Eretiki κριτική: Γιατί χρειαζόμαστε ταινίες όπως η “Υπόθεση Κολλίνι”

Facebook Twitter Viber Messenger WhatsApp E-mail

Το έργο του Marco Kreuzpaintner δείχνει κινηματογραφικά το δρόμο της ορθολογικής Ηθικής, που αντιμάχεται τη νομιμοφροσύνη.

Υπόθεση: Το έτος 2001 σε πολυτελές ξενοδοχείο του Βερολίνου ο διακεκριμένος, ηλικιωμένος βιομήχανος, πρόεδρος της εταιρείας MMF, Hans Meyer δέχεται στην προεδρική σουίτα του κάποια δημοσιογραφική επίσκεψη, με αφορμή μια ακόμη συνέντευξη. Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα…Παράλληλα ο νεαρός υποσχόμενος δικηγόρος Caspar Leinen απολαμβάνει στον ελεύθερο χρόνο του το χόμπι της πυγμαχίας. Ο άνθρωπος που επισκέφτηκε τον Meyer, δεν είχε ουδεμία σχέση με δημοσιογραφία ούτε και θαύμαζε την καριέρα του βιομηχάνου. Αντιθέτως, κατεβαίνοντας στη ρεσεψιόν, κουτσαίνοντας με αίματα και άλλα εφαπτόμενα, ανθρώπινα στοιχεία στα παπούτσια του, θα ανακοινώσει στην απορημένη Δεσποινίδα του προσωπικού, πως ο ίδιος τερμάτισε τη ζωή του γνωστού στελέχους.

Ο άγνωστος εκτελεστής είναι μεγάλης ηλικίας, ονομάζεται Fabrizio Collini και δεν έχει πειράξει ποτέ άλλοτε οποιονδήποτε άνθρωπο. Ο Caspar Leinen διατελεί επίσημα ως δικηγόρος, μόλις τρεις μήνες. Όμως επιθυμεί να ξεκινήσει εντυπωσιακά. Ορίζεται από την πολιτεία σαν εκπρόσωπος δημόσιας υπεράσπισης. Ωστόσο, ο υπερβάλλων ζήλος θα κάνει τον Caspar να αιτηθεί προσωπικής υπεράσπισης στον παράξενο, αμίλητο κατηγορούμενο Collini, αλλά και να φορέσει επίσημη, δικηγορική στολή με τήβεννο σε αίθουσα, δίχως ακροατήριο! Αργότερα με τους φίλους του συζητά πιο ψύχραιμα για ένα μεγάλο πρότυπο της νομικής, τον έμπειρο καθηγητή νομικού δικαίου, Richard Mattinger και τις κορυφαίες μεθόδους εκείνου κατά καιρούς διαφόρων υποθέσεων. Δυστυχώς τότε, ο Caspar θα πληροφορηθεί ποιον ακριβώς σκότωσε ο Collini. Διότι ο Hans Meyer κατεγράφη στα πρακτικά ως “Jean Batist.”

Ο νεαρός δικηγόρος γνώριζε πολύ καλά τον θανόντα, καθώς εκείνος σαν πραγματικό, ώριμο πρότυπο έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη διαπαιδαγώγησή του και στη μετάδοση της συνεχούς προόδου στο χαρακτήρα του. Όμως δεν είναι μόνο αυτό. O Caspar Leinen μεγάλωσε στο σπίτι του Meyer, γνωρίζοντας και την εγγονή του, τη Johanna. Με την οποία στην πρώτη του νιότη είχε και ερωτική σχέση. O Caspar θα εξηγήσει στη “Hanna”, πως έγινε μια παρεξήγηση με το όνομα και επίσης ότι ο ίδιος υποχρεούται μέχρι ενός σημείου να συνεχίσει τον επαγγελματικό ρόλο του. O Richard Mattinger πλησιάζει το νεαρό δικηγόρο, λέγοντάς του ανάμεσα σε διάφορες συμβουλές να εκμαιεύσει την επίσημη ομολογία του κατηγορούμενου. Τα αποτελέσματα στο νεκροτομείο δείχνουν μια ξεκάθαρη αλήθεια. Ο Caspar θέλει και για τον εαυτό του να ξέρει, μήπως είχε κάποιο λόγο εκδίκησης ο κατηγορούμενος.

Στο μεταξύ, η Johanna θα αναλάβει ως πρόεδρος της εταιρείας MMF. Ο Leinen υποψιάζεται πολλούς ανθρώπους πλέον. Ρωτά τη Johanna για τυχόν εχθρούς ή ατασθαλίες του παππού της. Η κηδεία φέρνει αναμνήσεις στο Leinen για το τροχαίο ατύχημα του αδερφού της Johanna, του θανόντος Philipp Meyer. Παρόλα αυτά, ο Caspar συμπαραστέκεται στη Johanna σαν φίλος.

Η δίκη αρχίζει! Δηλώνονται επισήμως τα κατάγματα του θύματος Hans Meyer. Όλα μοιάζουν ξεκάθαρα. Όταν ο Leinen επιχειρεί να εγκαταλείψει την υπόθεση, τότε κατ’ ιδίαν ο Collini του μιλά λακωνικά για τη σημασία της ανθρώπινης σχέσης πατέρα και γιου…Οι έρευνες του Leinen δεν σταματούν και ανακαλύπτουν τον τόπο ιταλικής καταγωγής, του αινιγματικού κατηγορουμένου. Μια τυχαία γνωριμία με κάποια υπάλληλο πιτσαρίας, η οποία γνωρίζει άριστα ιταλικά, θα αποδειχτεί χρήσιμη.

