Eretiki Ανάλυση: Γιατί θα συζητηθεί σε κύκλους σινεφίλ το “Τα Σκυλιά δεν φοράνε Παντελόνια”

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Το έργο του J.-P. Valkeapaa αναδεικνύει με τόλμη και σκοτεινή αισθητική, πως η διαστροφή εξαλείφει την ανθρώπινη ευτυχία.

Υπόθεση: Ο χειρουργός Juha ζει μια ειρηνική, οικογενειακή ζωή κοντά στο γαλήνιο τοπίο μιας όμορφης λίμνης. Όλα μοιάζουν ιδανικά. Είναι ερωτευμένος με τη σύζυγό του και έχουν ένα μικρό κοριτσάκι, την Elli. Όμως ξυπνώντας από έναν εφιάλτη, ο Juha θα βιώσει τη χειρότερη όλων των πραγματικοτήτων, καθώς η αγαπημένη σύζυγος θα βρεθεί κοντά στην προβλήτα, ακολουθώντας τη μικρή Elli και έπειτα θα πέσει στο νερό. Οι προσπάθειες του Juha για τη διάσωση της γλυκιάς συντρόφου του έχουν σαν ισχυρό αντίπαλο στο βυθό ένα δίχτυ αλίευσης, στο οποίο δυστυχώς η άτυχη γυναίκα εγκλωβίστηκε μαζί με τις τελευταίες της πνοές ζωής…

Έπειτα από περίπου 10 δύσκολα χρόνια, πατέρας και κόρη βρίσκονται πλέον μέσα στον κοινωνικό ιστό της πόλης. Η Elli διανύει την εφηβική της ηλικία, μαθαίνοντας μουσική και αφήνοντας πίσω αυτό το ολέθριο συμβάν. Όμως δεν ισχύει το ίδιο και για τον Juha. Εκείνος έχει αφοσιωθεί στη δουλειά του και δεν προσπαθεί να γνωρίσει κάποια άλλη σύντροφο. Νιώθει γενικώς αμήχανα για κάθε ανάσα, που παίρνει. Οι συναναστροφές ακόμη και με τον συνάδελφό του είναι περιορισμένες. Αυτό το οποίο τον κρατά κοντά στην ανθρώπινη τρυφερότητα, είναι η σχέση με την κόρη του. Ο Juha ξέρει, πως στην κρίσιμη, εφηβική ηλικία ενός κοριτσιού χτίζεται μια σημαντική σχέση εμπιστοσύνης με τον πατέρα. Έτσι θα δώσει την έγκριση, προκειμένου το κορίτσι να κάνει piercing στη γλώσσα της σε σχετικό κατάστημα. Θα τη συνοδεύσει εκεί, αφήνοντάς τη μόνη κατά τη διαδικασία.

Αλλάζοντας δωμάτιο, από καθαρή περιέργεια, προσπερνώντας τους κόκκινους και πράσινους φωτισμούς με Neon, ο αποπροσανατολισμένος ενήλικος θα καταλήξει σε παράξενο, απομονωμένο χώρο, κοιτάζοντας ένα ανδρείκελο σαδομαζοχισμού! Προσπαθώντας να εξετάσει προσεκτικά, εάν βρίσκεται κάποιος άνθρωπος μέσα σε αυτή την τρομακτική στολή, θα αντιμετωπίσει κάτι, που δεν φανταζόταν. Μία βίαιη υπεύθυνη θα τον ακινητοποιήσει πανεύκολα με λίγα χτυπήματα, προκαλώντας του δυνατό πνιγμό. Στιγμιαία τότε o Juha θα ταξιδέψει νοητικά και πάλι στο τραγικό συμβάν της λίμνης. Η Elli μπαίνοντας τυχαία στο δωμάτιο θα αποτελέσει την αιτία κατάπαυσης της βίας.

Φεύγοντας, ο Juha συζητά με αμηχανία στο αμάξι για οτιδήποτε άσχετο με τη χαρούμενη, λόγω χατιριού piercing, κόρη του. Όμως μετά από μια επέμβαση στο χειρουργείο, πλένοντας τα χέρια του, ο επηρεασμένος χήρος παρατηρεί τη μελανιά στο νύχι του από εκείνη την κυριολεκτικά αφοπλιστική συνάντηση. Θα τηλεφωνήσει επιδιώκοντας να βρει την κοπέλα, που σχετίζεται με αυτές τις “υπηρεσίες.”

Ονομάζεται “Mona”. Ο Juha δεν έχει εμπειρία από τέτοιες καταστάσεις και απλώς ακολουθεί τις αυστηρές εντολές εκείνης. Η “Mona” δεν κάνει σεξ με τους “πελάτες” της. Απλώς δημιουργεί μια σχέση απόλυτης κυριαρχίας επάνω τους. Εκείνη φορά μη αποκαλυπτικά, δερμάτινα, μαύρα ρούχα. Ο Juha πρέπει να γδυθεί. Υπάρχει μορφή ιεροτελεστίας. Εκείνη λειτουργεί ως αφέντρα, αποκαλώντας τον “σκύλο.” Του προκαλεί με συγκατάθεση ασφυξία, μέσω μιας σακούλας. Εκείνος, χάνοντας τις αισθήσεις του, βρίσκεται σε μια διάσταση του μυαλού, η οποία περιγράφει έντονα την επιθυμητή προσέγγιση στη χώρα της μνήμης εκείνης της φρικτής απώλειας στη λίμνη. Μα αυτή τη φορά κάπως πιο μακριά από τη θλίψη.

