, από το εδραιωμένο στην περιοχή ΑΚΡ. Αυτό καταδεικνύει σαφώς τις ανακατατάξεις που συντελούνται στον χώρο του πολιτικού Ισλάμ οι οποίες θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην πορεία προς την ολοκλήρωση της τρέχουσας προεδρικής θητείας.

Επίσης, ο Ιμάμογλου επανεξελέγη παρά το γεγονός ότι το κύριο φιλοκουρδικό κόμμα DEM, το οποίο υποστήριξε τον Ιμάμογλου το 2019, κατέθεσε τον δικό της υποψήφιο στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο και πάλι, πολλοί Κούρδοι άφησαν στην άκρη την κομματική πίστη και ψήφισαν τον Ιμάμογλου, όπως έδειξαν τα αποτελέσματα. Στο κυρίως κουρδικό νοτιοανατολικό τμήμα, το DEM επιβεβαίωσε τη δύναμή του, κερδίζοντας 10 επαρχίες.

Ο δήμος της Κωνσταντινούπολης

Η Κωνσταντινούπολη φιλοξενεί περισσότερους από 16 εκατομμύρια κατοίκους και εκπροσωπεί περισσότερο από το ένα-τέταρτου του τουρκικού ΑΕΠ. Ο προϋπολογισμός της επισκιάζει όλες τις υπόλοιπες 80 πόλεις της Τουρκίας, ανερχόμενος φέτος στα 516 δισ. λίρες (16,05 δισ. δολάρια) συγκριτικά με τα 92 δισ. της Άγκυρας. Γίνεται λοιπόν εύκολα αντιληπτό ότι ο έλεγχος των μεγάλων πόλεων και των προϋπολογισμών τους μπορεί να δώσει στα κόμματα σημαντικό λόγο στην χρηματοδότηση, στα μεγάλα συμβόλαια και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η Κωνσταντινούπολη έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για τον Ερντογάν, καθώς ο ίδιος «ανδρώθηκε» πολιτικά από τη συγκεκριμένη πόλη ξεκινώντας ως δήμαρχος την περίοδο 1994-1998 για να αναδυθεί εν συνεχεία στην εθνική πολιτική σκηνή.

Για τον Ερντογάν, η ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας θα του έδιδε ισχύ για να προωθήσει νέο Σύνταγμα το οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να τον κρατήσει στην εξουσία και μετά το 2028, που σηματοδοτεί το τέλος της τρέχουσας θητείας του, εκτιμά ο Βολφάνγκο Πικόλι, συμπρόεδρος της εταιρείας συμβούλων Teneo. Το ισχύον Σύνταγμα περιορίζει την προεδρία σε δύο θητείες. Ωστόσο, ο Ερντογάν εξασφάλισε μια τρίτη θητεία πέρυσι χάρη στον νομικό κενό που προκύπτει από τη μετάβαση σε προεδρικό σύστημα το 2018, καθώς την αρχική του θητεία την υπηρέτησε υπό το προηγούμενο σύστημα.

Όμως ακόμα κι έτσι, τα αποτελέσματα των εκλογών είναι απίθανο να δημιουργήσουν ρήγμα ανάμεσα στον Ερντογάν και την ομάδα των κορυφαίων διαμορφωτών οικονομικής πολιτικής του με επικεφαλής τον υπουργό Οικονομικών Μεχμέτ Σίμσεκ, σύμφωνα με τον Πικόλι. «Δεν αναμένεται σημαντική αλλαγή στην χάραξη οικονομικής πολιτικής», είπε.

Ο κύριος κίνδυνος για το οικονομικό πρόγραμμα του Σίμσεκ, το οποίο προτάσσει πολιτικές δημοσιονομικής πειθαρχίας και υψηλά επιτόκια για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, είναι ότι ο Ερντογάν θα δυσκολευτεί να μην αυξήσει τον κατώτατο μισθό και τους μισθούς των συνταξιούχων κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2024, προσέθεσε ο Πικόλι.