Το πειστήριο της δίκης είναι ένα σπάνιο όπλο με παλιά προέλευση. Ο Leinen έχει κάτι στο μυαλό του. Ο Collini δεν βοηθά. Η πρόεδρος του δικαστηρίου θα ακούσει το αίτημα του Caspar για παράταση μιας εβδομάδας, λόγω κρίσιμων νέων στοιχείων. Ο Leinen και η φιλική extreme “Ιταλίδα”, Nina, θα πάνε στη γενέτειρα του Fabrizio. Υπάρχει στο σκοτάδι ένα εφιαλτικό παρελθόν του Meyer με ναζιστικές τερατουργίες.

Ο νέος δικηγόρος, κερδίζοντας την εκμαίευση του πόνου του Collini, θα συγκρουστεί χωρίς φόβο με τον τρομακτικά μελετημένο Mattinger, την απογοητευτική πλευρά της Johanna και τη νομική συγκάλυψη μιας χρόνια σπουδασμένης, μεθοδικής δειλίας…

Ανάλυση:

Κάτι Ανθρώπινο, πρωτίστως…

Οφείλει να μην σταματήσει Ποτέ η εξιχνίαση της αποκάλυψης=έκθεσης των καθαρά αντικειμενικά (όσο η ίδια η ανθρώπινη ανάσα και η παύση της) αποτρόπαιων, ναζιστικών τερατουργημάτων. Ακόμη και 100, 300 ή 500 χρόνια να περάσουν, οι Τέχνες θα είναι πάντα εκεί, ώστε να πετούν αντιμαχόμενο προστατευτικό δηλητήριο, διασώζοντας μαγνητικά την ίδια την αγνότητα της Ζωής και εξουδετερώνοντας το ίδιο το αρχέγονο δηλητήριο της καταστροφής. Να πνίγουν τα τερατώδη πειραματόζωα μεταγγισμένης κληρονομιάς του ναζισμού. Οι συμμαχικές αρχές της Ηθικής και Λογικής πάντοτε θα νικούν αυτόν τον αντίπαλο.

Όμως ακόμη και αν δεν αναπτυχθούν ποτέ πια τέτοιες νοητικές νεο-ασχήμιες, είναι σημαντικό να μην αποκρύπτονται οι παρελθοντικές, φασιστικές φρικαλεότητες και η μεθοδευμένη αποσιώπησή τους, ακόμη και από το νόμο.

Το έργο “Υπόθεση Collini” έρχεται να μας υπενθυμίσει, πως οφείλουμε να είμαστε κοντά με προσοχή σε κάθε εξιχνίαση τέτοιων εγκλημάτων, τα οποία στρέφονται κατά της ανθρώπινης ύπαρξης. Τίποτα δεν παραγράφεται. Τίποτα δεν συγχωρείται. Αυτές είναι δειλές έννοιες…Όλα θα βρίσκονται στο εκτυφλωτικό φως. Αλλά όχι κάποιας θρησκευτικής θεώρησης. Μα της Δικαιοσύνης. Γιατί εκείνη διασώζει το οχυρωμένο παρόν, το προστατευμένο μέλλον, αλλά και επαναλειτουργεί ως ιστορική διαλεύκανση μιας διψασμένης, ηθικής αποκατάστασης του αναβιωμένου παρελθόντος. Τη χρειαζόμαστε!

Η ταινία ελευθερώνει το αδιαπραγμάτευτο, Ηθικό σκέλος του νομικού συστήματος. Αυτό είναι ο πυρήνας της Δικαιοσύνης. Όχι το τι ενδέχεται, κατά καιρούς, να “βαφτιστεί” σαν νόμιμο. Αλλά ό,τι παραμένει ως Ηθικό και Λογικό. Για αυτό το λόγο χρειαζόμαστε τέτοιες ταινίες…

Γενικώς στο έργο:

Θα παρακολουθήσουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα, σύγχρονης καλλιτεχνικής έκφρασης ταινία, η οποία θα ισορροπήσει έξοχα ανάμεσα στην απόδοση κινηματογραφικής ατμόσφαιρας και την αληθινή προβολή ενός Ηθικού διδακτικού μηνύματος. Δύο Σημαντικές Σταθερές. Πράγματι, η προσωρινή σιωπή και η λακωνική κατάθεση ψυχής του αφανούς πρωταγωνιστή Fabrizio Collini είναι οι συνδετικοί ιστοί ανάμεσα σε αυτές τις δύο Συμμαχικές Σταθερές: Α) Τη γοητεία της ψυχαγωγίας και Β) Την επερχόμενη, εν ευθέτω χρόνω, Ηθική Διδαχή.

Και όντως η διαμοίραση αυτή έρχεται τόσο εξαιρετικά στην ταινία, διαμέσου της ακολουθίας του εμφανούς πρωταγωνιστή Caspar Leinen, ώστε ο θεατής: 1) Να εισέλθει στην ατμόσφαιρα των αρχών του 21ου αιώνα (2001). 2) Να ταυτιστεί με το θέλω ενός μαχόμενου δικηγόρου, ο οποίος έχει σαν νοητική οδό τη νομική μετάφραση των συμβάντων. 3) Να αντιληφθεί, πως χρειάζεται και το Ηθικό Στοιχείο μιας καθαρής, προσωπικής κρίσης, ώστε να κοιτάξεις πιο προσεκτικά προς την αλήθεια. 4) Τελικώς να βυθιστεί στη διορθωτική, έννομη αντιμετώπιση του φασιστικού τρόμου.

Όμως ανάμεσα στα προαναφερθέντα στάδια 3) και 4) υπάρχει η παρείσφρηση της βιωματικής θέασης ναζιστικών εγκλημάτων. Εκεί η θέαση, επιστρέφοντας στο παρελθόν, ενώνει την παρακολούθηση του σύγχρονου δικαστηρίου, των πρωταγωνιστών, της σκηνοθετικής έκφρασης και φυσικά εμάς των θεατών.