Ο Juha έχει την ανάγκη να επιστρέφει σε αυτές τις αναμνήσεις. Για αυτό το λόγο και εξακολουθεί να βλέπει τη Mona. Όμως θα αποκτήσει τέτοια εμμονή, ώστε παραμελώντας τα ιατρικά του καθήκοντα, την κόρη του και κυρίως τη Λογική, να κινδυνεύσει να χάσει τη δουλειά του, τη γονεϊκή εμπιστοσύνη, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό…

Ο Έρωτας και η Ηδονή έχουν παραγκωνιστεί από τη διαστροφή του σωματικού πόνου για το δυστυχή χήρο…Η Mona, μέσα στην τρομακτική εσωστρέφεια και ψυχρότητά της, θα αισθανθεί στα ελάχιστα, ανθρώπινα δευτερόλεπτα των συναντήσεών τους, κάτι διαφορετικό για εκείνον.

Ανάλυση:

Απαραίτητος, Κοινωνικός Πρόλογος:

Καταρχάς, τονίζω, πως αυτό το έργο δεν προάγει σε καμία περίπτωση το σαδομαζοχισμό. Εάν αυτό γινόταν, ξεκαθαρίζω, ότι προσωπικά δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να γράψω για μια τέτοια ταινία (εξηγώ με τεκμηριωμένα, ψύχραιμα επιχειρήματα πιο κάτω, το γιατί). Σε αυτή την κινηματογραφική έκφραση όμως υπάρχει η ακριβώς αντίθετη οπτική! Το συγκεκριμένο έργο αξίζει λοιπόν να παρακολουθηθεί. Διότι με τη συνολική διάστασή του υπερασπίζεται, όχι τις πεποιθήσεις, αλλά τον ερμηνευτικό θησαυρό αποφυγής και επεξήγησης λαθών, που άφησε προς κατανόηση από την επιστήμη της Ψυχανάλυσης, η στην πραγματικότητα ακραία, γραπτή λανθάνουσα έκκληση βοηθείας δια της πένας του δυστυχούς και ταλαιπωρημένου *Μαρκησίου ντε Σαντ (=ο θεμέλιος λίθος της άσκησης και γραπτής προβολής του σαδισμού). Δηλαδή, ότι η πρόκληση σωματικού/ψυχικού πόνου δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την Ηδονή και τον Έρωτα. Εξάλλου, έχει χυθεί πολύ μελάνι στην επιστήμη της Ψυχανάλυσης, προκειμένου να επεξηγηθεί ο παράδοξος μηχανισμός της διαστροφής…

-Για αυτό το λόγο και είναι βέβαιο, πως θα συζητηθεί πολύ σε κύκλους σινεφίλ και καλλιτεχνών το έργο “Τα Σκυλιά δεν φοράνε Παντελόνια”-

Σημείωση: Σέβομαι απόλυτα το δημιουργό, το άτομό του και την έκφραση αυτού. Παρατηρώ όμως, εξίσου αντικειμενικά, τις επίσημες δηλώσεις (πηγή: https://cineuropa.org/en/interview/372627/) εκείνου σε σχέση με την Τέχνη του στο έργο “Τα Σκυλιά δεν φοράνε Παντελόνια”, ως αρκετά διπλωματικές…Κάτι το οποίο με δυσαρεστεί ιδιαιτέρως. Αλλά το έργο είναι πάντα εκεί και αποδεικνύει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Ας πούμε, πριν ασχοληθούμε ειδικώς με την ταινία, Κάτι Ανθρώπινο:

Έχοντας ως Ηθικές και Λογικές αρχές την Ανθρώπινη Ελευθερία και Αρετή: Δυστυχώς, είναι σημαντικό να εξηγήσουμε πρωτίστως τα αυτονόητα. Διότι αποτελεί θέμα μιας παγκόσμιας κοινωνίας η διαφάνεια αυτής της παράξενης ψυχολογικής παραμέτρου. Δεν μιλάμε εδώ για οποιαδήποτε σεξουαλικότητα έχει από τη γέννησή του ο κάθε άνθρωπος, ούτε για ερωτικά παιχνίδια κάποιας γόνιμης φαντασίας, ούτε για το δικαίωμα στην ελευθερία κάποιας επιλογής. Άλλο αυτά τα απολύτως φυσιολογικά, αναφαίρετα, ανθρώπινα δικαιώματα (για τα οποία δεν χρειάζεται να είμαστε όλοι ίδιοι, προκειμένου να τα υπερασπιστούμε!) και άλλο ο σαδομαζοχισμός. Άλλο οι θετικές/αρνητικές πτυχές του Έρωτα και της Ηδονής, εκφράζοντας έστω και με φόβο παραδοχής, επί της ουσίας, την ίδια τη ρομαντική/βιολογική/εγκεφαλική/σεξουαλική αγάπη και άλλο η γεμάτη από δηλητήριο και μίσος πρόκληση, επιβολή ή αποδοχή σωματικού (και ψυχικού) πόνου.

