Η πολύ σκληρή παιδική ηλικία των Σπαρτιατών πολεμιστών

Θάρρος, τόλμη και Καιάδας. Κάποιες από τις λέξεις που έρχονται στο μυαλό στο άκουσμα της Αρχαίας Σπάρτης που έμεινε γνωστή στην Ιστορία για τη στρατιωτική δύναμη, την πειθαρχία και το μεγάλο αριθμό δούλων. Πίσω όμως από τη μεγάλη στρατιωτική  δύναμη κρύβεται μια… πολύ δύσκολη ζωή για τα παιδιά εξαιτίας της σπαρτιατικής αγωγής που είχε επιβάλει η νομοθεσία του Λυκούργου και η οποία είχε ως αποκλειστικό στόχο τη δημιουργία στρατιωτών που θα υπερασπίζονταν τα εδάφη της πατρίδας τους.

Πώς ήταν η ζωή μέχρι τα 7 χρόνια;

Η ζωή των παιδιών ήταν δύσκολη από τη γέννησή τους. Ο Πλούταρχος αναφέρει πως το νεογέννητο εξεταζόταν από τη μητέρα του, η οποία το έπλενε με κρασί αντί με νερό για να ελέγξει την κράση του. Αργότερα, ο πατέρας οδηγούσε το παιδί στη Λέσχη, η οποία αποτελείτο από τους γέροντες της πόλης. Εκεί, οι γέροντες έλεγχαν προσεκτικά το παιδί και αν το έκριναν αδύναμο, το έριχναν στον Καιάδα. Αν το νεογέννητο είχε κριθεί υγιές από τη Λέσχη, τότε έμενε μαζί με την οικογένεια του μέχρι την ηλικία των 7 ετών.

Η δημιουργία στρατιωτών στην Αρχαία Σπάρτη

Φανταστείτε ένα 7χρονο παιδί σήμερα. Πηγαίνει στο Δημοτικό σχολείο, κάνει φίλους και έχει χόμπι όπως το ποδόσφαιρο. Στον αντίποδα, στην αρχαία Σπάρτη τα 7 έτη ήταν η ηλικία που τα αγόρια έφευγαν από την αγκαλιά της μητέρας τους και την ανατροφή τους αναλάμβανε η πολιτεία (σπαρτιατική αγωγή) ενώ ήταν αναγκασμένα μέχρι τα 30 τους να ζουν και να εκπαιδεύονται σε στρατώνες.

Η δομή του στρατώνα: 

• Τα αγόρια χωρίζονταν σε «αγέλες» και κάθε «αγέλη» είχε αρχηγό τον «αγελάρχη» (νέος άνδρας) ενώ στην εκπαίδευση συμμετείχε ένας είρενας (20χρονος) που έπαιρνε τα παιδιά και για δούλους στο σπίτι του.
• Η κάθε «αγέλη» εποπτευόταν από έναν παιδονόμο, ο οποίος είχε βοηθούς τους μαστιγοφόρους που ήταν υπεύθυνοι για την πειθαρχία.
• Οι αγέλες χωρίζονταν σε ίλες και η κάθε μία είχε 64 αγοράκια.

Κλέψε αλλά μην… κλέψεις

Φαντάσου ένα 9χρονο παιδί σήμερα. Τρώει τρία γεύματα την ημέρα, το ένα μαγειρεμένο από τη μητέρα του με αγάπη. Στην αρχαία Σπάρτη έτρωγε ελάχιστα, απλά για να επιβιώσει, με αποτέλεσμα να κλέβει. Αν ήταν τυχερό, δεν θα το έπιαναν. Αλλά αν το έπιαναν, θα το έδερναν αλύπητα. Παρ’ όλ’ αυτά, το ενθάρρυναν να κλέβει και αναλόγως την περίπτωση, το μαστίγωναν.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, τα παιδιά έφερναν στον είρενα κλεμμένα αγαθά αφού ο ίδιος τα ενθάρρυνε στέλνοντάς τα σε συσσίτια για να ελέγξει την πονηριά και την προσοχή τους. Αν όμως τα παιδιά γίνονταν αντιληπτά από τους μεγαλύτερους κατά τη διάρκεια της κλοπής, τότε τα περίμενε μαστίγωμα με τη δικαιολογία ότι ήταν κακοί κλέφτες.

Σπάσε τα χέρια του καλύτερού σου φίλου

Φαντάσου ένα 10χρονο παιδί σήμερα να έχει αρκετούς φίλους και να παίζει. Παίρνει το ποδήλατό του και κάνει βόλτες ενώ επισκέπτεται τα Σαββατοκύριακα τους φίλους του. Στην αρχαία Σπάρτη, ένα 10χρονο πάλευε συνέχεια με τους καλύτερούς του φίλους, σπάζοντας κόκαλα και δόντια.

Φαντάσου ένα 11χρονο παιδί σήμερα. Μετά το σχολείο επιλέγει τι θέλει να κάνει. Να ακούσει μουσική, να ζωγραφίσει, να παίξει κιθάρα ή να παίξει ποδόσφαιρο. Στην αρχαία Σπάρτη απαγορευόταν οτιδήποτε δεν είχε σχέση με τον στρατό. Χόμπι σαν τα προαναφερόμενα θεωρούνταν χάσιμο χρόνο και δεν είχαν θέσει στη ζωή των πολεμιστών.