Έτσι σενάριο και σκηνοθεσία φροντίζουν να δομήσουν συνολικά στο έργο με υπομονετική, ωφέλιμη απλότητα τον καλλιτεχνικό σκελετό. Το μοντάζ και η διεύθυνση φωτογραφίας ενισχύουν τα εσωτερικά τμήματα αυτού του σκεπτικού. Η μουσική εκφράζει έναν παρατηρητικό, συναισθηματικό παλμό. Ο ήχος αποδίδει τις μάχες της σιωπής και των εντάσεων. Οι ερμηνείες ζουν την αθωότητα, την ενοχή και την ηθική βεβαιότητα των χαρακτήρων.

Στην ταινία δεν τίθεται κανένα θέμα αποδιδόμενης τελειότητας. Όμως τίθεται εμφανέστατα η υπεράσπιση μιας αποδεδειγμένης, κινηματογραφικής συνέπειας! Η οποία είναι Απαραίτητη προϋπόθεση, προκειμένου να δώσει με τη σειρά της τη σωστή προβολή σε ένα τόσο σοβαρό θέμα: Το μείζον, αντιφασιστικό όπλο της νομικής, οφειλομένης αφοσίωσης στο μοναδικής σπουδαιότητας, Ηθικό Σκέλος της Δικαιοσύνης!

Η αριστοτεχνικά σεμνή τοποθέτηση του φανταστικού στοιχείου, ως εκφραστική παρουσίαση ηθικής δικαίωσης, αποτελεί μια από τις πιο δυνατές κατακλείδες στην ιστορία του σινεμά!

Θεμελιώδεις αρχές του έργου:

Σενάριο:

Το υπογράφουν οι Christian Zubert, Robert Gold και Jens-Frederik Otto. Η επικρατούσα γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε, ήταν τα γερμανικά (υπήρξαν επίσης κάποια ιταλικά και μια βωμολοχία της Johanna στα αγγλικά). Το κινηματογραφικό έργο είναι βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Ferdinand Von Schirach. Διακεκριμένος δικηγόρος, συγγραφέας, καθώς και παγκοσμίως αναγνωρισμένος λογοτέχνης. Ο ίδιος φέρει έντονες αντιθέσεις στην καταγωγή του. Αφενός ανήκει σε μια σλαβική γενιά (Lusatia=Συνήθως μεταξύ Πολωνίας και Γερμανίας) ευγενών με επαγγέλματα που τιμούσαν το λόγο, αφετέρου φέρει ολέθριες ρίζες ενεργών ναζιστών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο συγγραφέας υπερνίκησε όμως το κομμάτι των φρικαλεοτήτων του γενεαλογικού του δέντρου, καθώς με την προσωπική δράση ως καλλιτέχνης και δικηγόρος, πήρε το μέλλον της Ηθικής στα χέρια του, γράφοντας βιβλία όπως το “Υπόθεση Collini” (2011).

Το βιβλίο:

Εκεί ανέφερε τόσο τις παρελθοντικές, στυγνές δολοφονίες των ναζιστών, όσο και τη μεταπολεμική, σκοπίμως νομικά βαφτισμένη, ντροπιαστική κάλυψη αυτών. Αξίζουν στο συγγραφέα πολλά συγχαρητήρια για αυτές τις σοβαρές ανησυχίες, που μετουσιώθηκαν σε διαμαρτυρόμενες αναφορές!

Η ταινία:

Στην ταινία υπάρχει αυτή η αναφορά της διπλής, εγκληματικής βίας: Η ίδια η αφαίρεση ζωών και η ακολουθία της χυδαίας, “νομικής” δικαιολόγησής της. Αυτή η διττή μορφή της εγκληματικής βίας εστιάζει σε τραγικά γεγονότα, που συνέβησαν από ναζί στην Ιταλία μεταξύ των ετών 1943-1945 και εισβάλει στο σοκαρισμένο, δικαστικό σύστημα της σύγχρονης Γερμανίας (2001), αποκαλύπτοντας ανήθικες τακτικές του φαινομενικά εξέχοντος, μεταπολεμικού, γερμανικού νομικού δικαίου της Βόννης.

Ανάπτυξη Σεναρίου:

Ένα ηθικό δίπολο κερδηθείσας, συγγενικής δικαίωσης:

Α) Η πλαισίωση του ορατού ήρωα

Ο Caspar Leinen είναι ο οδηγός των θεατών και των χαρακτήρων του έργου. Η δική του οπτική γωνία θα δείξει σε όλους το δρόμο προς την αλήθεια. Ακόμη και για τον ίδιο όμως, υπάρχουν πραγματικά ενδιαφέρουσες, εισερχόμενες παράμετροι στην έκβαση του σεναρίου για τον κόσμο του θεατή. Καθιστώντας το σενάριο ως μεθοδευμένα διδακτικό προς το κοινό. Φερειπείν, η τουρκική καταγωγή του πρωταγωνιστή Caspar Leinen θα μας αποκαλυφθεί στα μέσα του έργου, όταν το εκφράσει η μεταφράστρια ιταλικών, Nina. Και έχει σημασία εδώ η ακριβής έννοια της καταγωγής, διότι ο ήρωας είναι συνειδητά πλήρως δυτικοποιημένος. Υπερασπίζεται ως παιδί του Δυτικού Πολιτισμού τις αρχές εκείνου. Τη νομική οδό. Καμία θρησκεία. Άρα, η καταγωγή του ήρωα στο έργο φέρει μια αθωότητα σε σχέση με την αγνή προέλευση γενικώς κάθε ανθρώπου.