Ξέρετε, ποιο είναι το τραγελαφικό; Ότι κάπου παγκοσμίως θα υπάρχουν μερίδες ανθρώπων, που αμφισβητούν αυτές τις αυταπόδεικτα ορθολογικές παραπάνω απόψεις, σαν συντηρητικές. Με μια μορφή ενωμένου συλλόγου. Απίστευτο δεν είναι;! Να λες συντηρητικό, αυτόν που υπερασπίζεται τα αληθινά δικαιώματά σου. Ακόμη μια ανούσια αντίδραση. Αν θέλετε τη γνώμη μου, αυτά εξηγούνται αρχικώς σαν ενοχικά σύνδρομα, λόγω ζήσης σε ειρηνικό περιβάλλον, εν αντιθέσει με γενιές, που βίωσαν παγκοσμίους πολέμους. Τώρα, για τον *Ντε Σαντ, ευθύνονται κυρίως οι φυλακίσεις του σε ιδρύματα και άσυλα φρενοβλαβών. Και ο πιο δυνατός χαρακτήρας (=ανεξάρτητα από τη διαστροφή, ίσως να είχαν κάποιο ενδιαφέρον τα θεατρικά και συγγραφικά του έργα) εάν τον φυλακίσουν, παρανοεί. Όμως, ας μην ξεχνάμε τις κατηγορίες εις βάρος του. Είναι φρικτές και δείχνουν από μέρους του επιθυμία για πρόκληση και επιβολή πόνου! Το να γίνουν αυτές οι αρρωστημένες πράξεις απόπειρα φιλοσοφίας, είναι τουλάχιστον μια παρανοϊκή προσβολή για την τύχη της στοιχειώδους νοημοσύνης, της Διανόησης, αλλά και της προόδου της ανθρωπότητας…Όμως αποτελεί χρήσιμο υλικό μελέτης για την Ψυχανάλυση.

Αργότερα αναπτύχθηκε ο σαδομαζοχισμός. Βεβαίως, όλα επεξηγούνται και χρειάζεται να συζητούνται σοβαρά, με σεβασμό, χωρίς ειρωνείες, αλλά με γονεϊκό ενδιαφέρον και όμοια προσέγγιση. Δηλαδή να είσαι με αληθινό ενδιαφέρον νοητικά, ο ειλικρινής, καλός ακροατής-γονέας, που δεν είχαν ποτέ όσες/όσοι δυστυχώς ζουν μέσα στο σαδομαζοχισμό. Γιατί τα άτομα αυτά έχουν εξαφανιστεί από τη χειραψία με την Ενηλικίωση και φυσικά έχουν χάσει πολλά τελευταία δρομολόγια για την Αυτοπραγμάτωση. Όσο για τον αυτοσεβασμό και σεβασμό αλλήλων;! Είναι κλειδαμπαρωμένα στο μυαλό τους. Η Ψυχανάλυση επεξηγεί γενικώς μεταξύ άλλων, πως συνήθως πρόκειται για διαστροφή αντιμετώπισης παλιότερης κακοποίησής τους ή επιθυμία επιστροφής στην παιδική ηλικία, αποφεύγοντας το άγχος της συναισθηματικής εγγύτητας ανθρωπίνων σχέσεων ή ανάληψης ευθυνών των υπολοίπων Ενήλικων αποφάσεων…

Το πιο σημαντικό όμως επιχείρημα-απόδειξη απέναντι (ειρηνικά πάντα) σε τέτοιες αποπροσανατολισμένες νοήσεις και το λέω ειλικρινά μόνο με αγνό, ανθρώπινο ενδιαφέρον, χωρίς καμία άλλη πρόθεση, είναι το εξής:

Η ατομική, συγκαταβατική ή επιβλητική πρόκληση του σωματικού πόνου δεν έχει καμία σχέση με “προοπτική διαφορετικής σκέψης” ή “μοντέρνα αλλαγή ισορροπίας ψυχοσωματικής έκφρασης”, ούτε καν με κάτι το “αρχέγονα μυστηριώδες”…Πολλά μυαλά ίσως να έχουν συγκεχυμένες τέτοιες λανθασμένες πληροφορίες. Αλλά ήρθε η ώρα να πραγματοποιήσουμε το Ξεγύμνωμα σε όλα αυτά. Εάν ψάξετε λοιπόν, θα διαπιστώσετε, πως οι θρησκείες είναι εκείνες, που με εντελώς αρρωστημένο τρόπο “δίδασκαν” το σωματικό πόνο σαν (αηδιάζω και μόνο που το γράφω) “μέθοδο εξαγνισμού της ψυχής”. Διαμέσου της τιμωρίας! Είναι γνωστές και αποδεδειγμένες, οι βασισμένες σε θρησκευτικές πλύσεις εγκεφάλου αυτοτιμωρίες, μα και τα βασανιστήρια σε άλλα άτομα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Διότι μισούσαν την Ηδονή και τον Έρωτα. Τα απέφευγαν σαν κάτι κακό, ολέθριο.