Χωρίς κρεβάτι, χωρίς ταίρι, χωρίς χόμπι

Φαντάσου ένα 12χρονο παιδί σήμερα. Διαβάζει για το σχολείο και το βράδυ κοιμάται στο ζεστό του κρεβάτι. Στην αρχαία Σπάρτη, τα 12χρονα είχαν στην κατοχή τους μόνο έναν μανδύα και ήταν αναγκασμένα να δημιουργήσουν μόνα τους τα κρεβάτια τους. Οι μητέρες τους απουσίαζαν και κανείς δεν τα καληνύχτιζε το βράδυ. Το μόνο «φιλί» που έπαιρναν ήταν αυτό του… κρύου τα βράδια. Άξιο αναφοράς είναι πως έδιναν μαχαίρια στα παιδιά για να κόβουν τις καλαμιές από τον Ευρώτα και να φτιάξουν τα κρεβάτια τους.

Φαντάσου ένα 15χρονο παιδί σήμερα. Μπορεί να γνωρίσεις τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα. Στην αρχαία Σπάρτη απαγορευόταν να είσαι με κορίτσια και γυναίκες στην εφηβεία. Αγόρια μεγαλύτερης ηλικίας ενθαρρύνονταν να μείνουν με τα μικρότερα, είτε τους άρεσε, είτε όχι. Δεν είχαν γνώμη.

Φαντάσου έναν 18χρονο σήμερα. Τελειώνει το Λύκειο και σχεδιάζει να μπει σε κάποιο πανεπιστήμιο ή να καλλιεργήσει κάποιο ταλέντο του. Αν του αρέσει για παράδειγμα η γλυπτική ή το διάβασμα, δεν απαγορεύεται δια νόμου να δραστηριοποιηθεί πάνω σε αυτά. Στην αρχαία Σπάρτη αυτά απαγορεύονταν μέχρι την ηλικία των 60. Όσοι ενδιαφέρονταν να γίνουν γλύπτες, ψαράδες, έμποροι έπρεπε να είναι μέχρι τα 60 στρατιώτες. Δεν εξαιρούνταν κανείς.

Φαγητό στο σκοτάδι και απαγόρευση γάμου

Φαντάσου έναν 20χρονο σήμερα. Αν φοβάται το σκοτάδι, μπορεί το βράδυ να ανάψει ένα φως. Στην αρχαία Σπάρτη οι 20χρονοι έτρωγαν μόνο μετά τη δύση του Ηλίου για να εξασκηθούν στο να προσανατολίζονται χωρίς φως. Ήταν η πρώτη από τις 10 χρονιές που ακολουθούν για την ολοκλήρωση της στρατιωτικής θητείας.

Φαντάσου έναν 22χρονο σήμερα. Ερωτεύεται και σκέφτεται πως θα συγκατοικήσει και θα παντρευτεί. Στην αρχαία Σπάρτη ο γάμος απαγορευόταν αφού μέχρι τα 30 τους χρόνια, αγόρια και άνδρες έμεναν σε στρατώνες.

Θάνατος από μαστίγωμα

Κάθε χρόνο, οι νεαροί Σπαρτιάτες δοκιμάζονταν μπροστά στον βωμό της Ορθίας Αρτέμιδος: τα παιδιά έκλεβαν τυριά και οι μεγαλύτεροι τα μαστίγωναν με σκοπό να ελέγξουν την αντοχή τους. Αρκετά παιδιά έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθεια να περάσουν με επιτυχία την εξέταση, ενώ άλλα παιδιά λάμβαναν στεφάνι αν άντεχαν το μαστίγωμα χωρίς κλάμα.

Στα 30 πλήρη δικαιώματα

Οι Σπαρτιάτες θεωρούνταν πολίτες με πλήρη δικαιώματα μόλις έκλειναν το 30ο έτος της ηλικίας τους. Μπορούσαν να λάβουν μέρος και να ψηφίζουν στην Απέλλα καθώς επίσης και να ασκούν δημόσια αξιώματα.

Και τα… κορίτσια τι έκαναν;

Τα κορίτσια συμμετείχαν στην σπαρτιατική αγωγή και ήταν χωρισμένες σε ομάδες, ωστόσο, η εκπαίδευσή τους δεν χαρακτηριζόταν από τη σκληρότητα και την αυστηρότητα αυτής των αγοριών. Η εκπαίδευσή τους ολοκληρωνόταν μετά τον γάμο.

Κύριο καθήκον των γυναικών, σύμφωνα με τη σπαρτιατική εκπαίδευση, ήταν η γέννηση υγιών αγοριών, τα οποία θα υπερασπίζονταν τη Σπάρτη. Επίσης, οι γυναίκες δεν έπρεπε να επιδείξουν μαλθακότητα, γι’ αυτό και μάθαιναν να παραδίδουν στους άνδρες την ασπίδα με τη γνωστή σε όλους φράση «ή ταν ή επί τας».