Πάρα πολύ αργότερα, όταν η Johanna τον προσβάλει, (λέγοντας, ότι εάν ο παππούς της δεν δίδασκε κάποιες αρχές στον Caspar, εκείνος -σύμφωνα με τα λεγόμενά της- “θα τύλιγε σουβλάκια”), με αφορμή αυτήν την τυπική έννοια της διαφορετικής καταγωγής, αποκαλύπτονται οι ρατσιστικές, άσβηστες συγγενείς απόψεις των σύγχρονων Γερμανών/Γερμανίδων πολιτών με την ύπουλη επιβίωση της ναζιστικής Γερμανίας.

Β) Η ακολουθία ενός αόρατου, ηθικού πολεμιστή

Αυτός είναι ο αινιγματικός κατηγορούμενος Fabrizio Collini. Την αναζήτηση της αλήθειας εκείνου προσπαθεί να ακολουθήσει ο ορατός ήρωας Caspar Leiden. Παρατηρούμε λοιπόν πως -εκτός από τις εισερχόμενες παραμέτρους- τα θεμέλια του σεναρίου είναι επίσης ισχυρά. Διότι, ο επιφανής ήρωας προσπαθεί αρχικώς να ξεμπλέξει γρήγορα από την υπεράσπιση ενός δολοφόνου. Όμως αποδεικνύεται στην πορεία, ότι η μοναδική, διαχρονική ανθρώπινη συγγένεια δεν εξασφαλίζεται μέσω της επιλεκτικής ηθικής (ενδιαφέρουσα γαλούχηση σε οικογένεια Meyer, μα με ναζιστικό κρυφό παρελθόν του παππού), αλλά διαμέσου της μόνιμης (Fabrizio Collini, αποκαθιστώντας τη μνήμη του πατέρα του).

Όπως προείπαμε, η συνειδητή σιωπή του διακριτικού πρωταγωνιστή Fabrizio Collini είναι κομβικής σημασίας. Ο χαρακτήρας περνά από διπλό δραματικό ρόλο: Είναι αντιήρωας, που αποκαθίσταται στην ταπεινή, εξιλεωμένη, ηρωική θέση. Αυτή η αργή, ηθική μετάβαση, μέχρι να αποκαλυφθεί, βάζει εύστοχα σε σκέψη το κοινό.

Η φράση “Η σιωπή είναι συνενοχή” εδώ θρυμματίζεται ως άσχετο παράδοξο, εν συγκρίσει με αυτή τη μοναδικότητα. Όχι. Η σιωπή σημαίνει πολλά και διαφορετικά στοιχεία. Αυτή είναι μια Δραματική Σιωπή. Μας μιλά, αλλά οφείλουμε, όχι να τη δούμε απλώς, μα να την αφουγκραστούμε. Να αναζητήσουμε το Γιατί! Η σιωπή του ρόλου περιλαμβάνει *αδικία, ταπείνωση, πόνο, εκλογίκευση (προσπάθεια μήνυσης το 1968), στέρηση, αγανάκτηση, απόφαση, πόνο, εκδίκηση και δικαίωση με αυτήν ακριβώς τη σειρά. Ο Fabrizio Collini είναι ο άνθρωπος, του οποίου τα συναισθήματα αυτά διαπέρασαν την ψυχή! Δεν χρειάζεται, ούτε και είναι δυνατόν να εξηγήσει όλα αυτά τα υπερβατικά συναισθήματα σε εμάς, ή στο δικαστήριο. Μόνο τα απαραίτητα…

Άλλοι σημαντικοί χαρακτήρες, αντιπροσωπεύοντας 2 διάδοχες, μεταπολεμικές γενιές:

-Ο καθηγητής νομικού δικαίου Richard Mattinger αποτελεί ένα συνολικό πρότυπο, εν τέλει όμως υπό πλήρη κατάρρευση. Από παράδειγμα προς μίμηση αποδεικνύεται, ως ένας πομπώδης, έξοχος μεν δικηγόρος, μα αδιαμφισβήτητα ως αποπροσανατολισμένος υπερασπιστής της ηθικής. Ωστόσο, έχει μεγάλη σημασία, το ότι ο ίδιος αναγνωρίζει ασυζητητί τα λάθη της μεταπολεμικής, νομικής στρατηγικής.

-Η ζωή της Johanna τίθεται πια υπό αμφισβήτηση, σε ό,τι αφορά την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων, ύστερα από τις αποκαλύψεις του παρελθόντος του παππού της. Άρα, όλα στην πραγματικότητα δεν έχουν πια νόημα στην καθημερινότητά της. Ακόμη και το πως μεγάλωσε εκείνη ηθικά από τον επιδερμικά διαπρεπή παππού της.

Μειονέκτημα ή όχι;

Ο χαρακτήρας του Richard Mattinger, μόλις αποκαλυφθούν τα πάντα στο δικαστήριο, περνά στην αντεπίθεση. Επικαλείται για την πρώτη, αντιμαχόμενη αντίδραση -δηλαδή την απόπειρα μήνυσης πολύ αργότερα στο έτος 1968- του Fabrizio Collini (επιδιώκοντας την ηθική αποκατάσταση της δολοφονίας του πατέρα του, που συνέβη ο 1944) προς τα εγκλήματα του Hans Meyer, πως το τότε δικαστικό σώμα (1969) αποφάσισε, ότι αυτή δεν εγκρίνεται. Είναι βέβαιο, πως η “ομάδα” (συνάδελφος, φίλη=Nina και πατέρας) του Leinen θα έψαχνε τα πάντα από εκεί και πέρα, για εκείνη την υπόθεση…Στην ουσία, ο Mattinger έδωσε τότε μια πρώτη, σιωπηλή ερμηνεία για την παραγραφή των εγκλημάτων. “Σκάβοντας” επικίνδυνα σε σχέση με την υποστήριξη της επιχειρηματολογίας του. Κάτι δεν ευσταθεί εδώ…

Θα μπορούσαμε λοιπόν, αυτή την παράμετρο να την αποδώσουμε, ως μειονέκτημα του σεναρίου; Εάν λάβουμε υπόψιν μας την αλαζονεία του φτασμένου Richard Mattinger απέναντι προς τον τρίμηνης, δικηγορικής επίσημης πορείας Caspar Leinen, έχει κάποια λογική αυτό το εν δυνάμει σεναριακό λάθος.