Άρα, ο σαδομαζοχισμός στην πραγματικότητα έχει νοοτροπία με ρίζες απόλυτου σκοταδισμού και εφιαλτικού συντηρητισμού. Είναι απλώς ένα μασκαρεμένο τέκνο των θρησκειών! Θα αποδοκιμαζόταν ταυτοχρόνως από πρωτόγονους ανθρώπους, που χαίρονταν χωρίς ενοχές τη φύση τους, αλλά και από απελευθερωμένους διανοητές των τεσσάρων τελευταίων αιώνων, που αντιμετωπίζουν θαρραλέα τη ζωή με τη συνολική διάσταση της γλυκόπικρης γεύσης εκείνης. Είναι συνεπώς, ένα δηλητηριώδες αγκάθι χωρίς κανένα τριαντάφυλλο, μονίμως ενάντιο στην Ανθρώπινη Θέληση και Υποστήριξη της Ατομικότητας. Απέχει από κάθε Φιλοσοφία και Διανόηση. Ουσιαστικά τιμωρεί την ίδια την Επιθυμία για Ζωή. Θέλετε, στα αλήθεια να γυρίσουμε εκεί;! Εάν ναι, προσωπικά να με υπολογίζετε μόνο απέξω!

Υ.Γ. Κυριαρχία και Υποτέλεια, είπατε; Αλήθεια, είστε τόσο μικροπρεπείς; Η Ισότητα των δύο αντίθετων φύλων είναι αντικειμενικά αληθινή και χορταστικά ελκυστική!

Επί του κινηματογραφικού αντικειμένου…

Γενικώς στο έργο:

Επειδή έχουν γραφτεί “διάφορα”, ξεκαθαρίζουμε, πως δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση για ταινία με μαύρο χιούμορ ή οποιαδήποτε κωμική φύση. Το έργο αντιθέτως δείχνει καλλιτεχνικά το δύσβατο βίωμα της καταθλιπτικής χηρείας, που εκπροσωπείται από την κατάπνιξη της έκφρασης (καθότι ο Juha δεν ελευθερώνει αυτή τη θλίψη). Αλλά και τη διαστροφή της άσχημης/γλυκιάς ανάμνησης (πνιγμός/αγαπημένης συζύγου), με αντικατάσταση ενοχικού, σωματικού πόνου, όπου το μυαλό εκεί μόνο ως τραυματικά πολιορκημένο στιγμιαία συνέρχεται, επαναφέροντας μεν εξωραϊσμένα τη θύμηση, αλλά απειλώντας ταυτοχρόνως τη ζωή του αυτοκαταστροφικού ήρωα.

Γενικώς, υπάρχει η απεικόνιση της βίας στην ταινία σε πλαίσια πολύ πειστικής, αλλά σαφέστατα κινηματογραφικής αισθητικής (οι σινεφίλ γενικώς έχουν αντέξει σε πολύ πιο βίαιες σινεματικές αποτυπώσεις).

Το σενάριο κυρίως μέσα από σημαντικές δράσεις (το σπασμένο τζάμι στο νοσοκομείο από τον Juha, η ολική αφαίρεση του νυχιού του, οι νοητικές του πλεύσεις στην αγκαλιά της πνιγμένης συζύγου του, το κόκκινο καρέ φόρεμα της Mona και η αινιγματική/ρομαντική επαναφορά του σε κρίσιμο σημείο της πλοκής κ.α.) και λιγότερα λόγια, βοηθά το κοινό να παρατηρήσει την απομάκρυνση των αληθινών, επιθυμητών προτεραιοτήτων του ήρωα, μα και την παράδοση αυτού προς την άβυσσο. Κάποιες πιο αποκαλυπτικές στιχομυθίες έρχονται στο κατάλληλο διάστημα, όταν διεκδικείται μια πιο ανθρώπινη επαφή των Juha και Mona.

Η σκηνοθεσία μεταφέρει στο θεατή το εμμονικό, επίπονο μονοπάτι του πρωταγωνιστή, αλλά και κάτι από το άγνωστο, συναισθηματικά συντετριμμένο παρελθόν της Mona. Επιβλέπει την έλλειψη προσοχής στην έφηβη Elli, η οποία αναγκάζεται για κάποιες σύντομες στιγμές να φερθεί σαν το ενήλικο άτομο απέναντι στον αποσβολωμένο πατέρα της. Η σκηνοθεσία εποπτεύει με σωστή αφήγηση, όλες τις κινηματογραφικές παραμέτρους, οι οποίες θα εναρμονιστούν, ώστε να μας μεταδώσουν τη σκοτεινή αίσθηση, μεταξύ επικρατούσας διαστροφής και καλά κρυμμένου Έρωτα.

Η διεύθυνση φωτογραφίας θα μας αποδώσει τη μεταβατική, σύνθετη διάσταση της διαστροφής του Juha μέσω μεταμοντέρνας, μινιμαλιστικής εικαστικής απόδοσης δημιουργικών αντιθέσεων: Με σκόπιμο καμβά ανάδειξης μιας κρυμμένης, συγκαταβατικά υποτασσόμενης, σεξιστικής έκφρασης από την πλευρά του αρσενικού προς το θηλυκό, αλλά και ρομαντικής ανάδειξης του ιδίου στη χώρα ενός σκοτεινού παραμυθιού με ψευδή, εναλλακτική τροπή (διανθισμένη κατάληξη θύματος στη λίμνη).