Η έπαρση του έμπειρου Mattinger είναι εκείνη, η οποία δεν υπολόγιζε το ζήλο της νεανικής διαύγειας του Leinen. Αυτό ανταποκρίνεται στο συναισθηματικό κομμάτι του ρόλου του Mattinger, καθώς και στην αντίθεση των αντίπαλων χαρακτήρων, σχετικά με την ταπεινοφροσύνη του Leinen. Δεδομένου ότι το έργο εστιάζει στο Ηθικό σκέλος της νομικής, τότε μπορούμε να θεωρήσουμε, ότι ναι! Ευσταθεί η ανάδειξη των προσωπικών, ανθρώπινων λαθών.

-Επομένως, όχι. Δεν είναι μειονέκτημα. Διότι και οι νομικοί είναι άνθρωποι με προτερήματα και αδυναμίες.

Σκηνοθεσία:

Την ανέλαβε ο Marco Kreuzpaintner. Οι ιδέες του αναδεικνύουν ένα ορθολογικό σκεπτικό, χωρίς την παραμικρή τάση επίδειξης. Για αυτό το λόγο και η ταινία του είναι επιτυχής. Άλλωστε, είχε ήδη ως βάση μια πανίσχυρη θεματική, ενώνοντας τρεις γενιές. Επιπροσθέτως, διέθετε την έμπνευση ενός σημαντικού βιβλίου, μαζί με την ενίσχυση ενός καλογραμμένου σεναρίου ταινίας. Το θέμα λοιπόν είναι, το πώς ακριβώς θα σκιαγραφήσεις κινηματογραφικά με καλλιτεχνική ποιότητα και σεβασμό ένα τέτοιο κράμα συνεργαζόμενων ιδεών…Αποδεικνύεται, ότι το έκανε με προσεκτική μεθοδικότητα.

Η σύσταση των δύο ηρώων στο κοινό:

Η πρώτη σκηνοθετική έκφραση αφορά την εικονική διάσπαση των 2 διαφορετικών πρωταγωνιστών. Ο Fabrizio και ο Caspar. Ο πρώτος παλεύει άμεσα με την αποκατάσταση του παρελθόντος της οικογένειας, μα και της γενιάς του. Ενώ ο δεύτερος, παλεύει σε προπονητικό αγώνα πυγμαχίας κερδίζοντας, αλλά στην πραγματικότητα η δική του σκηνή αφορά το υποσχόμενο ξεκίνημα μιας σταδιοδρομίας στο ρινγκ της δικηγορίας. Τα γεγονότα εξελίσσονται και αργότερα ο Leinen μαθαίνει, πως ανέλαβε να υπερασπιστεί το δολοφόνο του κάποτε προστάτη του. Το ανακοινώνει στη Johanna. Τότε ο ήρωας παλεύει στο ίδιο ρινγκ, αν και μόνος, από θέση ηττημένου…

Η σκηνοθετική αφήγηση:

Κλειδί για την αφήγηση της σκηνοθεσίας είναι η κινηματογραφική ζήση της διττής αναζήτησης και η επικοινωνία αυτής προς το κοινό. Δηλαδή:

1) Η αναζήτηση των προσωπικών αναμνήσεων του ορατού ήρωα Caspar Leinen (=ποιος ήταν πραγματικά ο Hans Meyer, τον οποίο γνώρισε σε συγκεκριμένη ηλικία ο Caspar Leinen).

2) Η αναζήτηση των ανυπολόγιστα εχθρικών, προσωπικών διαφορών του αφανούς ήρωα (Fabrizio Collini) από τον ορατό. Μαζί με την αποκαλυπτική ακολουθία των πανανθρώπινων θεμάτων (επίσημη καταδίκη ναζιστικών εγκλημάτων).

Πώς έρχεται η επικοινωνία αυτής της διττής αναζήτησης στο κοινό…

Οφείλει πρωτίστως ο ένας ορατός πρωταγωνιστής (Caspar Leinen) να αντιληφθεί/αντιμετωπίσει το δικό του παρελθόν. Και έπειτα να αναγνώσει πιο καθαρά τη σφαιρική εικόνα των εγκλημάτων, που αφορούν όχι μόνο την ορκισμένη αντιπαλότητα των Meyer/Collini, αλλά και των ανθρώπινων δικαιωμάτων ενάντια στο ναζισμό. Η πορεία αυτή του ορατού ήρωα δείχνει το δρόμο στους θεατές.

Τα flashbacks:

-Η εκφραστική γέφυρα ανάμεσα σε αυτές τις δύο αναζητήσεις είναι η απόδοση των Flashbacks: 1) Tων προσωπικών αναμνήσεων του Caspar Leinen. 2) Των κατατεθεισών αναμνήσεων του Fabrizio Collini, αλλά και του κρίσιμου μάρτυρα Claudio Lucchesi.