Το μοντάζ διαθέτει σπάνιες, μα σημαντικές, συνειρμικές στιγμές. Αλλά και λειτουργικές διασπάσεις, σύμφωνα με τις αντιθέσεις της πλοκής του σεναρίου (π.χ. Mona/Elli). Ορισμένες στιγμές επαναφέρουν αργότερα καθοριστικά γεγονότα (απόφαση ψυχολογικού τεστ) ή χαρακτήρες (συνάδελφος χειρουργός ή το αγόρι που φλέρταρε την Elli) του σεναρίου.

Οι πρωταγωνιστικές ερμηνείες είναι σε εκπληκτικό επίπεδο! {Ανάλυση αυτών ακολουθεί σε σχετική, κάτωθι κατηγορία}

H μουσική αποδίδει την υποβόσκουσα αίσθηση του τρόμου. Κατοικεί μεταξύ διαστροφής και έρωτα.

Πιο Αναλυτικά…

Σενάριο:

Γράφτηκε από τους Juhanna Lumme και J.-P. Valkeapaa. Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε, ήταν τα φινλανδικά. Ο τίτλος του έργου είναι “Koirat eivät käytä housuja”.

Η διαστρεφομένη, συναισθηματική έκρηξη του πρωταγωνιστή, περίπου 10 χρόνια μετά το θάνατο της αγαπημένης γυναίκας του, αποτελεί το σημαντικό στοιχείο του σεναρίου!

Επιπροσθέτως, πανέξυπνη παράμετρος από τους σεναριογράφους είναι οι αντιφάσεις στη σκέψη του Juha, ο οποίος χρησιμοποιεί την Επιστήμη, όπως και όποτε θέλει/βολεύεται. Ο ίδιος είναι χειρουργός, άρα διασώστης ή υπεύθυνος προσπάθειας διατήρησης της ανθρώπινης ζωής. Ωστόσο, προσφέρει τις ανάσες και άρα τη ζωή του στα κυρίαρχα, μερικώς ανηλεή, χέρια της Mona. Αποφεύγει τεχνηέντως τα ψυχολογικά τεστ, λέγοντας ψέματα προκειμένου να κρατήσει τη δουλειά του. Αλλά στον αντίποδα, ενώ κατανοεί ως γιατρός τη γενικευμένη ψυχανάλυση, δεν προσπαθεί να επεξηγήσει, αυτό που του συμβαίνει, ούτε και να το αντιμετωπίσει. Παραδίδεται σε αυτό.

Αμελώντας έτσι την κόρη, τη δουλειά του, αλλά και την αληθινή ερωτική ζωή. Ο Juha γυρνά την πλάτη στην Ηδονή. Δεν μπορεί να βρει την ευτυχία, καθώς επιχειρεί με τη νέα υποψήφια ερωμένη του (Satu) να παίξει το ίδιο ακριβώς τραυματικό παιχνίδι. Ο πόνος σκεπάζει την ψυχή του.

Τα στάδια της ψυχοσύνθεσης του Juha είναι τρία:

1) Ο θάνατος της γυναίκας του με το ξεκίνημα μιας τραυματισμένης ψυχής.

2) Οι πραγματικές επιθυμίες του Juha κρύβονται πίσω από το υποκριτικό, άκρως επικίνδυνο παιχνίδι του σαδομαζοχισμού. Το έργο εντοπίζει το λάθος στον πυρήνα του, με την ανίχνευση της διαστροφής, κατά την πρόκληση συναινετικής ασφυξίας ή στραγγαλισμών, στην προβολή επιθυμιών της παλιάς υγιούς συντροφικότητας του Juha με τη γυναίκα του. Ο ήρωας δεν αναζητά τον πόνο ως αυτοσκοπό. Θέλει να διαβεί τον πόνο, ώστε να ταξιδέψει στη νοητική συνάντηση με την αγαπημένη σύζυγό του. Η αναπνοή η οποία χάθηκε παντοτινά για εκείνη, λειτουργεί στο δικό του μυαλό σαν διεστραμμένη απόπειρα ταύτισης, με την ανάσα που ο ίδιος προσωρινώς χάνει, όσο παίρνει τη ζωή του στα χέρια της η Mona.

3) Η ελάχιστη ελπίδα να ζήσει μια ερωτική, φυσιολογική σχέση με τη Mona, μακριά από όλα αυτά.

Το μυστήριο της ψυχής της Mona:

-Κάποιες στιγμές η Mona αφήνει τον εαυτό της στην τρυφερότητα και το αγνό ενδιαφέρον προς άλλον άνθρωπο. Φιλά τον Juha, ανησυχεί για τη ζωή του και θυμώνει εξαιτίας της επιθυμίας εκείνου για περισσότερη πρόκληση πόνου.

-Η αφαιρετικότητα ενισχύει τη φαντασία μας σε σχέση με τις άγνωστες, τραυματικές, παρελθοντικές εμπειρίες της ψυχρής Mona, η οποία φοβάται να ερωτευτεί. Όταν η ίδια καταλαβαίνει, πως εκείνος ενδέχεται να θέλει να την πλησιάσει με αληθινό συναισθηματισμό, λέει τότε στον Juha: “Αυτό θα σου κοστίσει, έναν πόνο που δεν θα τον αντέξεις!”

-Η ίδια δεν συγκατοικεί με άνθρωπο στο διαμέρισμά της. Παρά μόνο με έναν σκύλο…

Η πληγωμένη, γονεϊκή σχέση με την Elli:

Στο κρίσιμο, εφηβικό στάδιο, όπου ένα κορίτσι, κατά σχεδόν μαγνητικό τρόπο, θεωρεί ως σημαντική παρουσία τον πατέρα του, σε σημείο αναζήτησης παρόμοιων πτυχών χαρακτήρα σε μελλοντικούς της συντρόφους (βλ. “Σύνδρομο της Ηλέκτρας”), o Juha “κατορθώνει” να είναι απών στην καθημερινότητα της κόρης του. Και έτσι προκαλεί ολική αδιαφορία εν τέλει στην Elli, αναιρώντας αυτή την πανίσχυρη, ψυχολογική Σταθερά! Αντιθέτως, ένα συνομήλικο αγόρι βρίσκεται πάντα κοντά στις πιο σημαντικές στιγμές της Elli (μουσική συμμετοχή σε συναυλία κ.τ.λ.), τις οποίες ο Juha διαρκώς χάνει.

Σκηνοθεσία:

Την υπογράφει ο J.-P. Valkeapaa. Χρησιμοποιήθηκε κατά τα γυρίσματα Αναλογία Πλαισίου (Πλάτος : Ύψος=Aspect Ratio) 2.39:1 με ψηφιακή ανάλυση (“Arriraw 2.8Κ”) προσαρμογής (στα 2K) σε σύστημα “Anamorphic.” Έχει πολλά άξια σημεία αναφοράς το έργο του δημιουργού.

-Πρελούδιο και εξέλιξη:

Καταρχάς, το τραγικό συμβάν της λίμνης, αν και καθορίζει όλη την ψυχοσύνθεση του ήρωα Juha, λαμβάνει το ρόλο ενός βιωματικού πρελουδίου κατά την παρακολούθηση της ταινίας. Τα μαλλιά του θύματος θα γίνουν ένα με τα αλιευτικά δίχτυα. Όμως, δεν ζούμε έπειτα τη βουβή αντίδραση του Juha, κατά τα 10 περίπου πρώτα χρόνια από το θάνατο της συζύγου του. Περνάμε κατευθείαν, σε αυτό που αναμένεται να μετατραπεί ο ήρωας.

-Το σοκ της ακινητοποίησης:

Διερχόμενη από το μυστηριώδες πουθενά, σε αργή κίνηση για εμάς τους θεατές, αλλά σε ασύλληπτη ταχύτητα τριών διαδοχικών χτυπημάτων (γροθιά, γκλομπ, κλωτσιά) για τον ήρωα, η Mona κάνει την είσοδό της στο έργο… Καταρρίπτοντας τον έκπληκτο Juha!

-Ένας διαφορετικός “πελάτης”:

Δεν θα δούμε ποτέ άλλοτε τόσο αναλυτικά τη σκηνοθετική αφήγηση, όσο για τους Mona/Juha, σε κάποια άλλη σχέση “πελατών” της κοπέλας. Είναι μια σχέση σκηνοθέτη/θεατή, η οποία μάς μαρτυρά αρκετά σύντομα, ότι θα έχουν μεγάλη ιστορία οι δυο τους. Ακόμη και μέσα από αυτές τις αντιερωτικές συνθήκες…

-Μία κρίσιμη, ετεροχρονισμένη σύνδεση εικόνων:

Έχει μεγάλη σημασία η σύνδεση του σαδομαζοχιστικού ανδρείκελου της αρχής, με την εξωραϊσμένη θέαση των φυτών στο βυθό της λίμνης σαν τμήματα προστασίας της παραμυθένιας, πνιγμένης συζύγου.

O Juha βλέπει νοητικά αυτά τα φυτικά τμήματα, ως τυλιγμένα στο ανεγερμένο είδωλό της μέσα στο βυθό. Μα αργότερα παρατηρούμε, πως επρόκειτο για τις διακλαδώσεις των φυτών, που βρίσκονταν πάνω από τη λίμνη, κατά το τραγικό συμβάν. Και φυσικά, αυτά τα κλαδιά σχετίζονται συνειρμικά, με τα καρφιά που είχε στο κεφάλι το σαδομαζοχιστικό ανδρείκελο, το οποίο εξέταζε ο Juha στις αρχές της ταινίας! Αυτή είναι μια πληροφορία, που απαιτεί τη συμμετοχή της κριτικής σκέψης του σινεφίλ όμως! Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, διότι *σε συνδυασμό με το μοντάζ ο θεατής υποχρεούται να ανατρέξει πιο πίσω σε μια λεπτομερή υπενθύμιση χαρακτηριστικών. Είναι έξυπνη, σκηνοθετική επιλογή, καθότι μας προσδίδει δια της εικόνας μια χρήσιμη, κρυμμένη πληροφορία του σεναρίου: Δηλαδή, ότι ο Juha εξαρχής βλέπει όχι τη βία και τον πόνο, μα την εξωραϊσμένη ανάσταση της πνιγμένης συζύγου του.