Η σκόπιμη αντίφαση του αμφίβολης ηθικής παραστατικού κάδρου:

Ο Fabrizio Collini παρουσιάζεται πάρα πολύ συχνά αλυσοδεμένος, αμίλητος. σε ένα φόντο που αφορά την κοινωνική ανάδειξη ενός εγκληματία. Πράγματι, όταν ο δικηγόρος Leinen τον επισκέπτεται στη φυλακή, η σκηνοθεσία τότε μας παρουσιάζει την αίσθηση των τοιχωμάτων ενός άθλιου χώρου. Ενός προσομοιασμένου μπουντρουμιού των αρχών του 21ου αιώνα.

Το κάδρο λοιπόν σε συνδυασμό με την έλλειψη ομιλίας και τα άγρια χαρακτηριστικά του κατηγορουμένου μάς αποπροσανατολίζουν έξυπνα…

Πολλή όμορφη είναι η μετάβαση από αυτό το αντικοινωνικό περιβάλλον του κατηγορουμένου, προς το χώρο του δικαστηρίου.

Η έρευνα του Caspar:

Ενδιαφέρον παρουσιάζει, η ένωση των πληροφοριών, που έχει στο μυαλό του ο πρωταγωνιστής Caspar. Λέξεις, οι οποίες σχηματίζουν ανέτοιμο παζλ, πλημμυρίζουν το κάδρο των θεατών.

Μοντάζ:

Υπεύθυνος ήταν ο Johannes Hubrich.

-Σε διάσπαρτα, σωστά σημεία η ιδιαίτερη γνωριμία των Caspar-Johanna κατά το παρελθόν και παρόν, σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους, αποδίδει την τρυφερότητα, αλλά και τη συναισθηματική σύγκρουση ανάμεσά τους.

-Είναι έξοχη η προσέγγιση μεταξύ διήγησης, ζήσης γεγονότων Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και επιστροφής στην τελική έκβαση μέσα στο δικαστήριο.

-Κομβική στιγμή στο μοντάζ για την επικοινωνία των θεατών, σχετικά με την αρμονική εξέλιξη του σεναρίου, είναι η ένωση της πιο σημαντικής προσωπικής ανάμνησης του Caspar με το σήμερα = Η προέλευση του όπλου του Hans Meyer από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε, οι παιδικές αναμνήσεις της βιβλιοθήκης ενώνονται με το παρόν, ψάχνοντας ακριβώς εκεί το ίδιο όπλο, αλλά και με την οπτική των θεατών, οι οποίοι παρακολουθούν την υποψιασμένη Johanna Meyer από τη στενή θέαση, που θυμίζει κατά κάποιο τρόπο στόχαστρο.

-Η σύνδεση του παλιού ηθικού τραύματος και της αναμενόμενης εκδίκησης του Fabrizio Collini είναι αμυντικά συναισθηματική και ορμητικά ασυγκράτητη.

Διεύθυνση Φωτογραφίας:

Υπεύθυνος ήταν ο Jakub Bejnarowicz.

Ξεχωρίζουν:

–Η οπτική του βεβιασμένα ενοχοποιημένου περιβάλλοντος κοινωνικής καταδίκης, που περιστοιχίζει τον φυλακισμένο Collini.

–Η θέαση στην κηδεία του δολοφονημένου Hans Meyer, με τη Johanna να τον αποχαιρετά.

–Η θέαση του Richard Μattinger στο φορτωμένο με σημειώσεις, ντοσιέ και βιβλία γραφείο του Caspar Leinen μάς θυμίζει μια μοχθηρή, ρεαλιστική και φαουστική, διακριτική αναφορά. Αυτό φυσικά οφείλεται και στη ρύθμιση της διεύθυνσης φωτογραφίας.

-Η ανασκόπηση στα χρόνια των ναζιστικών τερατουργιών στην Ιταλία του 1944 αποδίδεται οπτικά με τρόπο, που ισορροπεί στη χρονική μεταφορά του παρελθόντος, αλλά και στη ζωντανή αναβίωση.

Παράμετροι ανάδειξης της κινηματογραφικής ατμόσφαιρας:

A) Το Casting

Το ανέλαβε η Franziska Aigner-Kuhn. Πρωταγωνιστικοί και δεύτεροι ρόλοι κομβικής σημασίας ενισχύουν το έργο, επειδή η υπεύθυνη του casting εντόπισε τους κατάλληλους ανθρώπους στις σωστές, ερμηνευτικές θέσεις. Η παρουσία και απόδοση του Franco Nero αποτελούν το χάρτη της ερμηνευτικής ποιότητας (οι τρεις πιο σημαντικές θέσεις αναλύονται στη σχετική, κάτωθι κατηγορία των ερμηνειών).

Η Alexandra Maria Lara (ώριμη Johanna Meyer) απέδωσε μια αξιοπρόσεκτη ερμηνεία θρήνου και τιμής στην κηδεία, ανθρώπινης τρυφερότητας σε προσπάθεια επικοινωνίας με τον Caspar και σκληρής σύγκρουσης τελικώς με τον ίδιο. Η φυσικότητα στην ερμηνεία της Catrin Striebeck (πρόεδρος δικαστηρίου) και του Rainer Bock (Κατήγορος Reimers) διακρίνεται ανάμεσα σε πολλά πρόσωπα! Οι δραματικού ρεαλισμού αποδόσεις των Sandro Di Stefano (Claudio Lucchesi), Axel Moustache (Alberto Lucchesi) και Stefano Cassetti (Nicola Collini) αναβαθμίζουν την ποιότητα του έργου.

Πολύ καλό Casting!

Β) Ο Ήχος

Οι Fabian Schmidt και Daniel Vogl μαζί με το επιτελείο των υπολοίπων 12 τεχνικών είναι υπεύθυνοι για τον ωραίο ήχο της ταινίας. Η χρήση της έντασης και της σιωπής στο έργο μας εντυπωσιάζει!