-Η επαναφορά της ενδυμασίας του κόκκινου καρέ φορέματος της Mona:

Είναι αινιγματική, αλλά δεν μπορεί να φύγει από το μυαλό κάθε θεατή, πως εμπεριέχει -αυτή τη δεύτερη φορά- μια ρομαντική προσέγγιση…Καθώς θα μπορούσε η ίδια να επιστρέψει από το εσωτερικό δωμάτιο του σπιτιού της με κάποιο επικίνδυνο αντικείμενο. Όμως δεν το έκανε…

-Όταν οι δύο πρωταγωνιστές είδαν τη σπάνια πιθανότητα Αγάπης έξω από το συνεχές κέλυφος του πόνου:

Η αισιόδοξη, ελάχιστων πιθανοτήτων, οπτική μιας υγιούς, μελλοντικής ερωτικής σχέσης μεταξύ των Juha και Mona, πιστοποιείται, από τα τελευταία δύο αντίστροφα, υποκειμενικά πλάνα επανεξέτασης των χαρακτήρων.

Σημείωση: Μπορεί τότε οι δύο ρόλοι να βρίσκονται σε χώρο σαδομαζοχιστών με αντίστοιχες στολές, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα, πως θα συνεχίσουν μέσα από αυτό τον τρόπο ζωής. Έχει μεγάλη σημασία, το γεγονός ότι και οι δύο πλέον χαμογελούν! Το χαμόγελο εκφράζει μια πιθανή αλλαγή…

Διευθυντής Φωτογραφίας: Pietari Peltola.

–Εντυπωσιάζει αρχικώς η απεικόνιση του τραγικού εγκλωβισμού της γυναίκας του Juha στο βυθό της λίμνης. Γίνονται αλλαγές στη φωτεινότητα και τη σκίαση. Ο βυθός μοιάζει σαν ένας αντίστροφος ουρανός κήδευσης.

-Η περιήγηση του Juha (όσο κάνει piercing στη γλώσσα η Εlli) μάς ξεναγεί σε αποχρώσεις βασικής πράσινης και συμπληρωματικής κόκκινης, σκοτεινής θέασης. Αργότερα, μέσα στο δωμάτιο με το σαδομαζοχιστικό ανδρείκελο, ο χώρος φέρει το χρώμα, ενός εφιάλτη που επαγρυπνεί…

-Τα ράφια στο χώρο της Mona έχουν πράσινες και κόκκινες πιο φωτεινές αποχρώσεις.

-Κατά την πρώτη συνάντηση των Juha και Mona, ο πρώτος βλέπει πλέον το βυθό των αναμνήσεων της λίμνης σαν σκοτεινά, απόμακρα άστρα. Κάθε κατοπινή θύμηση, έχει πια όμορφη, αλλιώτικη αισθητική κοντά στο υγρό στοιχείο.

-Το κόκκινο καρέ φόρεμα της Mona φέρει έντονη αποτύπωση στο φακό, μέσα στο ειδικό δωμάτιο.

-Η θέαση στο μπλε μικρό παραθυράκι του αυστηρού πορτιέρη έχει ενδιαφέρον.

Μοντέζ: Mervi Junkkonen

Η ροή είναι ωφέλιμη, ώστε να ενισχυθεί η αφήγηση της σκηνοθεσίας.

Ξεχωρίζουν πράγματι κάποιες στιγμές:

Α) Με χαρακτήρα συνειρμών και συνεπώς διανοητικού μοντάζ: Ο Juha βρίσκεται στο βυθό της λίμνης, για να βοηθήσει τη σύζυγό του. Μόλις εκείνος διασωθεί, το μοντάζ τότε θα μας δείξει ξαφνικά ένα ψάρι να προσπαθεί να αναπνεύσει επάνω στη βάρκα. Το νόημα είναι διπλό: 1) Ο Juha βγαίνει ζωντανός από το νερό, αλλά η γυναίκα του εγκλωβίστηκε σε δίχτυα αλίευσης ψαριών στο βυθό της λίμνης. 2) Ο Juha και η γυναίκα του βρέθηκαν σε περιβάλλον, όπου δεν ανήκουν, διότι δεν διαθέτουν βράγχια/ενώ το ψάρι εμφανίστηκε σε επίσης ακατάλληλο περιβάλλον επιβίωσης, επειδή δεν διαθέτει πνεύμονες. Αποδίδεται έτσι, με μία εικόνα, η συνολική φρίκη της στιγμής του ήρωα.

Β) Με ενδεικτικό, οπτικό παιχνίδι. Η φωτεινή σήμανση του χώρου της “δουλειάς” της Mona απασχολεί αρκετές φορές την παρατήρηση των θεατών. Είναι ένας έξυπνος τρόπος, προκειμένου να αντιληφθούμε, πώς βλέπει με διαστροφή λάμψης την ιδέα της επίσκεψης σε αυτήν την περσόνα ο πρωταγωνιστής.

Γ) Παρουσιάζοντας αντιφάσεις καταστάσεων/χαρακτήρων σε ταυτόχρονες στιγμές: Η Elli συμμετέχει στο κονσέρτο της, μα ο πατέρας εκείνης δεν βρίσκεται τότε εκεί. Καθώς περνά τον ελεύθερο χρόνο του με απόλυτη υποταγή ζωής στη Mona. Η εμμονή (Mona) νικά την Αγάπη (Elli) για το παιδί του.

Δ) Οι εικόνες προσφέρουν στοιχεία σκεπτικισμού. Η ολική αφαίρεση του νυχιού του Juha σε συνδυασμό με τα λεγόμενα εκείνου, πως “τελειώνουν όλα”, σκιαγραφεί την έννοια της αυτοκαταστροφής. Διότι τότε απειλούνται η δουλειά και τα πάντα στη ζωή του ήρωα…

Ερμηνείες:

Krista Kosonen (Ερμηνεύοντας τη “ρομποτική” σαδίστρια, Mona):

Είναι η καλύτερη ερμηνεία του έργου. Πείθει ως κυρίαρχη μορφή. Ο επιβλητικός τόνος της φωνής της την βοηθά. Παρουσιάζει καταπληκτική έκφραση ψυχρότητας και άριστα προσηλωμένη, ερμηνευτική απόκλιση από τα όμορφα, ανθρώπινα συναισθήματα στο πρόσωπό της! Για αυτό και αλλάζει εμφανέστατα εκφράσεις αργότερα η ποιοτική υποκριτική της ηθοποιού, μόλις ως Mona επιλέγει δειλά δειλά πρώτα να συγκινηθεί και έπειτα να δεθεί συναισθηματικά με τον Juha.

Pekka Strang (Υποδυόμενος τον αποπροσανατολισμένο Juha):

Σωστά βυθισμένος σε αυτή την εσωτερική μετάβαση προς την πορεία της διαστροφής. Απορημένος, μα βέβαιος για τη δοκιμή και συνέχιση των ενεργειών της Mona. Πειστικός ως πνιγμένος. Απορροφημένος στις παράξενες, καινούργιες εμμονές του. Χαμογελά στο club, σαν να βρήκε, πώς να ξεχάσει τη γυναίκα του. Μοιάζει ερωτευμένος με τη Mona εκεί. Αλλά αποδίδει ταυτόχρονα και την τραγικότητα ενός διεστραμμένου ανθρώπου.

Oona Airola (Ως η υποψήφια, νέα ερωμένη, Satu):

Η ερμηνευτική χρήση του γέλιου της ηθοποιού έχει διάφορα ηχοχρώματα συναισθημάτων. Ξεκινά να περιγράφει μια προσπάθεια φλερτ και εγγύτητας. Αλλά τελικώς οριοθετεί την απομάκρυνση από τη ζήτηση του Juha για πρόκληση πόνου. Ως Satu, τον περιγελά και δείχνει με το τελευταίο γέλιο της ένα αδιαπέραστο, συναισθηματικό τείχος άφοβης αποστροφής για την εμμονή του Juha. Σε όλα τα ερμηνευτικά του στάδια όμως το γέλιο έχει έναν κοινό παρονομαστή: Είναι ασυγκράτητο!

Μουσική/Ηχητική Υπόκρουση:

-Τη μουσική έγραψε o Μichal Nejtek. Ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης γράφει συνήθως instrumental κομμάτια. Αλλά μάλλον η πλειοψηφία των μουσικών θεμάτων σε αυτό το έργο έτσι και αλλιώς δεν θα μπορούσε να κινηθεί διαφορετικά. Ωστόσο, επελέγησαν και άλλες μουσικές συνθέσεις: Της εποχής του Μπαρόκ ή των “The Beach Boys.”

Γενικώς, επιτυγχάνεται η αίσθηση μιας απόκοσμης, μυστηριώδους ατμόσφαιρας. Εκεί είναι απαλή, αλλά παρούσα η μουσική. Ακούμε πιάνο και κάτι που μάλλον μοιάζει με κότο. Στα ντραμς, που παίζει ύστερα η Elli στη διασκευή του τραγουδιού “Then I kissed her” των “The Beach Boys”, παρατηρείται ένα στιγμιαίο, σκόπιμο λάθος. Καθώς η έφηβη είναι οργισμένη με τον απόντα πατέρα από τη συναυλία εκείνης.

Η Satu στο σπίτι της, προτού επιχειρήσει να κάνει έρωτα με τον Juha, βάζει να παιχτεί η σύνθεση “Adagio per Archi e Organo in G Minor” του Tomaso Giovanni Albioni.

Ήχος:

-Υπεύθυνοι ήταν οι Verners Biters, Julius Jappinen, Anssi Kainulainen, Jan Kosulic και το επιτελείο των υπολοίπων 6 συνεργατών τους.

Είναι έντονες οι στιγμές της ηχητικής διάστασης: Η μικρή μπάλλα, που φεύγει από το χέρι του Juha. H σακούλα, την οποία πιέζει η Mona στο πρόσωπο του Juha. H αγχωτική σιωπή μεταξύ των δύο. Το ασυγκράτητο γέλιο της Satu. Ο χαρακτήρας *“ημι- voiceover” με τη χρήση όχι λεγομένων, αλλά του τραγουδιού “Then I kissed her”. Το οποίο συνοδεύει δύο διαφορετικές εικόνες (*“semi-voiceover”, διότι μία εικόνα ταυτίζεται με το τραγούδι, ενώ η άλλη όχι) στα αλλιώτικα σύμπαντα των Elli/Juha.

Εν τέλει, μια φράση για τη συνολική, καλλιτεχνική διάσταση του εντυπωσιακού έργου:

“Οι συγκεχυμένες πληροφορίες/εικόνες του ανθρώπινου μυαλού αποκρύπτουν την Αλήθεια μιας Ενάρετης Ζωής”

Μια διανομή της Ama Films

Ο Eretikos κριτικός Γιάννης Κρουσίνσκυ