Ο ήχος του ασανσέρ, μόλις φτάνει ο Fabrizio Collini στον όροφο του Hans Meyer, ακούγεται σαν “αφανές καμπανάκι πυγμαχίας”, ενόσω παλεύει ερασιτεχνικά ο Caspar Leinen στο ρινγκ του γυμναστηρίου. Πίνοντας καφέ με τους φίλους του, o Caspar αγνοεί την παρουσία του ραδιοφώνου, που παίζει σε πιο χαμηλή ένταση. Το τροχαίο ατύχημα με θύμα τον άδετο Philipp Meyer έχει μια βουβή, τρομακτική θλίψη.

Με μια σοκαρισμένη φωνή όλο το δικαστήριο εκπλήσσεται, μόλις ανακοινώνεται, ότι ο συγκεκριμένος Hans Meyer, υπήρξε ηγετικό στέλεχος των ες- ες. Η ηχητική ταύτιση του ονόματος “Fabrizio Collini” με την εικόνα της τραγικής μορφής ενός μικρού αγοριού αποκτά τρομακτική βαρύτητα. Το πικάπ ενώνει την παροντική, δικαστική ανάγνωση με την παρελθοντική ναζιστική δειλία και τη διψασμένη εκδίκηση του Collini. Δεν έχει καν σημασία, ποια σύνθεση παίζει στο πικάπ…

Γ) Η Μουσική

Την έγραψε και επέλεξε ο Ben Lukas Boysen.

Τα ορχηστρικά έγχορδα κάνουν την εμφάνισή τους, όταν ο Leinen ενημερώνει στο ξεκίνημα τη Johanna, σχετικά με το ποιόν ακριβώς οφείλει ο ίδιος -βάσει νόμου- να υπερασπιστεί δικηγορικά. Στις πρώτες αναμνήσεις των παιδικών χρόνων του Caspar με υπενθύμiση καλοσυνάτης διδαχής από τον ηλικιωμένο Hans Meyer, ακούμε απαλό πιάνο. Ρυθμικά κρουστά και electro εντυπωσιάζουν στη διάρκεια της έρευνας του Leinen, μόλις εκείνος ανακαλύπτει από είδηση, ότι αναλαμβάνει προσωρινώς ως πρόεδρος της εταιρείας “MMF” η Johanna.

Η μουσική συγχρονίζεται με τη δυσαρέσκεια της Johanna, μόλις ο Leinen ξεκινά με ερωτήσεις στην ίδια να σκαλίζει το παρελθόν του παππού της. Τότε μεταβαίνουμε στην κηδεία του τελευταίου και ακούμε την εξαιρετική, θρηνούσα σύνθεση “Lacrimosa” του ευφυούς Wolfgang Amadeus Mozart.

Ερμηνείες:

Elyas M’Barek: Ως ώριμος Caspar Leinen.

-Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε, πως ο ηθοποιός υποδύεται έναν δικηγόρο με τουρκική καταγωγή, μεγαλωμένο με γερμανική παιδεία και ενηλικιωμένο σύμφωνα με τις αρχές του Δυτικού Πολιτισμού. Επιπροσθέτως, είναι ένας άνθρωπος των ερευνών και των πράξεων, με χαμηλών τόνων χαρακτήρα. Όταν χρειάζεται, ο ηθοποιός αλλάζει εκφράσεις.

Για αυτούς τους λόγους, σωστά ο ερμηνευτής ασχολείται κυρίως με τη διάσταση της ψυχοσύνθεσης και όχι τόσο με εκείνη των αλλαγών σε εκφράσεις του προσώπου. Η ερμηνεία του ανταποκρίνεται σε αυτό το συγκεκριμένο προφίλ, αλλά και στο ειδικό μοτίβο του σκηνοθέτη. Ξεκινά να εκφράζει κάτι από την απόκλιση της τυπικότητας του πρόσφατα ορισμένου επαγγελματία δικηγόρου, μόλις αναφέρει στον κατηγορούμενο το παράδειγμα με το παιδί και το μήλο. Συγκινείται στην κηδεία του Hans Meyer. Παρουσιάζει ηθική συμπαράσταση στη Johanna. Αποδίδει προσωπική βεβαιότητα στα σκαλοπάτια του δικαστηρίου, κοιτάζοντας τα φλας των δημοσιογράφων. Ανησυχεί ιδιαιτέρως για τη σιωπή του Collini, δείχνοντάς του τη φωτογραφία με το σπάνιο όπλο. Συγκρούεται με τη Johanna, όντας αμείλικτος και απογοητεύεται ύστερα από την εμφάνιση του, μέχρι πρότινος κρυμμένου, ρατσισμού της. Εναντιώνεται μεθοδικά και συγκρατημένα στον ισχυρό αντίπαλο, Richard Mattinger.

Franco Nero: Στο ρόλο του μεσήλικα Fabrizio Collini.

-Υπάρχει στο εν λόγω δράμα η διάσταση, που περιλαμβάνει μια πληθώρα συναισθημάτων (*όπως προείπαμε στην κατηγορία του σεναρίου: β) Η ακολουθία ενός αόρατου, ηθικού πολεμιστή), η οποία αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Είναι ο ρόλος αυτός ένα μεταμορφωμένο αγρίμι μιας κάποτε γαλήνιας ψυχής. Θα μου επιτρέψετε, εξαιτίας αυτής της συμπεριφοράς, να αποδώσω τον όρο “Δραματουργία Κοινωνικού Νατουραλισμού”. Ο Collini ζει το δράμα του ως παιδί το 1944 στην Ιταλία, επιχειρεί μήνυση το 1968 στη Γερμανία και πράττει αυτοδικία στην ίδια χώρα το 2001. Το δράμα και η εκδίκησή του έχουν προσωπική και παγκόσμια κοινωνική διάσταση. Αμφισβητήθηκε η κοινωνική δικαιοσύνη και έτσι ο ίδιος επιθυμεί με την αυτοδικία να δώσει ένα ηχηρό, κοινωνικό μήνυμα με απόρροια νατουραλιστικών κινήτρων. Τέτοια αντικειμενική αξία φέρει η φυσικότητα της Νεμέσεώς του.

Χωρίς να έχει πολλά λεγόμενα, αυτός ο κορυφαίος ηθοποιός του παγκόσμιου σινεμά, απέδωσε ακριβώς αυτή την ψυχοσύνθεση!

Κατεβαίνει στη ρεσεψιόν ταραγμένος, με ωραία αποδιδόμενη, ασταθή κινησιολογία του δεξιού ποδιού και συγχυσμένη φωνή σοκαρισμένης ψυχικής διάθεσης, αναφέροντας στην υπάλληλο του ξενοδοχείου, τι έκανε. Μιλά αιφνιδιαστικά και απλά για τη σπουδαιότητα της σχέσης πατέρα και γιου, με σκληρή επισήμανση στο Leinen. Καπνίζοντας μαζί με τον καλό ερευνητή Leinen, εμπιστεύεται επιτέλους τον ανείπωτο πόνο του στον φέρελπιν δικηγόρο. Δεν περιγράφει τον όλεθρο της ψυχής του στο δικαστήριο, μα τον εκπέμπει!! Διαλύει με μηχανική “Νέμεσιν” το γερασμένο κορμί της ίδιας αμετανόητης ψυχής του Meyer. Αισθάνεται ψυχική ανακούφιση, μόλις ο Richard Mattinger αναγνωρίζει τα λάθη του παρελθοντικού, νομικού συστήματος.

Heiner Lauterbach: Υποδυόμενος τον Richard Mattinger.

Η σταθερότητα της αυτοπεποίθησης και της δυναμικής είναι αισθητή στο ρόλο. Καθήμενος στο γραφείο του Leinen είναι εγκεφαλικά επικίνδυνος. Μιλώντας τότε για την ιστορία του διαβόλου και του δικηγόρου, μάς θυμίζει με ρεαλισμό τον “κερδοσκόπο επισκέπτη” του Φάουστ. Όρθιος δωροδοκεί, απειλεί, αμφισβητεί τον Caspar εκεί. Απολαμβάνει στο δικαστήριο μια πύρρειο νίκη. Όταν τον καλεί ο Leinen, ως εμπειρογνώμονα στη δίκη, είναι ειρωνικός, πομπώδης, έχοντας έλλειψη σεβασμού για το νομικό του αντίπαλο. “Παγώνει”, χωρίς να αφήσει το δικαστήριο να αντιληφθεί τα απαράδεκτα, παρελθοντικά του λάθη. Δεν παραδέχεται την έλλειψη σθένους της εποχής της γενιάς του. Με αφοπλιστική ειλικρίνεια όμως τελικώς αναγνωρίζει, πως όντως απειλήθηκε σοβαρά στο παρελθόν το νομικό, Ηθικό σκέλος από τη νομιμοφροσύνη του έθνους του.

Συνεπώς:

Ο σκηνοθέτης Marco Kreuzpaintner μάς παρουσιάζει μια ταινία, η οποία με γνώμονα το Δράμα εκφράζεται ανάμεσα σε κινηματογραφική γλώσσα και ελευθέρωση καλογραμμένης Ηθικής Διδαχής. Αναζητά μεθοδικά την αποκατάσταση της κοινωνικής αδικίας και την επικοινωνία μιας Ηθικής Συγγένειας. Παραγράφοντας παραπλανητικές ταυτίσεις κοινών εθνικοτήτων, ερωτικών παθών, επαγγελματικών συμβιβασμών και νομιμοφρόνων γαλουχήσεων. Στο έργο του, οι σωστές Αρχές δημιουργούν τις αληθινές συγγένειες!

Έτσι χρησιμοποιώντας:

-Μία πανίσχυρη θεματική, που η επίλυσή της είναι ικανή να προβληματίζει διαχρονικά τουλάχιστον τρεις γενιές.

-Την έμπνευση της διαμαρτυρόμενης, καλογραμμένης ιστορίας ενός ιδιαίτερου δικηγόρου και συγγραφέα.

–Το μελετημένο σκεπτικό τριών σεναριογράφων, που ξέρουν να μεταγράφουν την Ηθική Διδαχή στη μεγάλη οθόνη.

-Τη μεθοδική οργάνωση του μοναδικού κινηματογραφικού μοτίβου, που θα μπορούσε να περικλείει τις παραπάνω παραμέτρους.

-Την ωφέλιμη υποστήριξη από τη διεύθυνση φωτογραφίας και το μοντάζ με διαμοιρασμένα καθήκοντα.

-Το δραματικό τονισμό μιας αξιόλογης μουσικής και ηχητικής υπόκρουσης.

-Την εμπιστοσύνη στις σωστές αποφάσεις της υπεύθυνης του τμήματος casting.

-Ηθοποιούς που κατανοούν το καλλιτεχνικό όραμά του.

Δημιουργεί τις παραμέτρους, προκειμένου να μας παρουσιάσει μια ταινία, η οποία, μέσα από τη μεθοδευμένη σιωπή της, επιλέγει να διαλαλήσει εν τέλει, το θρυμματισμό του παρεισδύοντος ναζισμού από κάθε πτυχή της Δημοκρατίας.

Μια διανομή της Danaos Films

O Eretikos κριτικός Γιάννης Κρουσίνσκυ